Ποιος θυμάται το «Κίνημα των Αδεσμεύτων» σήμερα; Πιθανώς ελάχιστοι! Ωστόσο, ο οργανισμός που ξεκίνησε σαν ιδέα στο Μπαντούνγκ της Ινδονησίας το 1955 και ιδρύθηκε επίσημα στο Βελιγράδι της πρώην Γιουγκοσλαβίας το 1961 σε μία προσπάθεια να μην εγκλωβιστούν δεκάδες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής στο ψυχροπολεμικό δίπολο Ανατολής – Δύσης, παραμένει «ζωντανός».
Σήμερα, απαρτίζεται από 120 χώρες-μέλη (κύρια από Ασία και Αφρική) και θεωρείται βασικό «εργαλείο» του λεγόμενου «Παγκόσμιου Νότου». Επιπλέον, άλλες 18 χώρες έχουν θέση –«παρατηρητή» (π.χ. Ρωσία, Κίνα) και 10 οργανισμοί έχουν επίσης τη θέση «παρατηρητή».
Μεταξύ άλλων στις 120 χώρες του Κινήματος των Αδεσμεύτων:
Ζει το 58,3% του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου 4,64 δις. ανθρώπους).
Βρίσκεται το 76% των παγκόσμιων κοιτασμάτων πετρελαίου και το 53% των κοιτασμάτων φυσικού αερίου.
Η Διακήρυξη της Καμπάλα
Από τις 15 ως 20 Ιανουαρίου 2024 τουλάχιστον 30 ηγέτες χωρών και δεκάδες αξιωματούχοι από άλλες 90 χώρες παρακολούθησαν την 19η σύνοδο κορυφής στην Καμπάλα της Ουγκάντας, η οποία ανέλαβε την προεδρία του οργανισμού για το 2024.
Οι πενθήμερες εργασίες της διάσκεψης κορυφής του Κινήματος Αδεσμεύτων (Non Allied Movement, NAM) ολοκληρώθηκαν με την έκδοση 47σέλιδης διακήρυξης που θίγει πλειάδα διεθνών και περιφερειακών θεμάτων με πρώτο τον συνεχιζόμενο πόλεμο του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας.
Στην διακήρυξη αυτή εκφράζεται «βαθιά ανησυχία» για την συνεχιζόμενη επιδείνωση της κατάστασης στα παλαιστινιακά εδάφη ενώ καταγγέλλεται το Ισραήλ για τις αδιάκριτες επιθέσεις κατά αμάχων, για τις καταστροφές σπιτιών, προσφυγικών καταυλισμών, σχολείων του ΟΗΕ. Καταδικάζουν επίσης τη συνεχιζόμενη ανέγερση εβραϊκών εποικισμών στα παλαιστινιακά εδάφη της Δυτικής Όχθης και στα κατεχόμενα Υψίπεδα του Γκολάν απαιτώντας τον τερματισμό της κατοχής τους.
Οι χώρες του Κινήματος Αδεσμεύτων καταδικάζουν όλα τα μέτρα που πήρε το Ισραήλ ως κατοχική δύναμη για να αλλάξει παράλληλα και την δημογραφική σύνθεση και τη νομική των κατεχόμενων συριακών Υψιπέδων του Γκολάν απαιτώντας από το ισραηλινό κράτος να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και να αποσυρθεί πλήρως τόσο από τα Υψίπεδα του Γκολάν όσο και από τα παλαιστινιακά εδάφη της Δυτικής Όχθης που κατέλαβε με τον πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967.
Ωστόσο, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη Γάζα και η κατοχή συριακών εδαφών από το Ισραήλ δεν ήταν το μοναδικό θέμα στις προτεραιότητες του Κινήματος Αδεσμεύτων.
Δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην ανάγκη ενίσχυσης πολυμερών οργανισμών θέτοντας ζήτημα «συνολικής μεταρρύθμισης της αρχιτεκτονικής των διεθνών θεσμών», συμπεριλαμβανομένου του ΟΗΕ και χρηματοπιστωτικών οργανισμών όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα που λειτουργούν σαν το «δεξί χέρι» των ΗΠΑ και άλλων χωρών της Δύσης.
Απαίτησαν οι διεθνείς οργανισμοί να γίνουν «δημοκρατικοί, ισότιμοι, αντιπροσωπευτικοί και υπεύθυνοι για την σημερινή διεθνή πραγματικότητα, τις ανάγκες και τους στόχους του Παγκόσμιου Νότου» (σ.σ. όρος που αναφέρεται σε εκείνες τις περιοχές του κόσμου που άλλοτε είναι γνωστές ως «Τρίτος Κόσμος», δηλαδή, χώρες της Αφρικής, της Νότιας Αμερικής και της Νότιας Ασίας).
Γίνεται ως εκ τούτου ιδιαίτερη αναφορά στις αδικίες που διαπράττουν ως σήμερα ισχυρές, πλούσιες χώρες της Δύσης σε βάρος δεκάδων αφρικανικών χωρών κάνοντας λόγο για «ιστορική αδικία κατά της Αφρικής».
Απαιτούν μεταρρύθμιση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ώστε να εκπροσωπούνται και οι χώρες της Αφρικής και καλωσορίζουν αφενός την είσοδο της Αφρικανικής Ένωσης ως μόνιμο μέλος της «Ομάδας των 20» (G20) και αφετέρου την ένταξη του Νοτίου Σουδάν στο Κίνημα των Αδεσμεύτων ως πλήρες μέλος.
Υποστηρίζουν την ενίσχυση του ρόλου του Κινήματος των Αδεσμεύτων στην ειρηνική διευθέτηση διαφορών, στην αποτροπή συγκρούσεων και στην επίλυσή τους, στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στην οικοδόμηση ειρήνης μετά από τον τερματισμό συγκρούσεων.
Εκφράζουν επίσης την υποστήριξή τους σε ειρηνευτικές αποστολές κυανοκράνων του ΟΗΕ ως «αναπόσπαστο τμήμα της διατήρησης διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας» αλλά και για την υποστήριξη συνολικής ειρηνευτικής διαδικασίας.
Επιδημίες και εξοπλισμοί
Δεν κρύβουν την ανησυχία τους για μεταδιδόμενες ασθένειες που πλήττουν (μεταξύ άλλων) αναπτυσσόμενες χώρες του Παγκόσμιου Νότου όπως ο κορονοϊός covid-19, ο ιός Έμπολα, η γρίπη των Χοίρων (τύπου Η1Ν1), η Γρίπη των Πτηνών, κ.α. που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία παγκοσμίως και δη σε αναπτυσσόμενες χώρες και στις οικονομίες τους σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Σε μία περίοδο που εντείνεται η κούρσα πολεμικών εξοπλισμών και δημιουργίας «σύγχρονων» πυρηνικών όπλων, το Κίνημα των Αδεσμεύτων θέτει ξανά ζήτημα πυρηνικού αφοπλισμού τονίζοντας πως είναι σημαντικό να ενισχυθεί η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια με την πλήρη κατάργηση των πυρηνικών όπλων.
Οι 120 χώρες μέλη και οι χώρες-παρατηρητές αξιώνουν την προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δίχως διακρίσεις, ζητούν την ισότητα των φύλων, την καταδίκη κάθε μορφής ρατσισμού, ξενοφοβίας και μισαλλοδοξίας.
Ειδική αναφορά κάνουν στην ανάγκη εξάλειψης της φτώχειας ζητώντας την ενίσχυση και υποστήριξη πολιτικών και στρατηγικών μέσω της διεθνούς συνεργασίας αλλά καταλήγουν σε γενικόλογο ευχολόγιο δίχως αναφορά σε τρόπους και συγκεκριμένα μέτρα με τα οποία θα μπορούσε να επιτευχθεί ένας τέτοιος στόχος.
Τέλος, στο 47σέλιδο κείμενο της Διακήρυξης της Καμπάλα υπάρχουν επίσης αναφορές στην τρομοκρατία, στην κλιματική αλλαγή, στις αιτίες του βίαιου εκτοπισμού πληθυσμών.
Οι ραγδαίες αλλαγές που διαδραματίζονται στη διεθνή πολιτική σκηνή με κατεύθυνση ένα πολυ-πολικό διεθνές σύστημα δεν αποκλείεται τα επόμενα χρόνια να αναζωογονήσουν το Κίνημα των Αδεσμεύτων και να ενισχύσουν το περαιτέρω ρόλο του.
Σε μία τέτοια περίπτωση, ένας οργανισμός που κατάφερε να επιβιώσει ως σήμερα, δεν αποκλείεται να ζήσει τη στιγμή που θα περάσει από την διατύπωση των διακηρύξεων στην υλοποίησή τους, σε πείσμα των καιρών και των σχεδίων δυνάμεων που ως σήμερα φάνταζαν ανίκητες.
