«Φτάνουν στο νησί μας από τα νότια και το πρώτο σημείο στο οποίο σταθμεύουν είναι η απομακρυσμένη ακτή της Τρυπητής, ένα αξιοθέατο του νησιού. Συνήθως, τους εντοπίζει νωρίς το πρωί κάποιος ψαράς ή μας ειδοποιεί το Λιμενικό αν τους έχει διασώσει. Από την Τρυπητή θα χρειαστεί να περπατήσουν, έτσι τόσο ταλαιπωρημένοι όπως είναι, μία ώρα μέχρι να φτάσουν στο λιμάνι, μέσα από ένα μονοπάτι δύσκολο μέσα στο δάσος».
Η Λίλιαν Στεφανάκη, δήμαρχος της Γαύδου, περιγράφει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί τους τελευταίους πέντε μήνες με τις αφίξεις μεταναστών-προσφύγων οι οποίες πολλαπλασιάζονται στο μικρό, ακριτικό νησί. Όπως προσθέτει: «Κατά βάση βλέπουμε νέους άντρες από 15 ετών μέχρι 35-40, έχουμε δει όμως κι ένα παιδάκι με τον μπαμπά του αλλά και μια κυρία με τα παιδιά της».
Τα νούμερα είναι ενδεικτικά της κατάστασης που διαμορφώνεται και η οποία ανησυχεί έντονα την κοινωνία της Κρήτης αλλά και την πολιτεία, τώρα που ο καιρός έχει ξεκινήσει να είναι σταθερά καλός.
Πριν από 2 εβδομάδες περίπου 300 μετανάστες-πρόσφυγες έφτασαν στη Γαύδο μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο. Το τελευταίο τρίμηνο έφτασαν σε Γαύδο και Κρήτη περίπου 1.500. Τον περασμένο Σεπτέμβριο ήταν μόλις 30. Τον περασμένο Δεκέμβριο σκαρφάλωσαν στους 397.
Στην πραγματικότητα, οι ευτελείς βάρκες φτάνουν στο μεγαλύτερο μέρος της νότιας Κρήτης (από την Παλαιοχώρα έως την Αγία Γαλήνη και τα Μάταλα) και όχι μόνο στο νοτιότερο σημείο της Ευρώπης, τη Γαύδο.
Το άκρως επικίνδυνο ταξίδι των 190 ναυτικών μιλίων– πολλαπλάσια πιο επικίνδυνο από τη διαδρομή: παράλια Τουρκίας-νησιά Βόρειου Αιγαίου- διαρκεί δύο ημέρες. Όσες βάρκες δεν τα καταφέρνουν να πιάσουν στεριά, σώζονται από το Λιμενικό. Η πρακτική των pushbacks δεν είναι ακόμα γνωστή εδώ.
Συνεχίζοντας την αφήγηση από το σημείο όπου την άφησε η κ. Στεφανάκη λέει πως οι Γαυδιώτες ελάχιστα μπορούν να κάνουν για όσα έχουν αρχίσει να συμβαίνουν στο νησί. Ελάχιστοι είναι και οι ίδιοι οι κάτοικοι- μετά βίας 60. «Έναν αστυνομικό έχουμε στο νησί, όλον κι όλον» λέει η κ. Στεφανάκη και συνεχίζει: «Είμαι εγώ και δύο αντιδήμαρχοι. Δεν υπάρχουν δυνατότητες να μείνουν στο νησί και δεν υπάρχει και τακτικό δρομολόγιο της γραμμής για να μεταφερθούν στην Κρήτη όπου πρέπει να σχηματιστεί η δικογραφία της κάθε υπόθεσης. Αν ο καιρός είναι καλός θα φύγουν την επόμενη μέρα. Μέχρι να φύγουν μένουν σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίσμα του νησιού, με τον έναν μας αστυνομικό να τους φυλάει. Μένουν και 60 και 70 άνθρωποι μαζί. Τους έχουμε φέρει μια ξυλόσομπα. Για το φαγητό τους φροντίζουμε όλο το νησί όπως μπορούμε. Είναι μεγάλο όλο αυτό το φορτίο για έναν δήμο σαν τη Γαύδο, ένας Γολγοθάς αν συνεχιστεί. Ένας φούρνος φτιάχνει μερικά σάντουιτς, μια ταβέρνα μας βοηθάει με ότ,ι διαθέσιμα φαγητά έχει -οι προμήθειες είναι δύσκολες και για εμάς τους ίδιους τον χειμώνα. Έχουμε στείλει αίτημα στην πολιτεία να μας συνδράμει με υλικοτεχνική βοήθεια, έστω την πιο βασική- sleeping bags, κονσέρβες. Όλα αυτά είναι για εμάς πρωτόγνωρα».
Φυσικά, το πρόβλημα της έλλειψης των οργανωμένων υποδομών από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου για τη φιλοξενία μεταναστών, δεν αφορά μόνο τη Γαύδο. Σε πρόχειρα καταλύματα μένουν δηλαδή και όταν φτάνουν στις νότιες ακτές της Κρήτης. Σε κάθε περίπτωση, όταν «ξεκολλήσουν» από την Κρήτη, μεταφέρονται στη Μαλακάσα και για όσους υπάρχουν ποινικές διαδικασίες σε εξέλιξη, στην Αμυγδαλέζα.
Γιατί άλλαξαν τα δρομολόγια
Σύμφωνα με τον Τάσο Υφαντή, επιχειρησιακό διευθυντή των «Γιατρών του Κόσμου Ελλάδας», η Κρήτη δεν είναι ένας τόπος άγνωστος για το μεταναστευτικό. Ειδικά η Νότια Κρήτη είχε συνήθως από 100 έως 500 αφίξεις μέσα σε ένα έτος.
Όπως περιγράφει ο ίδιος: «Αυτό που μας κάνει εντύπωση είναι πως τώρα έχουμε 1500 αφίξεις μέσα σε 2 ½ μήνες. Αυτό σηματοδοτεί ενδεχομένως μια προσπάθεια αλλαγής των παράτυπων μεταναστευτικών οδών δια της θαλάσσιας οδού. Η Νότια Κρήτη είναι το πιο κοντινό σημείο σε Αίγυπτο και Τομπρούκ (σ.σ το λιμάνι της Λιβύης). Απ’ ό,τι φαίνεται, οι βάρκες ξεκινούν από Λιβύη, αν και δεν πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο, να έρχονται και από άλλα σημεία στη Βόρεια Αφρική. Ο αρχικός στόχος είναι κατά βάση η Ιταλία και η Μάλτα. Η Κρήτη, είναι όμως το πρώτο σημείο που βλέπουν στον ορίζοντα, για να προσανατολιστούν και να σωθούν. Στην ουσία αυτό που τους ενδιαφέρει είναι το ευρωπαϊκό έδαφος και όχι τόσο αν θα είναι Ελλάδα ή Ιταλία. Πρόκειται για ένα τεράστιο ταξίδι με επισφαλή μέσα. Οι ίδιοι αποκαλούν τις βάρκες “μπαλόνια του θανάτου”».
Γνώστες των θαλάσσιων διαδρομών που επιλέγουν οι μετανάστες για να περάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος, αναφέρουν πως ένας βασικός λόγος που προτιμάται πια και αυτό το τόσο επικίνδυνο θαλάσσιο μονοπάτι είναι γιατί οι διακινητές γνωρίζουν πως δεν έχει φτάσει ακόμα στην Κρήτη η πρακτική των pushbacks, ενώ δισταγμό να χρησιμοποιηθεί αυτή η μέθοδος από τις Αρχές, φαίνεται ότι έχει προκαλέσει και το περσινό ναυάγιο στα ανοιχτά της Πύλου με την κατακραυγή που προκάλεσε.
Ο καλύτερος έλεγχος των συνόρων βόρειου Αιγαίου, αποδίδεται στην καλύτερη συνεργασία του ελληνικού λιμενικού με την τουρκική ακτοφυλακή. Και αυτή με τη σειρά της φαίνεται να είναι αποτέλεσμα των συναντήσεων που είχε ο Ερντογάν τον περασμένο Δεκέμβριο στην Αθήνα αλλά και στις συναντήσεις τον περασμένο Ιανουάριο στην Αγκυρα ανάμεσα στον υπουργό Ναυτιλίας Χρήστο Στυλιανίδη και στελεχών του Λιμενικού με Τούρκους ομολόγους τους.
Επίσης όσον αφορά την προτίμηση στα δρομολόγια από Λιβύη, δημοσιογραφική έρευνα των Lighthouse Reports, Der Spiegel, El Pais, Reporters United, έδειξε πως ένας από τους ισχυρότερους δουλεμπόρους στο Τομπρούκ ενεργεί υπό τις εντολές του Χαλίφα Χαφτάρ. Ένας από τους λόγους που οι βάρκες «αναπροσανατολίζονται» στην Ελλάδα, αντί για την Ιταλία, φαίνεται να είναι πως οι επαφές που είχε η ιταλική κυβέρνηση με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος ελέγχει τις ανατολικές ακτές της Λιβύης και το λιμάνι του Τομπρούκ, έπιασαν τόπο.
Σε κάθε περίπτωση, όποιο κι αν το δρομολόγιο, Βόρειο Αιγαίο ή Λιβυκό πέλαγος, υπάρχει ένα βασικό συμπέρασμα και αυτό σύμφωνα με τον κ. Υφαντή είναι το εξής: «όσο αυστηρός κι αν είναι ο έλεγχος και η αποτροπή στα σημεία εισόδου της Ευρώπης, όσο κι αν δημιουργούνται κέντρα μαζικής υποδοχής, όσο οι άνθρωποι συνεχίζουν να ζουν σε δύσκολες κι επισφαλείς συνθήκες, οι μεταναστευτικές ροές θα μας απασχολούν σταθερά. Ό, τι μηνύματα και αν περνάει η Ε.Ε τα τελευταία 15 χρόνια με τη συνεχή αυστηροποίηση του πλαισίου, οι ροές αυξάνονται. Και αυξάνονται γιατί αυξάνονται οι περιφερειακές κρίσεις. Αυτή τη στιγμή έχουμε 8 εκατομμύρια εκτοπισμένους στο Σουδάν και άλλα 4 εκατομμύρια στην περιοχή του Σαχέλ. Η Βόρεια Αφρική είναι κλειδί αυτή τη στιγμή για το μεταναστευτικό».
Σημειώνεται πως τα κεντρικά εδάφη της περιοχής Σαχέλ της Αφρικής αντιμετωπίζουν μια σοβαρή ανθρωπιστική κρίση. Άνθρωποι από τη Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και το Νίγηρα αναγκάζονται να εκτοπιστούν καθημερινά, εγκαταλείποντας τις ζωές τους προκειμένου να ξεφύγουν από την πρωτοφανή βία που έχει ξεσπάσει στην περιοχή.
