Η πρόταση της Ντόρας Μπακογιάννη, ως εισηγήτριας στην Επιτροπή Πολιτικών Υποθέσεων της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, να ενταχθεί το Κόσοβο στο Συμβούλιο προκάλεσε έντονη αντίδραση από τη σερβική πλευρά – κυρίως γιατί δεν θέτει ως προαπαιτούμενο τη συγκρότηση της Ένωσης των Σερβικών Δήμων στο Βόρειο Κόσοβο, η οποία τίθεται ως αναπόσπαστη προϋπόθεση εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία στις σχετικές συζητήσεις. Πρόκειται για μια ελάχιστη και απολύτως δεσμευτική διεθνή υποχρέωση του Κοσόβου για τη σωτηρία της σερβικής μειονότητας, η οποία όμως τώρα θεωρείται ότι θα τηρηθεί μόνο αφού το Κόσσοβο εισέλθει στο Συμβούλιο της Ευρώπης και αφήνεται τρόπον τινά στη διακριτική του ευχέρεια. Καταλαβαίνει κανείς ότι αυτό το πρωθύστερο, να τηρεί κανείς μια δέσμευση, αφού θα έχει πετύχει το ζητούμενο, κινεί υποψίες ότι παρόμοιες διεθνείς υποχρεώσεις του Κοσόβου θα παραπεμφθούν στις ελληνικές καλένδες.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας Ίβιτσα Ντάτσιτς κατηγόρησε την ελληνική πλευρά για υποκρισία, ενώ ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς έκανε λόγο ευθέως για εξωτερικές πιέσεις, οι οποίες οδήγησαν άμεσα σε παλινωδία. Το σκεπτικό που ανέπτυξε η Ντόρα Μπακογιάννη είναι ότι η εισδοχή του Κοσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης σημαίνει ότι τα δικαιώματα των Σέρβων θα μπορούν να υποστηριχθούν πιο αποτελεσματικά στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η σερβική πλευρά, όμως, τονίζει ότι η βάση είναι ούτως ή άλλως το ψήφισμα 1144 των Ηνωμένων Εθνών, όπου κατοχυρώνονται και τα δικαιώματα των Σέρβων. Το σημαντικό εν προκειμένω είναι ότι η είσοδος του Κοσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης αποτελεί μια σημαντική αναγνώριση της ανεξαρτησίας του, μετά την οποία δεν θα έχει απολύτως κανένα κίνητρο να συγκροτήσει την Ένωση των Σερβικών Δήμων, την οποία ούτως ή άλλως δεν έχει την πρόθεση να υλοποιήσει, ακολουθώντας μια παρελκυστική πολιτική αναβολών, που συναντά τη σιωπηρή συναίνεση της «συλλογικής Δύσης».

Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών προσπάθησε εκ των υστέρων να αποστασιοποιηθεί από την εν λόγω εισήγηση, τονίζοντας ότι η Ελλάδα συνεχίζει να ακολουθεί τις πάγιες θέσεις της για το Κόσοβο και τη Σερβία. Γίνεται η προσπάθεια να θεωρηθεί η εισήγηση Μπακογιάννη ως μία απολύτως προσωπική γνώμη, η οποία δεν είναι δεσμευτική, αλλά αποτελεί εσωτερική έκθεση στη Επιτροπή Πολιτικών Υποθέσεων της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Ευρώπης. Δημιουργείται, όμως, το ερώτημα αν πρόκειται όντως για επίσημη αποστασιοποίηση ή για έναν τακτικό ελιγμό. Ασφαλώς, η υπόθεση είναι πολύ σημαντική λόγω και του Κυπριακού ζητήματος. Οι πάγιες θέσεις της Ελλάδας δεν σχετίζονται μόνο με την εξωτερική πολιτική στα Βαλκάνια, αλλά κατ’ εξοχήν με το ζήτημα της Κύπρου, για αυτό και παρουσιάζουν διαχρονική και διακυβερνητική σταθερότητα. Μία ελληνική πρωτοβουλία χωρίς συνεννόηση με την κυπριακή πλευρά θα ήταν προβληματική. Άλλωστε και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο, όπως η Ισπανία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και ασφαλώς η Κυπριακή Δημοκρατία παρουσιάζουν μία παρόμοια σταθερότητα στις θέσεις τους, η οποία οφείλεται στο πώς αντιλαμβάνονται την αναγνώριση της ανεξαρτησίας ενός κράτους σε σχέση και με εσωτερικά τους (μειονοτικά) ζητήματα. Η Ντόρα Μπακογιάννη, απευθυνόμενη κυρίως σε κυπριακά μέσα, τόνισε ότι το ζήτημα των Κατεχομένων είναι διαφορετικό από αυτό του Κοσόβου, καθώς και ότι το Κόσοβο ακολουθεί τον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό, ενώ συνάντησε και την πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής, Αννίτα Δημητρίου. Δεδομένου ότι κατά κανόνα υπάρχει συνεννόηση ανάμεσα στην ελληνική και την κυπριακή πλευρά, αναμένεται με ενδιαφέρον ποια θα είναι τελικά η στάση της Λευκωσίας, την οποία το θέμα αφορά άμεσα.

Ως προς το ζήτημα της «Ένωσης των Σερβικών Δήμων», που κυρίως απασχολεί τη σερβική πλευρά, αφορά σε αναγνώριση σχετικής αυτονομίας σε περιοχές του βορείου Κοσόβου με σερβική πλειοψηφία, όπως οι δήμοι Gračanica, Štrpce, Novo Brdo, Klokot, Parteš, Ranilug, Severna Mitrovica, Leposavić, Zvečan, Zubin Potok ως ένα εχέγγυο για να επέλθει συμφωνία ανάμεσα στη σερβική και την αλβανική πλευρά. Η σερβική πλευρά θεωρεί ότι η Ένωση των Σερβικών Δήμων στο βόρειο Κόσοβο θα αποτελεί ένα εργαλείο για την προστασία των μειονοτικών δικαιωμάτων. Τα κύρια ζητήματα είναι η ύπαρξη σερβικών θεσμών στην υγεία, παιδεία και κοινωνική πρόνοια, λ.χ. στην εκμάθηση σερβικών κ.ο.κ. με ένταξη των εν λόγω δήμων στο σερβικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η αλβανο-κοσοβαρική πλευρά φοβάται ότι μια παρόμοια αναγνώριση θα οδηγήσει σε «βοσνιοποίηση» του Κοσόβου και τονίζει ότι η Ένωση των Σερβικών Δήμων θα πρέπει να υπάγεται στο Σύνταγμα του Κοσόβου και να μην έχει εκτελεστική εξουσία. Για τους Σέρβους κατοίκους του Κοσόβου υπάρχει, πάντως, και το πολύ πρακτικό ζήτημα επιβίωσης του αν θα μπορέσουν να διατηρήσουν τις εργασίες τους ή αν θα αντικατασταθούν από Αλβανούς.

Σε κάθε περίπτωση η ως τώρα ευρύτερη συνεννόηση με τους δυτικούς θεσμούς ήταν ότι η αναγνώριση της Ένωσης των Σερβικών Δήμων θα είναι προαπαιτούμενο για την αναγνώριση του Κοσσόβου, και αυτή η συνεννόηση ανετράπη με ελληνική πρωτοβουλία.

Οι ελληνοσερβικές σχέσεις βρίσκονται πλέον στο απόλυτο ναδίρ, καθώς το Βελιγράδι θεωρεί ότι η Ελλάδα έχει επιλέξει να αναλαμβάνει «δύσκολες αποστολές» για χάρη της λεγόμενης «σωστής πλευράς της Ιστορίας», διαλύοντας παραδοσιακές φιλίες αιώνων. Ο τολμηρός τρόπος με τον οποίο η Ελλάδα καταπατά σήμερα ταχύτατα πάγιες αρχές της διπλωματίας της (καθώς και της κυπριακής) με τρόπο εντυπωσιακής ασυνέχειας επιτείνει τις υποψίες της σερβικής κυβέρνησης για ύπαρξη μυστικής διπλωματίας. Το πλαίσιο είναι οπωσδήποτε μια ταχεία προοπτική ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και εν γένει στους θεσμούς της συλλογικής Δύσης, ακόμη και με χαλάρωση των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων, αλλά και των γεωπολιτικών προϋποθέσεων που σχετίζονται με την ειρήνη στην περιοχή. Ούτως ή άλλως, τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν πάντα ένα πιθανό νέο μέτωπο στην παγκόσμια αναμέτρηση, όπως και η Μέση Ανατολή, η περιοχή του Καυκάσου ή και η Σινική Θάλασσα, και παρόμοιες ανατροπές δείχνουν στην κατεύθυνση μιας «φυγής προς τα εμπρός».

Εξάλλου, ταπεινώνοντας τη Σερβία, η «συλλογική Δύση» στέλνει άλλο ένα μήνυμα στον Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος ακόμη δεν ευθυγραμμίζεται με την πολιτική κυρώσεων έναντι της Ρωσίας, αλλά ακολουθεί μια πολυπολική πολιτική με πραγματιστικούς ελιγμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Βελιγράδι θα επαναληφθούν στις 2 Ιουνίου οι δημοτικές εκλογές που είχαν λάβει χώρα τον Δεκέμβριο του 2023, λόγω καταγγελιών της αντιπολίτευσης για νοθεία. Η επανάληψη αυτή ικανοποιεί τις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης σε ένα πλαίσιο όπου το κυβερνών «Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα» είχε την πρώτη θέση, αλλά όχι την ευρύτερη συμμαχία πολιτικών δυνάμεων, ώστε να εκλέξει δήμαρχο μέσα από συναινέσεις. Η μη κατίσχυση του κόμματος του προέδρου Βούτσιτς στη σερβική πρωτεύουσα θεωρείται ως μια στιγμή αδυναμίας, η οποία θα μπορούσε να σημάνει την αρχή του τέλους για ένα αρκετά εδραιωμένο καθεστώς (σε μια συνθήκη όπου παρόμοιες εξελίξεις συμβαίνουν και στην Τουρκία). Στο πλαίσιο αυτό, περαιτέρω διεθνείς ταπεινώσεις της Σερβίας συμβάλλουν στην αποδυνάμωση του Βούτσιτς, ο οποίος με τη σειρά του αντέδρασε έντονα, χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «είναι ντροπή» σχετικά με την πρόταση εισαγωγής του Κοσσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης.

Πάντως, η σερβική κυβέρνηση απέτρεψε το ενδεχόμενο να τελεστούν ξανά εκλογές και σε άλλους δήμους ταυτόχρονα με το Βελιγράδι, με αποτέλεσμα το πολιτικό σκηνικό να εξακολουθεί να είναι ρευστό στη Σερβία: Αφενός, η αμφισβήτηση στην πρωτεύουσα αποτελεί ένα ισχυρό πλήγμα για το κυβερνών κόμμα. Αφετέρου, δεδομένου ότι η εναλλακτική είναι φιλοδυτικοί συνασπισμοί, όπως το μέτωπο «Η Σερβία ενάντια στη βία», που προσπαθούν χωρίς επιτυχία να συγχωνεύσουν μια εντελώς ετερόκλητη (και εν πολλοίς πατριωτικής προέλευσης) δυσαρέσκεια σε τεχνητά πολιτικά μορφώματα με απολίτικα συνθήματα, όπου εισέρχονται τεχνηέντως από την πίσω πόρτα βασικά αιτήματα της «συλλογικής Δύσης», η δυσπιστία του σερβικού λαού προς διάδοχες καταστάσεις σε εθνικό επίπεδο είναι πολύ μεγάλη. Το γεγονός αυτό εξηγεί και την αποτυχία της «πρόβας έγχρωμης επανάστασης» στο Βελιγράδι που είδαμε κατά τον Δεκέμβριο 2023 και Ιανουάριο 2024. Μαζί με την εσωτερική πολιτική ρευστότητα επιτείνεται έτσι και ο διακρατικός κίνδυνος ανάφλεξης στα Δυτικά Βαλκάνια, ο οποίος οπωσδήποτε υποδαυλίζεται από θεαματικές ταπεινώσεις της Σερβίας.