Το κείμενο βασίζεται σε σχετικό άρθρο της Αλεξάντρα Γκουζιόβα για το Russia Beyond, με ορισμένες προσθήκες δικές μου
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη χρήσιμη συμβολή των γυναικών στην Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 αλλά και στις μετέπειτα διαδηλώσεις όπου απαιτούσαν περισσότερα δικαιώματα τα οποία φυσικά και έλαβαν, εγκαινιάζοντας ουσιαστικά την έναρξη της μαζικής συμμετοχής τους στην κοινωνική και πολιτική ζωής της χώρας. Άλλωστε, ο Βλαντιμίρ Λένιν δήλωσε ότι οι γυναίκες δεν θα μπορούσαν να είχαν ηττηθεί από τους Μπολσεβίκους. Πώς όμως το νέο καθεστώς επιβράβευσε τις γυναίκες; Σε αυτό το πρώτο άρθρο μίας σειράς κειμένων -στα οποία θα δούμε την επιρροή του φεμινιστικού κινήματος της εποχής στην πρώιμη και μέση ΕΣΣΔ– θα αναφερθούν συνοπτικά, αλλά όχι επιγραμματικά, οι κατακτήσεις του φεμινιστικού κινήματος και συνάμα των γυναικών στην μετεπαναστατική ΕΣΣΔ.
1. Πολιτική ισότητα & δικαίωμα ψήφου
Το πρώτο σοβιετικό διάταγμα «για την εγκαθίδρυση της κυβέρνησης των εργατών και των αγροτών» ουσιαστικά εξίσωσε τους άνδρες και τις γυναίκες στα πολιτικά δικαιώματα και στην άσκηση της κρατικής διοίκησης. Η Σοβιετική Ρωσία έγινε μία από τις πρώτες χώρες που χορήγησε στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου. Επιπλέον, έλαβαν το δικαίωμα να εκλέγονται οι ίδιες στα όργανα της κρατικής εξουσίας. Πολύ σύντομα, η Αλεξάνδρα Κολλοντάι θα γινόταν η πρώτη γυναίκα υπουργός στον κόσμο.
2. Ίσα κοινωνικά και περιουσιακά δικαιώματα
Οι Μπολσεβίκοι περιόρισαν σαφώς την εργάσιμη ημέρα των γυναικών στις οκτώ ώρες, απαγόρευσαν την εργασία των γυναικών σε νυχτερινές βάρδιες και την υπόγεια εργασία, ενώ τις έδωσαν ίσους μισθούς και ίδια δικαιώματα με τους άνδρες όσον αφορά την ιδιοκτησία γης. Ο γάμος μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας δεν ήταν πλέον εκκλησιαστικός, αλλά πολιτικός και η «ένωση του ζευγαριού» θεωρούνταν μία «ένωση» ισότιμων ατόμων, όπου οι γυναίκες δεν εξαρτώταν πλέον δουλοπρεπώς από τους συζύγους τους.
3. Πληρωμένη άδεια μητρότητας
Οι Μπολσεβίκοι παρείχαν στις εργαζόμενες μητέρες άδεια μητρότητας με αποδοχές και το δικαίωμα να επιστρέψουν στην εργασία τους όταν αυτή έφτανε στο πέρας της. Στα πρώτα χρόνια της σοβιετικής διακυβέρνησης, επρόκειτο για άδεια μετ’ αποδοχών οκτώ εβδομάδων πριν από τον τοκετό και οκτώ εβδομάδων μετά τον τοκετό. Επιπλέον, οι θηλάζουσες μητέρες είχαν μειωμένο ωράριο εργασίας σε έξι ώρες για εννέα μήνες μετά τον τοκετό. Επειδή χορηγούνταν με «ειδικό διάταγμα», η άδεια μητρότητας εξακολουθεί να ονομάζεται «dekretny» στη Ρωσία.
4. Ανοικτή και ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Πριν από την επανάσταση, οι γυναίκες μπορούσαν ήδη να φοιτούν σε σχολεία και μάλιστα εμφανίστηκαν τα πρώτα αποκλειστικά γυναικεία ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Όμως, όλα αυτά ήταν ιδιωτικά, βασίζονταν σε τέλη, ήταν προσβάσιμα σε λίγους και είχαν ένα αυστηρό ανταγωνιστικό σύστημα. Ως εκ τούτου, μόνο οι γυναίκες των κοινωνικά και οικονομικά ανώτερων στρωμάτων είχαν πρόσβαση σε αυτά. Από το 1918, ωστόσο, οι γυναίκες μπορούσαν να εισαχθούν δωρεάν στα πανεπιστήμια σε ισότιμη βάση με τους άνδρες.
5. Φεμινισμός
Προκειμένου να διδάξουν στις γυναίκες πώς να χρησιμοποιούν τα νέα τους δικαιώματα και να διδάξουν έναν νέο τρόπο ζωής, οι Μπολσεβίκοι δημιούργησαν έναν ειδικό «Τομέα Γυναικών» εντός του Κόμματος. Αυτό φτιάχτηκε ουσιαστικά για να προπαγανδίσει τον φεμινισμό. Οι γυναίκες έπρεπε να «απογαλακτιστούν από τη σκλαβιά του σπιτιού και της κουζίνας» και να σπάσουν τις παραδοσιακές απόψεις αιώνων για το ρόλο τους. Αλλά για τον Τομέα Γυναικών θα τα συζητήσουμε πιο αναλυτικά σε επόμενο άρθρο.
Αυτά τα τα πράγματα μπορεί στο σήμερα να μας φαίνονται αυτονόητα – καλά για την Ελλάδα του ’24 ίσως όχι και τόσο. Πληρωμένη άδεια μητρότητας; Να πάει να δουλέψει που θέλει και τζάμπα λεφτά από το κράτος και τους φορολογούμενους αυτοδημιούργητους Έλληνες επιχειρηματίες -, αλλά για την Ρωσία του πρώιμου 20ού αιώνα δεν ήταν καθόλου. Αυτό που επιτεύχθηκε χάρη στις κινητοποιήσεις και τις πολιτικές πιέσεις των γυναικών στην μπολσεβικική ηγεσία ήταν ένα τεράστιο κατόρθωμα έγραψε ιστορία και έγινε η αρχή για ένα μπαράζ περαιτέρω διεκδικήσεων μέχρι και σήμερα. Στα επόμενα άρθρα θα δούμε λίγο πιο αναλυτικά την ιστορία του «Τομέα των Γυναικών», αλλά και τα γυναικεία περιοδικά που ξεκίνησαν να εκδίδονται από την πρώιμη ΕΣΣΔ κι έπειτα.
