Είναι αυτό διακοπές; Είναι ένα τυχαίο σχόλιο κάτω από δημοσίευμα φρι πρες. Το οποίο φρι πρες έχει θορυβηθεί -συντονισμένα με κάμποσα άλλα μίντια- από την εικόνα των σκηνών στα Θαψά στην Εύβοια. Είναι όντως σοκαριστικά πολλές, όπως πολλές είναι οι σκηνές -πάρα πολλές, αποτρεπτικά πολλές, σε κάθε παραλία που η Εύβοια βλέπει Αιγαίο. Είναι η κοντινότερη πρόσβαση των Αθηναίων στο Αιγαίο και στο ελεύθερο κάμπινγκ άλλωστε. Κάπως διαφορετική είναι η περίπτωση στα μέρη μου. Εκεί δεν είναι οι σκηνές του ελεύθερου κάμπινγκ αλλά τα πολλά και αυθαίρετα λαϊκά εξοχικά.
Η παραλία των παιδικών μου χρόνων ή μάλλον η οικογενειακή μας παραλία είναι ένα λιμανάκι στον Κορινθιακό, ένας κόλπος από βράχια και πευκοδάσος όπως πολλά μέρη στην Αττική, τη Βοιωτία και τον Σαρωνικό. Δηλαδή, κατά βάση όμορφο, με αυτή την κλασική για την Ελλάδα άναρχη ανθρώπινη παρέμβαση. Ένα μαζικό ντου τη δεκαετία του 70, αυθαίρετα με τσιμεντόλιθους διάσπαρτα στους πρόποδες του βουνού, οικοδομική λίγο πολύ στασιμότητα μέχρι τη δεκαετία του 90. Μετά επέκταση των ασφαλτοστρώσεων, νόμιμες (;) διώροφες οικοδομές σε άλλη κλίμακα πια, τη δεκαετία του 90. Όταν επέστρεψα Αθήνα από Πάτρα το 2003 οι παραλίες εκείνες δεν ήταν ακόμα ιδιαίτερα συχναζόμενες. Σε βόλτες αυθημερόν από την Αθήνα μπορούσες να περάσεις όλη την ημέρα σε μια δυσπρόσιτη παραλία χωρίς να σε ενοχλήσει τίποτα περισσότερο από μια περαστική βάρκα.
Τέτοιες εικόνες αφενός αρέσουν -να τις διαδίδουν εννοώ- στους δεξιούς επειδή πιστοποιούν, κάνουν ανάγλυφη την ιδέα τους ότι η ιεραρχία είναι κάτι φυσικό. Ότι δεν είναι τυχαία η οικονομική τους επιτυχία αλλά αποτέλεσμα ανώτερου πολιτισμού, ανώτερης ικανότητας. Από την άλλη δίνουν στον καθένα τη δυνατότητα να νιώσει ανώτερος λέγοντας ίου και ομιτζί, πώς κάνουν διακοπές αυτοί. Εξάλλου η ανωτερότητα δεν πιστοποιείται μόνο με την επίδειξη προσωπικού γούστου και οικονομικής δυνατότητας. Πιστοποιείται φτηνότερα και με την αποστροφή για την ορατή φτώχεια των άλλων. Αν πχ δεν έχεις το αυτοκίνητο να σε πάει με κομψότητα εκεί που πρέπει μέσα στην κίνηση, μπορείς απλά να στραβομουτσουνιάζεις στο πηγμένο 051 όπως εκείνη η μικρή προλετάρια γνωστή μου, που είχα πετύχει κάποτε.
Το μίσος για τον λαό δεν ήταν πάντα η ευρεία κοινωνική περιρρέουσα ατμόσφαιρα που είναι τώρα. Κάποτε ήταν προνόμιο κάποιας Σώτης Τριανταφύλλου, ή μπορούσα να την εντοπίσω σε κάποιο κείμενο του Δημητριάδη, σε μια δήλωση του Καβάκου για την κακογουστιά στην Ελλάδα -επί ΣΥΡΙΖΑ, μετά το γούστο άνθισε. Κάπως έφτασε να είναι η κοινή αντίληψη της κοινωνίας. Θυμάμαι τον Πάγκαλο, όχι μόνο για εκείνο το «μαζί τα φάγαμε» αλλά και για εκείνα τα γεροντικά του ξεσπάσματα μίσους. Μου φαίνονται -χωρίς να έχω κάποια γνώση πέρα από αυτήν κάποιου που γράφει και διαβάζει- σαν να είναι η απελευθέρωση κάποιου ανθρώπου που σε προχωρημένη ηλικία κατακτά την ελευθερία να εκφραστεί. Δεν είχε πια ανάγκη την ψήφο κανενός, δεν θα χρειαζόταν να ξαναπάει σε κοπές πίτας ράντομ συλλόγων, ούτε να ανεχτεί την χυδαιότητα κάποιου τοπικού κομματάρχη του της δυτικής Αττικής, ούτε να λερωθεί ξανά από την επαφή του με τον λαό, ούτε να γλείψει για την ψήφο των πληβείων.
Αυτό, είναι ας πούμε το καθαρόαιμο, αριστοκρατικό, αγνό δεξιό μίσος για τον λαό. Ιδιαίτερα για τις εκδηλώσεις εκείνες της λαϊκής ζωής που αποτελούν κατάκτηση των επαναστάσεων παγκόσμια στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Εκείνες που θυμίζουν ότι και οι φτωχοί έχουν το δικαίωμα για διακοπές, για θέατρο, για σεξ, για τέχνη, για επιστήμη. Για εκείνες δηλαδή τις πτυχές της ζωής που μέχρι πριν λίγες δεκαετίες στην Ελλάδα ήταν προνόμιο εκείνων των παράσιτων που θεωρούσαν ότι η χώρα τους ανήκει.
Υπάρχει μια μάχη που διεξάγεται γύρω από την ομορφιά. Σαν κατεξοχήν έκφραση και σκοπός της πολυτέλειας, είναι κάτι που πρέπει να μείνει έξω από την εμβέλεια των φτωχών. Στο κατεξοχήν λαϊκό Δήλεσι όπου βρέθηκα πρόσφατα έπιασα έναν στίχο από το bluetooth ηχείο των Αλβανών που κάθονταν σε ένα παγκάκι στην παραλία: «η γκόμενά μου είναι Μις Ελλάς» ή κάτι τέτοιο. Μια brute force δήλωση πρόσβασης στην ομορφιά, αφελής και χοντροκομμένη όπως αρμόζει στην έλλειψη πτυχίου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ατομική όπως αρμόζει στην απουσία συλλογικού οράματος και πολιτικής ισχύος, προσαρμοσμένη στην ιδεολογική ηγεμονία της θρησκείας του ατομισμού.
Ανέφερα πριν τον Πάγκαλο, αλλά θα ήταν άδικο να αφήσω έξω από τον κάδρο έναν αριστερό ελιτισμό που έχει φυτρώσει στο έδαφος της ήττας, ή μπορεί να υπήρχε και από πιο παλιά. Μια αριστερή περιφρόνηση του λαού και αποξένωση από τον λαό, που ευτυχώς δείχνει να βρίσκεται σε αποδρομή. Αν στην περίπτωση των αστών αυτή ρίζωνε ή χρειαζόταν ένα ιδεολόγημα φυσικής ανωτερότητας, στην περίπτωση εκείνων των μικροαστών αριστερών έβρισκε ιδεολογική αιτιολόγηση σε κάποια αφηρημένη έννοια καλλιέργειας και μόρφωσης.
Κάθε φορά που ξαναζώ την οικεία μου επαρχία, τα μέρη της Θήβας, θυμάμαι ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Ειδικά κατά τη δεκαετία του 80 -είχα μονοψήφια ηλικία, αλλά κάθε επιστροφή φέρνει αναμνήσεις- επικρατούσε μια ατμόσφαιρα ακόμα και ανάτασης. Μια λεπτομέρεια αλλά που νομίζω ήταν πολύ ενδεικτική για το κλίμα της εποχής ήταν οι διαμορφώσεις που έγιναν στα περιαστικά δάση της πόλης από την -αριστερή- δημοτική αρχή. Σίγουρα απηχούσε και ένα ευρύτερο πανελλαδικά πολιτικό κλίμα, έναν εξισωτισμό, τη σιγουριά για βελτίωση της ζωής, τη σημασία των δημόσιων αγαθών σαν συστατικό μιας καλύτερης ζωής με περισσότερο και πιο ποιοτικό ελεύθερο χρόνο. Μια μέριμνα για πιο όμορφο δημόσιο περιβάλλον. Είναι μικρό, είναι μια παιδική ανάμνηση. Σημαίνει όμως ότι ο αριστερός ελιτισμός δεν ήταν πάντα η νόρμα.
Μίλησα στην αρχή για τις παραλίες των παιδικών μου χρόνων και την άναρχη δόμηση με τους τσιμεντόλιθους. Δεν μπορεί να είναι όραμα οι σκηνές σε όλη την έκταση μιας άγριας παραλίας ούτε τα 70s αυθαίρετα. Είναι ωστόσο μια έκφραση -η τελευταία ίσως- της λαϊκής αρχιτεκτονικής, στην πραγματικότητα όχι και τόσο διαφορετική από αυτήν που διαμόρφωσε το ανθρωπογενές τοπίο στις προ-τουριστικές Κυκλάδες. Η πραγματικότητα τώρα είναι η επέλαση των μεγάλων λεφτών. Το 2007 μια μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε τα βουνά σε όλο το βόρειο κομμάτι του κόλπου των Αλκυονίδων απέναντι από τα Γεράνεια, και από το 2009 όπως γίνεται πάντα μετά από πυρκαγιές εγκαταστάθηκε ένα αιολικό πάρκο που πια έχει καταλάβει όλη την έκταση από την Πάρνηθα μέχρι τον Ελικώνα.
Καταλαβαίνω τον πειρασμό, ή και την ανάγκη του μικροαστού καλλιεργημένου να διαχωρίσει την θέση του, αλλά αν μέλημά μας είναι μια καλύτερη ζωή, περισσότερη ελευθερία και δημοκρατία, αυτή δεν θα τη βρει κανείς αν κωλοτρίβεται με τα απόνερα μιας αριστοκρατικής υποτίθεται ανωτερότητας.
