Τυχαία σε ένα θερινό σινεμά είχα κάποτε δει το «Broken Circle Breakdown». Η ταινία είχε πάρει το βραβείο Lux στο Βερολίνο το 2013 ή το 2014. Τα βραβεία Lux απονέμονται σε ταινίες που προάγουν το ντιμπέιτ πάνω στις ευρωπαϊκές αξίες. Η ιστορία ήταν κάπως έτσι: χιπστεροζεύγαρο στο Βέλγιο. Εκείνη τατουατζού, ο άντρας δεν θυμάμαι. Θυμάμαι ότι είχε κόλλημα με αμερικάνικα βίντατζ φορτηγάκια και ότι οι δυο τους τραγουδούσαν σε κάντρι συγκρότημα. Το ζευγάρι αποκτά παιδί που νοσεί από κάποιον καρκίνο. Τα βλαστοκύτταρα είναι μια ελπίδα, αλλά από μια ανοιχτή τηλεόραση ο άντρας ακούει τον Μπους να φρενάρει, ως θρησκόληπτος, την έρευνα για τα βλαστοκύτταρα. Το παιδί πεθαίνει, η μαμά βρίσκει παρηγοριά σε δοξασίες για μετεμψύχωση, θεωρώντας ότι οι ψυχές γίνονται πουλιά και προσπαθεί να προστατέψει τα πουλιά στον κήπο της. Ο άντρας εξοργίζεται με το μεταφυσικό του πράγματος καθώς πιστεύει ότι η θρησκοληψία είναι που φταίει για τον χαμό του παιδιού τους. Το ζευγάρι καταρρέει. Η ταινία γενικά εντελώς μέτρια και για αυτό δεν την ξέρουμε παρά την βράβευσή της επειδή «προάγει το ντιμπέιτ πάνω στις ευρωπαϊκές αξίες». Οι οποίες ευρωπαϊκές αξίες δεν είναι η θρησκοληψία, αλλά και πάλι, ο άθεος πατέρας δεν γλίτωσε και αυτός από την ερημιά του και γενικά μια μεσοβέζικη κατάσταση ευγενικής μελαγχολίας, καλλιεργημένης μετριοπάθειας και καλού γούστου.
Η Ευρώπη χρειάζεται ευρωπαϊκές αξίες επειδή μάλλον ποτέ δεν υπήρξαν. Χρειάζεται σοβαρή επένδυση σε χρήμα και δημιουργικότητα για να επινοήσεις αυτό που θα ενώσει έναν Βέλγο με έναν Ιρλανδό, να πείσεις τους Γάλλους ότι οι Γερμανοί είναι φίλοι μας όταν ακόμα μέχρι τη δεκαετία του ’60 οι απεικονίσεις των Γερμανών στη γαλλική λαϊκή κουλτούρα, από Αστερίξ μέχρι Λουί ντε Φινές, ήταν αυτή των βάρβαρων και μιλιταριστών. Εξάλλου είναι μια ήπειρος που γινόταν και γίνεται ακόμα χωράφι ανά μερικές δεκαετίες, όταν οι Ευρωπαίοι σκοτώνονται μεταξύ τους συμπαρασύροντας στη σφαγή όλο τον υπόλοιπο κόσμο.
Κάποιοι γνωστοί μου -θεωρούν τους εαυτούς τους αριστερούς- δουλεύουν στη λογοκρισία. Δεν λέγεται πια έτσι, λέγεται «ενάντια στο misinformation στις ιντερνετικές πλατφόρμες» ή στο «fact-checking». Τέτοια πράγματα μου σκάνε όλη την ώρα χορηγούμενα στο fb, φαντάζομαι και σε εσάς. Η προπαγάνδα και η λογοκρισία είναι εργαλεία στην πολεμική προετοιμασία, ετοιμάζει τα αφηγήματα για τα οποία άνθρωποι θα πάνε να σκοτώσουν και να σκοτωθούν. Διάφορες πληγωμένες ψυχές παρηγορούνται με την πεποίθηση ότι ο λαός αγκαλιάζει εύκολα ψέματα, παρασύρεται από λαϊκιστές, πλανάται γενικά. Τέτοια κατηγορήματα ωστόσο -η αλήθεια και το ψέμα- εκτός του ότι είναι ηθικίστικα και υπονοούν κάποια αρχή πέρα από την κοινωνία που κατέχει το σωστό και το λάθος, δεν παίζουν παρά περιθωριακό ρόλο στην ιδεολογία και την ταυτότητα μιας κοινωνίας. Εξάλλου δεν ξέρω με πόση ασφάλεια μπορεί κανείς, σε μεταμοντέρνα συμφραζόμενα, να διαχωρίσει την αλήθεια από το ψέμα. Κάποια δήλωση, κάποιο αφήγημα αγκαλιάζεται από τον κόσμο όταν υπόσχεται καλύτερη ζωή. Το ευρωπαϊκό ψέμα σε αυτή την ιστορική περίοδο είναι ότι η Ευρώπη είναι φάρος πολιτισμού, ελευθεριών, δημοκρατίας και δικαιωμάτων. Το αν όντως είναι ψέμα ή αλήθεια έχει μικρή σημασία. Αυτό που έχει είναι ότι δεν μοιάζει αρκετό για να πάει κάποιος να πολεμήσει και πολύ περισσότερο για να νικήσει.
Η ζωή στην Ευρώπη δεν είναι πια αυτό που ήταν. Το επίπεδο ζωής πέφτει, αλλά μάλλον ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι δεν υπάρχει η υπόσχεση για ένα μέλλον με καλύτερη ζωή, περισσότερη αφθονία και ελευθερία. Η δημοκρατία δεν είναι ούτως ή άλλως πειστικό αφήγημα. Όχι μόνο επειδή σερνόμαστε σε πραγματικότητες για τις οποίες δεν κληθήκαμε ποτέ να εκφράσουμε γνώμη (ποιος ευρωπαϊκός λαός εκφράστηκε υπέρ της Ουκρανίας ή υπέρ του Ισραήλ; ποιος και με ποιες διαδικασίες αποφάσισε τη σωστή πλευρά της ιστορίας;). Κυρίως επειδή η συμμετοχή στη δημοκρατία δεν είναι και τόσο σημαντική για μεγάλο μέρος κόσμου. Είναι όμως σημαντικότατη η υπόσχεση για ευημερία και καλύτερη ζωή. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες μας σέρνουν σε πόλεμο και ένας πόλεμος χρειάζεται ιδεολογία. Μπορεί να φαίνεται γελοίο και εξαιρετικά αδύναμο ότι το πολεμικό αφήγημα της Ευρώπης είναι τα ατομικά δικαιώματα και τα βλαστοκύτταρα. Φαίνεται από το γεγονός ότι παρά τις άοκνες προσπάθειες και από κομμάτι της αριστεράς που αβαντάρει την πολεμική προετοιμασία, για τον πολύ κόσμο μια τέτοια ατζέντα είναι πουκάμισο αδειανό. Πιο απλά ειπωμένο, γελάει ο κόσμος. Δεν είναι ότι δεν το καταλαβαίνουν αυτό στο ευρωπαϊκό Κόμμα του Πολέμου, είναι ότι δεν υπάρχει αυτήν τη στιγμή προσφορότερο αφήγημα που να ενώνει τις ατομικότητες στις οποίες έχει αποσυνθέσει ο νεοφιλελευθερισμός τις κοινωνίες
Οπότε, διατηρώ μια αισιοδοξία ότι δεν θα βρεθούν πολλοί μαλάκες να πάνε να πολεμήσουν για τα βλαστοκύτταρα. Δεν είμαι όμως το ίδιο αισιόδοξος για κάτι άλλο: οι ελίτ διατηρούν έτσι και αλλιώς την ισχύ όχι για να κερδίσουν τη μάχη ενάντια στην ανθρωπότητα, αλλά αρκετή για να κάνουν τον πλανήτη ένα πολύ άσχημο μέρος. Όπως και οι ναζί κάποτε, που στην πραγματικότητα είχαν ένα πολύ πιο συνεκτικό, πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό πυρήνα αφήγημα, συντρίφτηκαν αλλά όχι πριν αφήσουν πίσω τους τεράστια δυστυχία. Οι ναζιστικές σημαίες επανεμφανίστηκαν στην Ουκρανία και έχω την αίσθηση ότι η μπίλια με την ευρωπαϊκή ιδεολογία αναπόφευκτα θα κάτσει εκεί κοντά, θα αναζητήσει αυτά τα σύμβολα. Την ωμότητα της ευρωπαϊκής ανωτερότητας, το απαράγραπτο δικαίωμα του λευκού προτεστάντη να ζήσει σε βάρος του υπόλοιπου κόσμου. Όπως και στα video games, το κακό δείχνει το πρόσωπό του μόνο στην τελευταία πίστα.
