Την Τρίτη 13/8, ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ από “Α+” σε “Α”, με τους δύο άλλους μεγάλους οίκους αξιολόγησης, τη Moody’s και S&P Global να ακολουθούν.
Κύρια αιτιολόγηση της υποβάθμισης ήταν ο πόλεμος στη Γάζα και η περιφερειακή κλιμάκωση αυτού (συγκρούσεις με Ιράν, Χούθι, Χεζμπολάχ, ιρακινές πολιτοφυλακές κλπ), καθώς τα οικονομικά προβλήματα αναμένονται να μην είναι αμεληταία. Συγκεκριμένα, η Fitch προβλέπει μία αύξηση του ελλείμματος του προϋπολογισμού στο 7,8% επί του ΑΕΠ, από 4,1% που ήταν το 2023. Επίσης προβλέπει πως το χρέος προς το ΑΕΠ θα ανέλθει στο 70% το 2024 και στο 72% το 2025, πάνω από το 71% της κορύφωσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας το 2020.
Φυσικά οι λόγοι δεν είναι μόνο οικονομικοί αλλά και πολιτικοί: Η πολιτική αποσταθεροποίηση της χώρας με μία ασταθή κυβέρνηση εθνικής ενότητας και μία αντιπολίτευση που κατεβάζει κόσμο στους δρόμους, κόσμο που διαμαρτύρεται για την διεξαγωγή του πολέμου κλπ, δίνει μία εικόνα ενός κράτους που δεν πατά «σταθερά στα πόδια του» και είναι έτοιμο να σκοντάψει, αν δεν έχει σκοντάψει ήδη.
Ας τα δούμε όμως λίγο πιο αναλυτικά.
Τι ακριβώς σημαίνει για το Ισραήλ «υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας;»
Οι επιπλοκές στην πραγματικότητα δεν είναι μία αλλά αρκετές.
Κατά πρώτον και κυριότερον σημαίνει αύξηση στο κόστος του κρατικού και εταιρικού δανεισμού. Οι επενδυτές ενδέχεται να απαιτήσουν υψηλότερα επιτόκια για τα ισραηλινά κρατικά ομόλογα, καθώς αντιλαμβάνονται πλέον ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο. Αυτό θα αύξανε το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και ενδεχομένως θα οδηγούσε σε υψηλότερες δημοσιονομικές πιέσεις στην κυβέρνηση, ενώ οι επιχειρήσεις θα αντιμετώπιζαν μειωμένη κερδοφορία.
Κατά δεύτερον τίθεται ζήτημα με τις άμεσες ξένες επενδύσεις που κινδυνεύουν με μείωση. Οι ξένοι επενδυτές χαρτοφυλακίου ενδέχεται να επανεξετάσουν ή να μειώσουν την έκθεσή τους σε ισραηλινά περιουσιακά στοιχεία. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκροές από την ισραηλινή αγορά μετοχών ή ομολόγων, ασκώντας καθοδική πίεση στο νόμισμα και στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων.
Η καθοδική πίεση στο νόμισμα είναι η τρίτη πιθανή επίπτωση. Μία πτώση της αξίας του σέκελ θα σημαίνει σαφώς ακριβότερο κόστος δανεισμού και εισαγόμενο πληθωρισμό, αυξάνοντας το κόστος των αγαθών και υπηρεσιών που εισάγει το Ισραήλ. Η δε αύξηση των πολιτικών πιέσεων της αντιπολίτευσης και του κόσμου της προς την κυβέρνηση θα είναι δεδομένη, αν συμβεί κάτι τέτοιο.
Επιπλέον η επιχειρηματική εμπιστοσύνη προς το Ισραήλ ενδέχεται να μειωθεί με αποτέλεσμα την καθυστέρηση εφαρμογής των σχεδίων επέκτασης εταιριών, ή επενδύσεων, αλλά και πιθανές τροποποιήσεις στο δημοσιονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων περικοπών δαπανών ή αυξήσεων φόρων, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν συσταλτική επίδραση στην οικονομία βραχυπρόθεσμα.
Σαφώς, όλα αυτά θα μπορούσαν να προκαλέσουν ευρύτερες επιπτώσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές του Ισραήλ, όπως μειωμένη ρευστότητα ή υψηλότερα ασφάλιστρα κινδύνου στις πιστωτικές αγορές και μία νέα αυστηροποίηση των πιστωτικών όρων, καθιστώντας δυσκολότερη την πρόσβαση των επιχειρήσεων και των καταναλωτών σε δάνεια και χρηματοδότηση.
Άρα με την πλάτη στον τοίχο;
Είναι νωρίς ακόμα για να πούμε με σιγουριά κάτι τέτοιο.
Ας μην ξεχνάμε εξωτερικός ισολογισμός του Ισραήλ παραμένει αρκετά ισχυρός, ενώ τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τράπεζας του Ισραήλ αυξήθηκαν σε 213,4 δισ. δολάρια ΗΠΑ τον Ιούλιο του 2024, από 204,7 δισ. δολάρια ΗΠΑ στο τέλος του 2023. Όπως και το γεγονός ότι το high-tech κεφάλαιο του Ισραήλ είναι από τα ισχυρότερα στον πλανήτη.
Επίσης δεν πρέπει να θεωρείται αμελητέο το αμερικανικό δημόσιο κεφάλαιο (US aid) που ρέει προς το Ισραήλ. Από το 1948 εώς και σήμερα, το ποσό που έχουν διαθέσει οι ΗΠΑ προς το Ισραήλ ξεπερνά τα 300 δισ. δολάρια, ενώ από την 7η Οκτώβρη του 2023, οι ΗΠΑ έχουν διαθέσει άλλα 12,5 δισ. δολάρια.
Όμως, ακόμα και τα παραπάνω κλονίζονται. Οι μαζικές φοιτητικές και μη διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης που κατάκλυσαν όλο τον δυτικό κόσμο – και αναμένεται να ξαναρχίσουν από τον Σεπτέμβρη αν δεν υπάρξει κατάπαυση πυρός και η πολιτική πίεση των λαών προς τις κυβερνήσεις έχουν φέρει τις τελευταίες σε αρκετά δύσκολη θέση. Η τελευταία φορά -που μπορώ να ανακαλέσω- που δυτικές κυβερνήσεις κατέκριναν συλλογικά το Ισραήλ ήταν κατά την κρίση του Σουέζ και σ’ αυτό έπαιξε καταλυτικό ρόλο η απειλή της ΕΣΣΔ για επέμβαση υπέρ της Αιγύπτου.
Τώρα, μία πιθανή σύγκρουση με τον επονομαζόμενο «Άξονα της Αντίστασης» καλλιεργούν δεύτερες σκέψεις για το αν το Ισραήλ παραμένει ακόμα μια «καλή επένδυση» της Δύσης, ή αν το κόστος έχει πλέον ξεπεράσει το όφελος και πρέπει το μαγαζάκι να σφραγιστεί.
