Εάν παρακολουθήσατε ήδη το ντοκιμαντέρ «Μάρθα» για την Αμερικανίδα ιέρεια του λαϊφστάιλ, μάλλον δεν θα υποψιαστήκατε την απάντηση.
Το ντοκιμαντέρ είναι ουσιαστικά μια γυαλιστερή αγιογραφία της Στιούαρτ που κρύβει κάθε κριτική για το αντικείμενό του κάτω από λαχταριστά πλάνα, εδώ κυριολεκτικά, δηλαδή με άφθονο «food porn». Το βιογραφικό της Στιούαρτ είναι επίσης ένα τέλεια πακεταρισμένο αμερικανικό όνειρο. Μεγαλωμένη σε μια πολύτεκνη μικροαστική οικογένεια, σπούδασε στο κολλέγιο ενώ έβγαζε τα προς το ζην ως μοντέλο, και μετά από σύντομη καριέρα στη Wall Street, κάτι σπάνιο για γυναίκα τη δεκαετία του ‘70, έχτισε σιγά σιγά μια αυτοκρατορία με brand την οικιακή ευζωΐα.
Η Στιούαρτ που αυτοανακηρύσσεται ως μια «μοντέρνα φεμινίστρια» ήταν σίγουρα μια πρώιμη εκπρόσωπος του «ευέλικτου» lean-in φεμινισμού, όρος άλλης διάσημης CEO που περιγράφει την γυναικεία αναρρίχηση στην ανδροκρατούμενη καπιταλιστική οικονομία. Από το πρώτο της best seller βιβλίο μαγειρικής «Entertaining» το 1982, στο εξώφυλλο του οποίου ποζάρει δίπλα σε μια στολισμένη τραπεζαρία, η ψηλή, ξανθιά Στιούαρτ έκανε μια απαραίτητη ένεση γκλαμουριάς στην γυναικεία οικιακή εργασία, τα πρώτα χρόνια του Ρεϊγκανισμού, όταν το κάλεσμα του προοδευτικού φεμινισμού να αναζητήσουν οι γυναίκες την ταυτότητά τους μακριά από το σπίτι και την κουζίνα είχε ήδη σκοντάψει στις οικονομικές και εργασιακές ανισότητες.
Το ντοκιμαντέρ αναφέρεται βέβαια με λεπτομέρεια και στην σύντομη φυλάκιση της Στιούαρτ για εμπλοκή σε σκάνδαλο χρηματιστηριακής εκμετάλλευσης εμπιστευτικών πληροφοριών (insider trading). Η επιστροφή της όμως, στην τηλεόραση και αργότερα στα social media, αποδίδεται με θριαμβευτικό τόνο, μια απόδειξη πως η σκληρή δουλειά και η διορατικότητα είναι η μαγική συνταγή της επιτυχίας, παρά τις αντιξοότητες.
Ναι αλλά, οι εκατοντάδες πραγματικές συνταγές; Το Netflix δεν ασχολείται με το πως ανέπτυξε η «αυτοδημιούργητη δισεκατομμυριούχος» τις ιδέες της. Ευτυχώς όμως σε άλλη πρόσφατη σειρά ντοκιμαντέρ του CNN για την Στιούαρτ, μιλούν μερικές από τις γυναίκες που δούλεψαν για εκείνην στην κουζίνα του σπιτιού της απ’ όπου έκανε τα πρώτα βήματά της ως εντερπρενέρ. Από εκεί ήταν που ετοίμαζαν πίτες και καθάριζαν χιλιάδες φρούτα και λαχανικά για τις εντυπωσιακές συνθέσεις τροφίμων που η αφεντικίνα τους στη συνέχεια εξέθετε σε κοσμικά πάρτι του Μανχάταν, τα οποία διοργάνωνε και με την συμβολή του δικτυωμένου εκδότη συζύγου της.
Μια από αυτές τις γυναίκες, η Σάρα Γκρος, ισχυρίζεται στο CNN πως η συνταγή τάρτας με κράνμπερι και φιστίκια από το παρθενικό best seller της Στιούαρτ ήταν δικής της έμπνευσης. Ξεφυλλίζοντας το «Entertaining», το οποίο φυσικά δεν αναφέρει το όνομά της, η Γκρος λέει στο CNN πως ίσως η Μάρθα να μην θυμάται καν ότι ήταν εκείνη που της έμαθε την συνταγή. Σε άλλο σημείο όμως, η Στιούαρτ ακούγεται να λέει σε τηλεοπτική της συνέντευξη εκείνων των ημερών πως τις συνταγές τις μαγείρευε όλη της τη ζωή ενώ κάποιες τις δημιούργησε αποκλειστικά για το βιβλίο. Όταν η Γκρος τελικά προσέγγισε τη Στιούαρτ για να ζητήσει αύξηση, η αρνητική απάντηση ήρθε από τον πρώην σύζυγο μαζί με την εξής προφητεία: «η Μάρθα θα γίνει μεγαλύτερη και από τα ΜακΝτόναλντς». Η συνταγή της επιτυχίας της λοιπόν είχε τοξικά συστατικά.
Στο παρελθόν έχω γράψει πως το Netflix χειρίζεται το είδος του ντοκιμαντέρ για να προβάλλει συγκεκριμένα κοινωνικά πρότυπα, σε αντίθεση με τις ιστορικές (όσο και προβληματικές) καταβολές του είδους που στις απαρχές του έθεσε στο επίκεντρο τους κοινωνικά και φυλετικά καταπιεσμένους. Ο κολοσσός στρήμινγκ εν τω μεταξύ απέσυρε αιφνίδια τις περισσότερες ταινίες της ενότητας «Ιστορίες της Παλαιστίνης», κρίνοντας ίσως πως το παγκόσμιο κοινό του ενδιαφέρεται περισσότερο για λαϊφστάιλ και «πραγματικά εγκλήματα», όχι για πολιτικά.
Το «Μάρθα» φυσικά δεν έχει ευθεία σχέση με την πολιτική επικαιρότητα. Σε αντίθεση με τον Ίλον Μασκ και τον Τζεφ Μπέζος, η «πρώτη αυτοδημιούργητη γυναίκα δισεκατομμυριούχος» δεν έχει παρέμβει στις επικείμενες εκλογές και δεν είναι μεγιστάνας μέσου ενημέρωσης. Ενώ όμως είναι ακόμα ανοιχτό το ενδεχόμενο σε λίγες μέρες να αποκτήσουν οι ΗΠΑ την πρώτη γυναίκα πρόεδρο στην ιστορία τους, αξίζει να δεί κανείς την περίπτωση Στιούαρτ ως αντιπροσωπευτική μιας εποχής που η γυναικεία ταυτότητα γίνεται συστατικό πολιτικής σπέκουλας.
Ακριβώς όπως η Κάμαλα Χάρις προωθείται ως εκπρόσωπος της «χαράς» στην πολιτική, ένα girl-boss που διακόπτει διαμαρτυρόμενους για την γενοκτονία στη Γάζα με την χυδαία ατάκα «τώρα μιλάω εγώ», έτσι και η Μάρθα Στιούαρτ προβάλλεται ως ακούραστη γηραιά ινφλουένσερ (ηλικίας 83 ετών), ένα φεμινιστικό πρότυπο προς μίμηση, κι ας έσβησε από το βιογραφικό της τη συμβολή άλλων γυναικών με ένα «τώρα μαγειρεύω εγώ».
Το «Μάρθα» είναι μια νοστιμότατη πίτα με κράνμπερι και φιστίκια. Η ζύμη είναι η εκμετάλλευση, ο μέινστριμ φεμινισμός, η καπιταλιστική προπαγάνδα τελικά.
