“Απόψε είναι όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά στο Λίβανο! Η ανησυχία για τις περαιτέρω εξελίξεις είναι μεγάλη. Υπάρχουν περίεργες κινήσεις και πληροφορίες για πιθανές βίαιες συγκρούσεις μετά μάλιστα και από τον εντοπισμό ποσότητας όπλων και πυρομαχικών στην περιοχή Ζουκ Μόσμπεχ βόρεια της Βηρυτού” μου λέει από το τηλέφωνο ο Νικόλας Κοσματόπουλος, καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων και Ανθρωπολογίας στο τμήμα Πολιτικών Μελετών και Δημόσιας Διοίκησης στο αμερικάνικο πανεπιστήμιο της Βηρυτού.
Η δήλωσή του αποδείχθηκε προφητική. Λίγο μετά τις 7.00 το απόγευμα αναφέρθηκαν συγκρούσεις διαδηλωτών και δυνάμεων ασφαλείας έξω από το κοινοβούλιο και βανδαλισμοί παρακείμενων καταστημάτων. Η αστυνομία μία ώρα αργότερα έκανε χρήση χειροβομβίδων κρότου λάμψης και δακρυγόνων για να διαλύσει το πλήθος.
Προηγήθηκαν ανάλογες συγκρούσεις, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, και στο τέλος διαδήλωσης του Κομμουνιστικού Κόμματος Λιβάνου σε ανατολική συνοικία της Βηρυτού.
Ο ίδιος ο Κοσματόπουλος, όπως λέει, δεν θυμάται τις πρώτες ώρες από την καταστροφική έκρηξη που συγκλόνισε σαν σήμερα, πέρσι, γύρω στις 18.00 το απόγευμα το λιμάνι της Βηρυτού γιατί ήταν στην Ελλάδα.
Θυμάται όμως καλά λίγες μέρες μετά τι αντίκρισε όταν επέστρεψε: Χάος και απόγνωση αλλά και την έμπρακτη αλληλεγγύη μεταξύ χιλιάδων πολιτών που ενωμένοι προσπάθησαν να μαζέψουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν μαζί την νέα καταστροφή που χτύπησε την πόρτα αυτής της μικρής χώρας στην ανατολική Μεσόγειο. Μίας χώρας που βρίσκεται κυριολεκτικά στη γειτονιά μας και απέχει αεροπορικώς περίπου μία ώρα και κάτι από το αεροδρόμιο της Αθήνας…
“Τι γίνεται σήμερα, ένα χρόνο μετά; Τιμωρήθηκε κανένας; Αποδόθηκαν ευθύνες;” τον ρωτώ ενώ είμαι σίγουρη για την αρνητική απάντηση. Στο μυαλό μου για δευτερόλεπτα “κλωθογυρίζουν” εκείνα τα πρώτα λεπτά μετά την τρομακτική έκρηξη στο λιμάνι που θύμιζε “μανιτάρι” μετά από πυρηνική έκρηξη. Θυμήθηκα το “πάγωμα” που νιώσαμε στα δημοσιογραφικά γραφεία στην Αθήνα λίγο μετά την έκρηξη και την ανησυχία που νιώσαμε για την ανάφλεξη μίας ακόμη χειρότερης περιφερειακής κρίσης.
Θυμάμαι επίσης και τον τρομακτικό απολογισμό που σταμάτησε, μετά από πολλές μέρες, στους 214 νεκρούς, στους περίπου 6.500 τραυματίες. Τις καταστροφές χιλιάδων κατοικιών, επιχειρήσεων αλλά και μουσείων,όπως το μουσείο-μαργαριτάρι σύγχρονης τέχνης Σουρσόκ που πληγώθηκε ανεπανόρθωτα ελάχιστα χρόνια μετά την πλήρη ανακαίνισή του.
“Το τελευταίο διάστημα υπάρχει μία κινητικότητα” μου απαντά και προσθέτει: “Εχουν αρχίσει οι κλητεύσεις αξιωματούχων υπουργών αλλά και το “μπαλάκι” ευθυνών μεταξύ πολιτικών ηγετών και αξιωματούχων του στρατού, του λιμενικού”. Επισημαίνει πως η έκρηξη σημειώθηκε στο λιμάνι που είναι μια από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων για την “επίσημη μαφία στο Λίβανο” αλλά και “σταυροδρόμι” της περιοχής. Με λίγα λόγια η έκρηξη, όπως τονίζει, ήταν ένα “ατύχημα, σ’ ένα λιμάνι στο οποίο συναντιώνται η πελατειακή διαφθορά του λιβάνου και η ανεξέλεγκτη καπιταλιστική θαλάσσια οικονομία…”
“Υπάρχουν κάποιες πολιτικές δυνάμεις που κινούν τα νήματα εξουσίας στο λιμάνι;” ρωτώ, έχοντας στο μυαλό την προπαγάνδα δυτικών ΜΜΕ περί του “ρόλου” της Χεζμπολάχ η οποία είχε αντισταθεί με αξιώσεις μαζί με το στρατό απέναντι στο Ισραήλ το 2006.
Ο Κοσματόπουλος απαντά επισημαίνοντας τον σύνθετο χαρακτήρα της πολιτικής σκηνής της χώρας και το πλέγμα ευθυνών και αλληλοεπικάλυψης αρμοδιοτήτων μεταξύ διαφόρων δυνάμεων.
Όσο για τις αιτιάσεις κατά της Χεζμπολάχ, σπεύδει να υπενθυμίσει τις προσπάθειες διαφόρων, και κυρίως δυτικών ΜΜΕ, να την παρουσιάσουν σαν “κράτος εν κράτει” και σαν “αποδιοπομπαίο τράγο”.” Είναι αφελές, εάν όχι ύποπτο, να λέει κανείς πως η Χεζμπολάχ είχε αποθηκεύσει όπλα και εκρηκτικά στο λιμάνι…σε ένα χώρο που είχαν πρόσβαση διάφοροι..Δεν έχει κανένα νόημα να είχε κάνει κάτι τέτοιο η Χεζμπολάχ” αναφέρει.
“Τι συζητά ο κόσμος εκεί; Υπάρχει κουβέντα για αλλαγή του σεχταριστικού συστήματος θεσμών;” ρωτώ, για να ακούσω πως κατά την γνώμη του το σεχταριστικό σύστημα διακυβέρνησης της χώρας που αποφασίστηκε μετά την λήξη του εμφυλίου πολέμου στις αρχές της δεκαετίας του 1990 δεν είναι πρόβλημα, όσο είναι ζήτημα η γεωπολιτική θέση της χώρας, οι έριδες και οι ανταγωνισμοί σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.
“Η χώρα αυτή δεν μπορεί να επιβιώσει με τις δικές της δυνάμεις. Όλα παραπέμπουν στο ευρύτερο γεωπολιτικό πλέγμα…Ούτε είναι ζήτημα μίας αστικής τάξης. Στο Λίβανο η αστική τάξη είναι διεθνοποιημένη…Ένα κομμάτι της υποστηρίζει τη Δύση, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία. Ένα άλλο βρίσκεται κάπου στη μέση και ζητά “ισορροπίες” για την καλύτερη εξασφάλιση εθνικών συμφερόντων. Ένα τρίτο κομμάτι αστών και κυρίως κάποιων αναδυόμενων μεσαίων στρωμάτων είναι με τις δυνάμεις της αντίστασης, έχει πιο παραδοσιακή εθνική ταυτότητα…Υπάρχει πολυδιάσπαση και εκεί…
Κάπου εκεί θυμάμαι την σημερινή ανάρτηση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στο Τουίτερ.
Με αφορμή την πρώτη μαύρη επέτειο από την έκρηξη στη Βηρυτό και την απόφασή του να επισκεφθεί σαν “σωτήρας” δύο φορές το Λίβανο, λίγο μετά την καταστροφή, πραγματοποίησε σήμερα “διεθνή διάσκεψη”για την οικονομική στήριξη της πολύπαθης χώρας. Στο Τουίτερ έγραψε απευθυνόμενος στον λαό του Λιβάνου: “Ένα χρόνο μετά, μπορείτε να υπολογίζετε στη Γαλλία…“.
Από παχιά λόγια και οι Λιβανέζοι (όπως οι Έλληνες και δεκάδες άλλοι λαοί…) έχουν χορτάσει…
Ο Νικόλας Κοσματόπουλος απαντά πως η παλιά αποικιοκρατική Γαλλία δεν έχει αλλάξει επί της ουσίας. “Με ψίχουλα και ηθικολογίες προσπαθεί να αξιοποιήσει τις εξελίξεις στο Λίβανο για δικό του όφελος. Ο πρόεδρος Μακρόν προσπαθεί να χρησιμοποιήσει ό,τι συμβαίνει στο Λίβανο για να κερδίσει “πόντους” στο εσωτερικό της δικής του χώρας λόγω αντιδράσεων που προκαλούν οι πολιτικές του…” απαντά, επισημαίνοντας πως το ζήτημα είναι πολύ πιο σύνθετο και πολύπλοκο.
Θυμάμαι τις περσινές και προπέρσινες κινητοποιήσεις εκατοντάδων χιλιάδων Λιβανέζων πολιτών που κάτω από τη σημαία της χώρας τους, δίχως κομματικές ή πολιτικές ταμπέλες και θρησκευτικά δόγματα, διεκδίκησαν ένα καλύτερο μέλλον, τερματισμό της ντόπιας οικονομικής και πολιτικής διαφθοράς, καλύτερη υγεία και παιδεία για τα παιδιά τους, θέσεις εργασίας με αξιοπρεπείς μισθούς για τους νέους που πασχίζουν να επιβιώσουν…
“Αυτοί οι διαδηλωτές τι γίνανε; Τι νιώθει ο κόσμος τώρα που γίνεται ακόμη χειρότερη η οικονομική και η θεσμική κρίση;” ρωτώ.
Απαντά:
“Οι πολίτες του Λιβάνου βγαίνουν διαλυμένοι μετά από μία 20ετή περίοδο άκρατου νεοφιλελευθερισμού και διάβρωσης των θεσμών και του κράτους από κομματικά επιτελεία και πελατειακές σχέσεις…
Δεν είναι τυχαίο πως παρά τις κινητοποιήσεις, το 2020 δεν έγινε ούτε μισή μέρα απεργία για τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν εργαζόμενοι και άνεργοι! Το συνδικαλιστικό κίνημα είναι ξεδοντιασμένο…Αυτά ενώ ο Λίβανος στηρίζεται πολύ στη μαύρη εργασία. Στη δουλειά των άτυπων μεταναστών από το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, τις Φιλιππίνες. Στη δουλειά των Σύρων και Παλαιστινίων προσφύγων… Αυτοί οι άνθρωποι δεν εκπροσωπούνται από κανέναν στη χώρα…
Οταν οι διαδηλωτές έβγαιναν με τη σημαία του Λιβάνου στα χέρια απέκλειαν την ίδια στιγμή χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες εργάτες. Ας μην ξεχνάμε πως πολλά από τα θύματα της έκρηξης στο λιμάνι ήταν ανώνυμοι μετανάστες και πρόσφυγες. Που κανείς δεν τους ήξερε…
Άλλο ένα κομμάτι του λαού στο Λίβανο είναι οι λεγόμενοι “πολίτες των ΜΚΟ”.
Κάπου εκεί η κουβέντα ξαναγυρνά στις αποψινές κινητοποιήσεις…
“Τα πράγματα είναι εκρηκτικά…Υπάρχει μεγάλη ανησυχία για σήμερα για σχέδια που εξυφαίνουν διάφορες δυνάμεις. Γίνεται λόγος για όπλα και βία….Κάποιοι μπορεί να επιχειρήσουν “ανάφλεξη”. Ο Λίβανος είναι μέρος μια συνολικής διαπραγμάτευσης στην περιοχή” αναφέρει χαρακτηριστικά.
Σε επόμενο στάδιο μου περνούν από το μυαλό σκέψεις για το αβέβαιο, ρευστό και όχι ιδιαίτερα φωτεινό μέλλον του Λιβάνου.
Όπως φαίνεται, ο λαός αυτής της μικρής αλλά σημαντικής χώρας, που βρίσκεται τόσο κοντά στην Ελλάδα και την Κύπρο, που περηφανεύεται μεταξύ άλλων για την αρχαία ιστορία του και την εφεύρεση του πρώτου αλφαβήτου γραφής από τους πρόγονους του, τους Φοίνικες, έχει ακόμη να περάσει από πολλά κακοτράχαλα μονοπάτια προτού βρει τη θέση και το μέλλον που του ανήκει…
Και αυτοί και εμείς, υπό μία έννοια, συνοδοιπόροι στον ίδιο μακρύ δρόμο είμαστε…
