Η διήμερη επίσκεψη του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν σε Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), Κατάρ και Σαουδική Αραβία την Παρασκευή και Σάββατο 3 και 4 Δεκεμβρίου ανέδειξε το αυξημένο ενδιαφέρον του Παρισιού για την αξιοποίηση ρευστών εξελίξεων που καταγράφονται στην ευρύτερη περιοχή εδώ και καιρό, στη σκιά μετατόπισης του κέντρου βάρους των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή στην περιοχή της Ασίας, του Ινδικού και Ειρηνικού Ωκεανού.
Στα ΗΑΕ επιβεβαίωσε την προσωπική φιλία με τον πρίγκηπα διάδοχο του Άμπου Ντάμπι, Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ αλ Ναχγιάν και εξασφάλισε μία καλή συμφωνία προσωρινής ανακούφισης των γαλλικών αμυντικών βιομηχανιών με την παραγγελία των 80 Ραφάλ και των 12 στρατιωτικών ελικοπτέρων Caracal H225 (συνολικής αξίας 17 δις. δολαρίων) . Η εξέλιξη απάλυνε λίγο το σοκ που προκάλεσε τον Σεπτέμβριο στο Παρίσι η «ψυχρολουσία» της τριμερούς (αντι-σινικής) στρατηγικής συμφωνίας ΗΠΑ, Αυστραλίας και Βρετανίας (AUKUS) που είχε μεταξύ άλλων ως συνέπεια την ακύρωση της παραγγελίας για την κατασκευή 12 γαλλικών συμβατικών υποβρυχίων για το πολεμικό ναυτικό της Αυστραλίας (έναντι 66 δις δολαρίων).
Υπογράφηκαν επίσης συμφωνίες για γενναιότερες επενδύσεις των ΗΑΕ στη γαλλική οικονομία σε μία περίοδο κατά την οποία συνεχίζονται (και στην Ευρώπη) οι αναταράξεις που προκαλεί η πανδημία σε διάφορα επίπεδα. Ειδικότερα, ανακοινώθηκε η δημιουργία Εταιρικού Ταμείου Γαλλίας-ΗΑΕ με κεφάλαια 3,6 δις. δολαρίων από το οποίο αναμένεται να επωφεληθούν περισσότερο μεγάλες γαλλικές εταιρίες. Επιβεβαιώθηκε επίσης πως το ανεξάρτητο επενδυτικό ταμείο του Άμπου Ντάμπι, Mubadala, θα προχωρήσει τους επόμενους μήνες σε επενδύσεις ύψους 1,6 δις. δολαρίων στη γαλλική οικονομία ειδικότερα σε τομείς που αφορούν την Ενέργεια, τους ημιαγωγούς και την εξερεύνηση του Διαστήματος.
Υπογράφηκε ακόμη μνημόνιο αντίληψης μεταξύ των υπουργείων Γεωργίας αμφοτέρων χωρών με στόχο την ανάπτυξη «βιώσιμων και ανθεκτικών συστημάτων τροφίμων».
Είναι σαφές πως όλα αυτά θα αξιοποιηθούν από τον Εμανουέλ Μακρόν προεκλογικά προκειμένου να ενισχύσει το δήθεν «φιλεργατικό προφίλ» του με το τετριμένο επιχείρημα πως οι χρυσές μπίζνες στα Εμιράτα για λογαριασμό των γαλλικών πολεμικών βιομηχανιών θα εξασφαλίσουν τις υπάρχουσες ή θα δημιουργήσουν νέες καλές θέσεις εργασίας στη Γαλλία.
Στενές σχέσεις σε βάθος χρόνου…
Οι παραπάνω συμφωνίες δεν ήρθαν ως διά μαγείας. Επισφραγίζουν τη στενή συνεργασία και την σύγκλιση των γεωπολιτικών συμφερόντων των δύο χωρών (όπως έδειξαν οι κινήσεις τους π.χ. σε Λιβύη και Συρία) πάνω από μία δεκαετία.
Η Γαλλία διαθέτει από το 2009 ναυτική βάση στο λιμάνι Ζαγιέντ του Άμπου Ντάμπι και διατηρεί γαλλικά μαχητικά στην αεροπορική βάση Ντάφρα (που βρίσκεται έξω από το Άμπου Ντάμπι). Το 2017 ο Μακρόν συμμετείχε στα εγκαίνια του «δίδυμου» Μουσείου Λούβρου στο Άμπου Ντάμπι (που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο μίας συμφωνίας ύψους 1,2 δις. δολαρίων) και μόλις τον περασμένο Σεπτέμβρη φιλοξένησε στην έπαυλη Chateau Fontainebleau τον πρίγκηπα διάδοχο του Άμπου Ντάμπι, Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ αλ Ναχγιάν, ο οποίος είχε δώσει το 2019 10 εκατομμύρια ευρώ για την ανακαίνιση του κτιρίου…
Η επίσκεψη του Μακρόν στα Εμιράτα δεν περιορίστηκε μόνον στις οικονομικές συμφωνίες και τα εξοπλιστικά πακέτα.
Στο επίκεντρό της τέθηκαν όλες οι σημαντικές περιφερειακές εξελίξεις που αφορούν τις επικείμενες εκλογές στη Λιβύη (όπου Γαλλία και Εμιράτα είχαν υποστηρίξει τις ίδιες δυνάμεις), τα δεδομένα που έχει διαμορφώσει στη Συρία η ανάκτηση ελέγχου του μεγαλύτερου μέρους της χώρας από τον συριακό στρατό και την κυβέρνηση του προέδρου Μπασάρ Άσαντ αλλά και η προσπάθεια των Εμιράτων να προωθήσουν μία «ρεαλιστική πολιτική» αποδοχής της πραγματικότητας που επικρατεί στη Δαμασκό σε δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας (που εξακολουθεί να διατηρεί στρατεύματα στο συριακό έδαφος με πρόσχημα την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στο πλευρό των Κούρδων ενόπλων των «Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων», SDF).
Συζητήθηκαν επίσης εκτενώς οι κινήσεις του Ιράν στην ευρύτερη περιοχή του Περσικού Κόλπου και της Ανατολικής Μεσογείου (Λίβανος, Συρία), οι διαπραγματεύσεις στη Βιέννη (που διακόπηκαν λίγο μετά την έναρξή τους στις 29 Νοέμβρη) για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και τη διατήρηση της διεθνούς συμφωνίας που είχε υπογραφεί το 2015 (από όλα τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, τη Γερμανία και την ΕΕ) και οι προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων ανάμεσα σε αραβικές χώρες (με πρώτη τη Σαουδική Αραβία) και το Ιράν. Δεν θεωρείται τυχαίο πως μετέβη στην Τεχεράνη σήμερα, 6 Δεκέμβρη, ένα διήμερο μετά την ολοκλήρωση της περιοδείας του Μακρόν στα Εμιράτα, ο Εμιρατινός σύμβουλος ασφαλείας Σεΐχης Ταχνούν μπιν Ζαγιέντ αλ Ναχγιάν. Ο ίδιος που είχε συναντήσει, εκτάκτως, πριν λίγους μήνες και τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Τ. Ερντογάν με αποτέλεσμα τις πρόσφατες συμφωνίες Αγκυρας- Άμπου Ντάμπι.
Οι κινήσεις Μακρόν σε Ντόχα και Τζέντα
Η μετάβαση του Μακρόν στο Κατάρ δεν είχε τα ίδια αξιοπρόσεκτα αποτελέσματα. Περιορίστηκε (κατά τα φαινόμενα) σε ευχαριστίες προς τον Καταριανό εμίρη Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι για την οργάνωση της ασφαλούς αποχώρησης 258 Αφγανών από τη χώρα τους που είχαν συνεργαστεί με το γαλλικό στρατό.
Αντίθετα, μεγαλύτερη γεωπολιτική βαρύτητα δόθηκε στην σύντομη επίσκεψη του Γάλλου προέδρου στη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, όπου είδε τον πρίγκηπα διάδοχο του θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, με αποτέλεσμα να επισημανθεί ως ο πρώτος Δυτικός ηγέτης που συνάντησε δημοσίως τον πρίγκηπα μετά το ρόλο που έπαιξε στη σφαγή του Σαουδάραβα αρθρογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018.
Απαντώντας στα περί «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και την κατά καιρούς καταπάτησή τους από καθεστώτα όπως η μοναρχική κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας ο Μακρόν δεν πολυ-μάσησε τα λόγια του εκθέτοντας κυνικά τον «πολιτικό ρεαλισμό» που επέδειξαν οι ομόλογοί του από τις άλλες χώρες της Ομάδας των 20 πλουσιότερων χωρών (G20) όταν το 2019 (ένα χρόνο από τη δολοφονία Κασόγκι) συμμετείχαν στη σύνοδο κορυφής που είχε διοργανώσει η σαουδαραβική κυβέρνηση. Επικαλέστηκε δε και το γεωπολιτικό βάρος της Σαουδικής Αραβίας λέγοντας αφενός πως πρόκειται για «την πρώτη χώρα του Κόλπου από άποψη μεγέθους» και αφετέρου πως υπάρχει ανάγκη «να μπορέσουμε να εργαστούμε για την σταθερότητα στην περιοχή». «Στη Μέση Ανατολή παίζεται μέρος της ασφάλειάς μας» συμπλήρωσε με νόημα…
Στη Τζέντα λοιπόν ο Γάλλος πρόεδρος συζήτησε με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν τις διαπραγματεύσεις στη Βιέννη για τη συμφωνία του 2015 σε σχέση με το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα (με την οποία διαφωνούν οι περισσότερες χώρες του Κόλπου και δη η Σαουδική Αραβία) αλλά και τις διαβουλεύσεις που έχουν ξεκινήσει από τον Απρίλιο του 2021 στη Βαγδάτη για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ριάντ και Τεχεράνης. Αξίζει να παρατηρήσει κανείς πως στις 29 Νοέμβρη ο Μακρόν είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ιρανό ομόλογό του Εμπραχίμ Ραϊσί. Είναι συνεπώς σχεδόν πάρα πολύ δύσκολο να μην μετέφερε κάποιο μήνυμα εκ μέρους του τελευταίου στην Τζέντα με αφορμή και την περιοδεία του ή τουλάχιστον να μην αναφέρθηκαν στις ιρανο-σαουδαραβικές προσπάθειες για αποκλιμάκωση της έντασης σε σχέσεις που είναι πολύ ανταγωνιστικές σε περιφερειακό επίπεδο (σε γεωπολιτική,Ενέργεια, εμπόριο).
Το Ιράν δεν ήταν το μόνο θέμα που κυριάρχησε στην ατζέντα της συνάντησης του Εμανουέλ Μακρόν με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στη Τζέντα. Ήταν και ο Λίβανος δεδομένων των προσπαθειών του Παρισιού να αναθερμάνει την πολιτική επιρροή του στην πολύπαθη μικρή χώρα αλλά στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και τη Μέση Ανατολή σε ρόλο «δίκαιου και αποτελεσματικού μεσολαβητή».
Η κρίση ως ευκαιρία
Ο Μακρόν επιχείρησε να αξιοποιήσει την κρίση στις σχέσεις του Λιβάνου με τη Σαουδική Αραβία που είχαν προκαλέσει τον περασμένο Οκτώβρη οι δηλώσεις του (τελικά παραιτηθέντος στα τέλη της περασμένης βδομάδας) υπουργού Πληροφοριών του Λιβάνου, Ζορζ Κορνταχί. Ο Κορνταχί είχε αναφερθεί στην εξαπόλυση του (αντικειμενικά καταστροφικού) πολέμου της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη προκαλώντας την οργή της σαουδαραβικής ηγεσίας (και συμμάχων της όπως τα Εμιράτα και η Αίγυπτος). Η Σαουδική Αραβία είχε τότε προβεί άμεσα σε κυρώσεις έναντι του Λιβάνου με αποτέλεσμα να απελαθεί ο Λιβανέζος πρέσβης από το Ριάντ, να κληθεί για διαβουλεύσεις στη Σαουδική Αραβία ο Σαουδάραβας πρέσβης στο Λίβανο και να απαγορευτούν οι εξαγωγές του Λιβάνου στη Σαουδική Αραβία (δίνοντας την χαριστική βολή στην ήδη ρημαγμένη λιβανέζικη οικονομία).
Στην Τζέντα λοιπόν ο Μακρόν παρουσίασε έναν «οδικό χάρτη συμφιλίωσης» της Σαουδικής Αραβίας και του Λιβάνου δίχως να είναι ακόμη ορατά κάποια αποτελέσματα.
Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα της σύντομης περιοδείας του Γάλλου προέδρου στον Περσικό θα φανούν και θα δοκιμαστούν σε βάθος χρόνου. Οι επικείμενες γαλλικές εκλογές αποκαλύπτουν τις μεγάλες φιλοδοξίες αλλά και τις ανάγκες του Μακρόν να διατηρήσει υψηλά το γεωπολιτικό εκτόπισμα της χώρας του σε μία ιδιαίτερα ρευστή (περιφερειακά και διεθνώς) περίοδο. Η προσπάθεια του Μακρόν να εκμεταλλευτεί τις περιφερειακές αλλαγές ισορροπιών και συσχετισμού δυνάμεων (ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή) προς όφελος των γαλλικών πολυεθνικών και του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας είναι έκδηλη. Η αποτίμηση των έως τώρα αποτελεσμάτων της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής σε Λίβανο, Συρία, Λιβύη και Κόλπο είναι δυσμενής σε ό,τι αφορά το ρόλο του Παρισιού στην “επίλυση” κρίσεων (εκτός και εάν αυτό δεν είναι,ούτως ή άλλως, ο στόχος). Το Παρίσι όσο και εάν το θέλει δεν μπορεί να επιβάλλει μόνο του τα συμφέροντά του. Το απέδειξε στη Συρία (όπου εξακολουθεί να λειτουργεί κυρίως συμπληρωματικά στο βρώμικο ρόλο που παίζουν ως σήμερα τα αμερικανικά στρατεύματα στη Βόρεια Συρία), στη Λιβύη (όπου συνάντησε σημαντικές δυσκολίες από τον ανταγωνισμό δυσάρεστων συμμάχων με πρώτη την Τουρκία) αλλά και στον Λίβανο όπου η πολυεπίπεδη κρίση καλπάζει παρά τις πολύμορφες κινήσεις του Παρισιού (που σαμποτάρονται ή έρχονται σε κόντρα με τα σχέδια συμμάχων όπως οι ΗΠΑ ή ανταγωνιστών όπως το Ιράν).
Κοντολογίς, οι φιλοδοξίες του Εμανουέλ Μακρόν δεν συμβαδίζουν απαραίτητα πάντα με τις δυνατότητες της σημερινής Γαλλίας, παρά τις αλληλένδετες σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο, που αναπόφευκτα τίθενται συχνά (ειδικά στο Μαγκρέμπ…) υπό τη σκιά των στυγερών εγκλημάτων της γαλλικής αποικιοκρατίας.
