Οι ημέρες και οι εβδομάδες μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ στην Μινεάπολη των ΗΠΑ, σημαδεύτηκαν από το μαζικότερο μάλλον κύμα διαμαρτυριών, διαδηλώσεων και ταραχών στην ιστορία της χώρας. Από άκρο σε άκρο των ΗΠΑ οι διαδηλωτές, αλλού ειρηνικά, αλλού όχι πάντα βρέθηκαν στο προσκήνιο. Η αστυνομία υπήρξε συχνότατα αυτή που έδινε το έναυσμα για τις συγκρούσεις.

Το Πόρτλαντ του Όρεγκον ήταν μια από τις πόλεις με τις μαζικότερες και πιο επίμονες αντιδράσεις. Ήταν μια από τις πόλεις επίσης που η αστυνομία έκανε όργιο χρήσης χημικών, σε σημείο μάλιστα που ο δήμαρχος της πόλης (και προϊστάμενος της τοπικής αστυνομίας) διέταξε την παύση στην χρήση τους, για να τα χρησιμοποιήσουν ούτως ή άλλως οι ομοσπονδιακοί αστυνομικοί και ασφαλίτες που είχε στείλει ο Τραμπ σαν (αζήτητη) ενίσχυση.

Καθώς οι ημέρες περνούσαν, η αστυνομία αγρίευε. Τις αρχικές χειρονομίες κατανόησης των διαδηλωτών ακολούθησαν σκηνές σκληρής βίας, ξεκινώντας από τις αρχές Ιουνίου του 2020.

Η ημέρα της 2ης Ιουνίου του 2020, ξεκίνησε με μια μαζικότατη διαμαρτυρία στη γέφυρα Burnside του Πόρτλαντ, όταν χιλιάδες διαδηλωτές ξάπλωσαν κατά μήκος της.

Η συνέχεια το βράδυ στην πόλη ήταν διαφορετική. Η αστυνομία επιδόθηκε σε ένα όργιο ρίψης χημικών. Πάνω από 140 δακρυγόνα έπεσαν σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, δημιουργώντας μια χημική ομίχλη.

Η ημέρα αυτή θα έμενε στα χρονικά του κινήματος στο Πόρτλαντ σαν η «Τρίτη των Δακρυγόνων» (Tear Gas Tuesday) και αποτέλεσε το αντικείμενο έρευνας της Forensic Architecture, μιας ερευνητικής ομάδας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου που αναλύει επιστημονικά περιστατικά κρατικής βίας και παραβίασης των δικαιωμάτων (εδώ η έρευνά της για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τους ναζί). Το πόρισμα της έρευνας δημοσιεύθηκε την Δευτέρα και είναι καταπέλτης για την δράση της αστυνομίας του Πόρτλαντ. Όπως περιγράφει ο Guardian:

Το μοντέλο [που χρησιμοποίησε η FA είναι το πρώτο του είδους του που υπολόγισε τις χημικές συγκεντρώσεις στον αέρα και στο έδαφος κατά την διάρκεια ενός μείζονος επεισοδίου χρήσης δακρυγόνων στις ΗΠΑ. Ακολουθεί τις ήδη υπάρχουσες αναφορές και τις αγωγές που ισχυρίζονται πως η χρήση των δακρυγόνων επί μήνες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού της διαμαρτυρίας προκάλεσε σημαντικές βλάβες, μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας, εμμηνοροϊκές ανωμαλίες και περιβαλλοντικούς κινδύνους.

The Guardian | What happened when US police teargassed protesters – a visual investigation, 17/4/2023

Οι συγκεντρώσεις του αερίου CS στην ατμόσφαιρα φαίνεται λοιπόν πως ήταν αστρονομικές εκείνο το βράδυ στο Πόρτλαντ: μέχρι και πάνω από 2000 φορές το ανώτατο όριο ασφαλείας (που είναι 2mg/m³ – πάνω από το οποίο όριο, σύμφωνα με τις συστάσεις ασφαλείας του αμερικανικού κράτους η έκθεση στο αέριο είναι «άμεσα επικίνδυνη για την ζωή και την υγεία») στην ατμόσφαιρα σε ένα σημείο και σχεδόν σε όλα τα σημεία στα οποία έγινε δειγματοληψία υπήρξε παραβίαση του ορίου για πολλά λεπτά. Συνολικά τα 148 δακρυγόνα εκείνη τη βραδιά έπεσαν μέσα σε τρεις ώρες. Και αν και υπήρξε μια από τις πιο «δραστήριες» ημέρες «χημικού πολέμου» της αστυνομίας, συστηματική ρίψη δακρυγόνων γινόταν επί μήνες….

Το αέριο που κατακάθισε μεταφέρθηκε μάλιστα και έξω από την περιοχή της αστυνομικής επίθεσης επηρεάζοντας όλη την πόλη. Όπως καταλήγει η έρευνα της Forensic Architecture:

Η έρευνά μας καθιστά μετρήσιμο αυτό που ήταν ήδη γνωστό σε πολλούς από όσους βρέθηκαν στις πρώτες γραμμές της διαμαρτυρίας στις 2 Ιουνίου 2020 – ότι οι πολίτες διαδηλωτές υποβλήθηκαν σε εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις επικίνδυνων χημικών ουσιών, σε επίπεδα που θεωρούνται απειλητικά για τη ζωή. Τα ευρήματά μας επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα των αρχικών μελετών που χαρτογράφησαν το φάσμα των συμπτωμάτων που δήλωσαν τα άτομα που ήταν παρόντα στις διαμαρτυρίες στο Πόρτλαντ το καλοκαίρι του 2020. Επιπλέον, οι συγκεντρώσεις και οι εναέριες εναποθέσεις CS ήταν πιθανότατα παρούσες σε περιοχές της πόλης πολύ πέρα από τις παραμέτρους της διαδήλωσης, ενώ οι μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και οι συνέπειες για την υγεία τόσο των διαδηλωτών όσο και των άλλων κατοίκων είναι ακόμη άγνωστες. Τα ευρήματα αυτά προσδίδουν περαιτέρω βαρύτητα στις εκκλήσεις για την πλήρη απαγόρευση της χρήσης δακρυγόνων στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο.

FA | ‘Tear gas Tuesday’ in Downtown Porland, 17.04.2023

Από το Πόρτλαντ στην Αθήνα

Διαβάζοντας την έρευνα της Forensic Architecture, ένας Έλληνας που έχει περάσει από τα πεζοδρόμια των μεγάλων αντιμνημονιακών διαδηλώσεων, ή από οποιαδήποτε -όχι σπάνια- εμπειρία ψεκάσματος με αέριο CS από απόσταση μερικών εκατοστών στο πρόσωπο (ακόμα και σε ηλικιωμένους, ακόμα και σε θρύλους), δεν θα εντυπωσιαστεί από την ένταση της ρίψης δακρυγόνων. Τα 150 δακρυγόνα του Πόρτλαντ, δεν είναι μεγάλο νούμερο π.χ. για όσους είχαν ζήσει την εμπειρία της πλατείας Συντάγματος και των πέριξ αυτής στενών τον Ιούνιο του 2011. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των δακρυγόνων που είχαν πέσει στις 29 Ιουνίου του 2011 και μόνο είναι 2.860, μαζί με τις κρότου-λάμψης. Μιλάμε για μια τάξη μεγέθους περισσότερα χημικά, σε μια έκταση όχι μεγαλύτερη από εκείνη του κέντρου του Πόρτλαντ και σε συγκρίσιμο χρονικό πλαίσιο. Ο αριθμός των χρησιμοποιημένων από την ΕΛ.ΑΣ βομβιδίων μπορεί να είχε φτάσει στο μέγιστό του στις 29/5/2011 αλλά τα δακρυγόνα εναντίον των «αγανακτισμένων» έπεφταν βροχή από τα μέσα Ιουνίου. Δεν είναι καθόλου λίγοι όσοι και όσες (υπάρχει μια ιδιαίτερη επίπτωση του αερίου CS στις γυναίκες) διαμαρτύρονται για προβλήματα υγείας που κληρονόμησαν από όλο τον μαραθώνιο της μάχης με τα δακρυγόνα, που ξεκινά σε αυτόν τον αιώνα από τα φοιτητικά συλλαλητήρια των μέσων της δεκαετίας του 2000, περνάει από τις πλατείες και τον Φλεβάρη του 2012 και φτάνει πρόσφατα στη συνεχή και συστηματική χρήση δακρυγόνων εναντίον φοιτητών. Αν με το ένα δέκατο της χρήσης, η επικινδυνότητα των δακρυγόνων είναι τέτοια που δημιουργεί ανησυχίες για την υγεία όσων τα υπέστησαν (διαδηλωτές και περίοικοι), εικάζει κανείς πως οι συνθήκες στην Αθήνα τον Ιούνιο του 2011 είχαν δημιουργήσει μια κανονική «υγειονομική βόμβα». Κι αυτό παρότι τα αστρονομικά αυτά επίπεδα έκθεσης στο αέριο CS δεν είχαν κριθεί από το Γενικό Χημείο του Κράτους τον Ιούλιο του 2011… ανησυχητικά.

Τα ΜΑΤ είχαν ξεπεράσει πάντως τους αμερικανούς συναδέλφους τους καθώς είχαν γεμίσει χημικά και κλειστούς χώρους: είχαν ρίξει δακρυγόνα στο μετρό, σε καταστήματα, σε μανάβικα, σε καφετέριες και εστιατόρια. Παρεμπιπτόντως, όλοι οι αστυνομικοί που συμμετείχαν σε αυτές τις αγριότητες του Ιουνίου του 2011, απαλλάχθηκαν επτά χρόνια μετά από την αδέκαστη ελληνική δικαιοσύνη, της οποίας η ανοχή αν όχι η ενθάρρυνση τέτοιων πρακτικών είναι και μια γενεσιουργός αιτία της κατάχρησης βίας από την αστυνομία. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού η αστυνομία της Νέας Υόρκης δέχθηκε να αποζημιώσει 300 διαδηλωτές του BLM για αδικαιολόγητη χρήση βίας εναντίον τους με ποσό 21.500 δολαρίων για κάθε άτομο.

Οι συνέπειες της χρήσης “μη-φονικών όπλων ελέγχων πλήθους» παρουσιάζονται σε μια πρόσφατη έρευνα των τριών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τίτλο «Lethal in Disguise». Εκεί επισημαίνεται όχι μόνο βέβαια η τοξικότητα και οι βλάβες που προκαλούν όλα αυτά τα «χαμηλής φονικότητας όπλα», αλλά και το γεγονός πως η χρήση τους επί της ουσίας απαγορεύει ακόμα και τις ειρηνικότερες των διαδηλώσεων, εν ονόματι της αντιμετώπισης μιας συνήθως μικρής ομάδας πιο βίαιων διαδηλωτών. Αυτό σημαίνει πως τα εργαλεία καταστολής του πλήθους είναι στην πραγματικότητα εργαλεία καταστολής ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα ευρήματα λοιπόν της έρευνας για όσα συνέβησαν πριν τρία χρόνια στο Πόρτλαντ του Όρεγκον μας αφορούν: και τους «παλαίμαχους» των πλατειών, και τους φοιτητές που αποτελούν τον δημοφιλέστερο στόχο κάθε είδους βίας της ΕΛ.ΑΣ και κάθε διαδηλωτή που είναι έρμαιο της ασυδοσίας της ΕΛ.ΑΣ και των πολιτικών της προϊσταμένων. Προσφέρουν ξεκάθαρες ενδείξεις πως η υγεία – πέρα από τα δικαιώματα – δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών έχει τεθεί και τίθεται κάθε χρόνο σε κίνδυνο. Για τη δημοκρατία, ας μην το συζητήσουμε καν.