Της απεσταλμένης του The Press Project στο Γιοχάνεσμπουργκ, Λαμπρινής Θωμά (αναδημοσίευση)
Τα μέτρα ασφαλείας τεράστια. Έχουμε ήδη ενημερωθεί, μέσω ίντερνετ, ζωντανά, όλοι μας, από τις 16 του μηνός, από την στρατηγό επικεφαλής της τοπικής αστυνομίας για τα μέτρα, αλλά αυτό που βλέπω, καθώς ανηφορίζουμε προς το Συνεδριακό, είναι εντυπωσιακό. Εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες της αστυνομίας, ευγενέστατοι αλλά αυστηροί στα καθήκοντά τους, έτοιμοι και ενήμεροι για το που και πως πρέπει να κινηθούμε οι πάνω από 7.000 άνθρωποι, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι, συνεργεία, που καταφθάνουμε, οι περισσότεροι νωρίτερα, για την πρώτη της Συνόδου με την παρουσία των επικεφαλής των αποστολών. Οι πόρτες του τεράστιου Συνεδριακού Κέντρου του Σάντον έχουν μοιραστεί, με βάση την ιδιότητά σου μπαίνεις από διαφορετική πόρτα. Δύο τετράγωνα γύρω δεν μπορεί να μπει κανείς χωρίς διαπίστευση. Οι δρόμοι έχουν μονοδρομηθεί, τα αυτοκίνητα ένα προς ένα ελέγχονται: όταν φτάνω με τον Ζάμα, που θα είναι ο οδηγός μου αυτές τις μέρες, στην τελευταία προσβάσιμη γωνία του δρόμου, και το αμάξι στρίβει ελαφρά, για να κατέβω ασφαλώς, τρεις αστυνομικοί φτάνουν στην πόρτα μας και μου ανοίγουν οι ίδιοι, αφού δουν τη διαπίστευση, υποχρεώνοντας το Ζάμα να στρίψει επιτόπου. Ευγενικά, αυστηρά.
Η περιοχή που βρισκόμαστε, το Σάντον, φυλάσσεται πάντα έτσι κι αλλιώς. «Το τετραγωνικό μίλι γύρω από δω είναι η ακριβότερη περιοχή σε ολόκληρη την Αφρικανική ήπειρο» μου λέει ο Ζάμα την πρώτη μέρα κιόλας, φτάνοντας στο ξενοδοχείο, για να συνεχίσει πως «δεν έχει ξαναμπεί σε ξενοδοχείο ποτέ» – κι ύστερα, όταν καθόμαστε για καφέ, για να συνεννοηθούμε το αυριανό μας πρόγραμμα, δεν ξέρει τι να παραγγείλει, δεν έχει πιεί ποτέ καφέ έξω, είναι πολύ ακριβός – σε αυτό εδώ το μάλλον ακριβό καφενείο, η τιμή του καπουτσίνο είναι κάτι λιγότερο από ένα ευρώ…
Επιβεβαιώνω γρήγορα με ένα μικρό ψάξιμο στο γκουγκλ τα περί Σάντον και πλούτου. Ίσως και να μη χρειαζόταν: μόνο τα αυτοκίνητα γύρω σου να κοιτούσες καταλάβαινες. Τόσες μερσεντές και BMW μαζεμένες… Η Νότιος Αφρική και η Βραζιλία είναι τα δύο μέλη των BRICS που βρίσκονται σε μόνιμο ανταγωνισμό για τον τίτλο της χώρας με τις μεγαλύτερες οικονομικές ανισότητες. Εδώ δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις γιατί.
Παιχνίδι στις καθυστερήσεις
Μέχρι την είσοδό μου στην αίθουσα του Τύπου έχω περάσει έξι ελέγχους. Για να ανέβω στην αίθουσα που γίνεται η συζήτηση περί των επενδυτικών δυνατοτήτων της Αφρικής, περνάω ακόμη δύο. Το πάνελ αλλάζει ακριβώς εκείνη τη στιγμή. Παρουσιάζονται οι επικεφαλείς των επιχειρηματικών ενώσεων των πέντε κρατών μελών των BRICS. Το όνομα «Σταύρος Νικολάου», με κάνει να σηκώσω το κεφάλι από τα χαρτιά μου – είναι αυτό του εκπροσώπου των επιχειρηματιών της Νοτίου Αφρικής. Λίγο αργότερα, θα μου δείξουν την διάσημη παρουσιάστρια του μεγαλύτερου καναλιού της χώρας, που καλύπτει τη Σύνοδο, τη Χαϊδω Γκιόκου, που εδώ τη φωνάζουν Χάιντυ Γκιόκος. Το εστιατόριο του ξενοδοχείου που μένω λέγεται Soul Souvlaki και ανήκει στον Ντίνο Βλάχο, όπως και όλη η αλυσίδα, που αποτελεί το νέο τρεντ των πλουσίων της χώρας. Αν ως τώρα ήξερα μόνο τρεις έλληνες της Νοτίου Αφρικής, κι αυτούς για τους αγώνες τους εναντίον του Απαρτχάιντ, τώρα βλέπω πόσο ορατή είναι η μικρή ελληνική κοινότητα.
Η πρώτη επίσημη, με την παρουσία των επικεφαλής των κρατών των BRICS και τις αρχικές τοποθετήσεις τους, έχει ανακοινωθεί για τις 2μμ. Όμως, περίπου τότε φτάνει στη χώρα ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι. Οι ινδοί της Νοτίου Αφρικής, μια πολύ μεγάλη κοινότητα, με ρίζες στην εποχή της βρετανικής αυτοκρατορίας «όπου ο ήλιος δεν έδυε ποτέ», τον υποδέχονται με λουλούδια, ευχές, αγάλματα Γκανέσα. Έχουν υποστεί και αυτοί το Απαρτχάιντ, ως έγχρωμοι, εδώ αφυπνίστηκε πολιτικά ο Μαχάτμα Γκάντι και δεν είναι τυχαίο.
Στους ηλεκτρονικούς πίνακες και τις οθόνες εμφανίζονται οι γλώσσες των ομιλητών και τα κανάλια της διερμηνείας. Αγγλικά για την Νότιο Αφρική, Πορτογαλικά για τη Βραζιλία, Ρώσικα, Μανδαρίνικα, Χίντου για την Ινδία και, η μόνη «ξένη» προς τους BRICS γλώσσα, γαλλικά λόγω της θεματικής της Αφρικής: η νεοαποικιοκρατία πανταχού παρούσα.
Ξεκινούν εν τέλει στις 4:50μμ, με την παρουσίαση των ηγετών και επικεφαλής των αποστολών. Η Βραζιλία έχει την τιμητική της με δύο «καρέκλες»: ενδεικτικό της σημασίας που δίνεται στην τράπεζα των BRICS, τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, είναι πως εκτός του Λούλα κάθεται στο πάνελ των υψηλοτάτων και η Ντίλμα Ρούσεφ, η πρόεδρός της.
Οι τοποθετήσεις
Στις πέντε, όταν υποτίθεται ότι θα έβγαινε η οικογενειακή φωτογραφία και θα φεύγαμε, ανέβηκε στο βήμα ο πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, Σίριλ Ραμαφόσα, ο αμφιτρύων και υποδεχόμενος. Αναφέρεται στο μεγάλο αριθμό κρατών που «επιδιώκουν να γίνουν μέλη της οικογένειας των BRICS» κάτι που δείχνει πως «η οικογένεια των BRICS αυξάνεται σε σημασία, ανάστημα και επιρροή στον κόσμο. Και θα λάβουμε υπόψη τις διάφορες επιθυμίες των χωρών να είναι μέρος των BRICS». Κατευθείαν στο ψητό: η επέκταση, τα αιτήματα τόσων κρατών, η αύξηση της δύναμης των BRICS στο παγκόσμιο σκηνικό, είναι αυτό που από τη μια τραβάει το ενδιαφέρον όλου του πλανήτη, από την άλλη αποτελεί την πρώτη μεγάλη πρόκληση για τα ήδη μέλη. Ποιοί θα μπουν; με ποιά κριτήρια; πως αυτή η χαλαρή οικονομική συμμαχία μπορεί να μετεξελιχθεί; Δεν θα απαντηθούν εδώ και τώρα τα ερωτήματα, αλλά είναι βέβαιο ότι κάποια θα απαντηθούν ως την Πέμπτη.
Το μεγάλο στοίχημα, για το Ραμαφόσα, είναι ο ηγετικός ρόλος που μπορεί να έχει σε ολόκληρη την Αφρική. Η δική του εικόνα είναι βέβαιο ότι έχει ενισχυθεί, διεθνώς, αλλά τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας είναι πιεστικά: οι Νοτιοαφρικανοί, κυρίως οι έγχρωμοι, ζουν, οι περισσότεροι, χωρίς ρεύμα ή με διαρκείς διακοπές ρεύματος, χωρίς τρεχούμενο νερό σε εκατοντάδες κοινότητες, με τα δημόσια σχολεία να κλείνουν και τα ιδιωτικά – που παραμένουν «λευκά» σε συντριπτικό βαθμό- να ανθίζουν, την παιδεία να κοστίζει απαγορευτικά μετά το δημοτικό, με το περίπου 80% της γης να παραμένει στα χέρια των λευκών, και, το κυριότερο, με την ανεργία να τσακίζει τη νεολαία.. Η Ελεύθερη Ζώνη Εμπορίου και η προσέλκυση επιχειρήσεων και επενδύσεων σε όλη την Αφρική, που θα περνούν από την Αφρικανική Τράπεζα είναι ένα από τα μέσα εξόδου από τη φτώχεια – η απόφαση να είναι η τωρινή Σύνοδος «άνοιγμα» προς την Αφρική δεν γίνεται μόνον λόγω αδελφοσύνης… Γι’ αυτό και οι αναφορές του γίνονται στον πλούτο της Αφρικής συνολικά και όχι στον πλούτο της Νοτίου Αφρικής, ειδικά. «Λίθιο, παλλάδιο, ρόδιο, σπάνιες γαίες, η Αφρική έχει ότι κινεί σήμερα την οικονομία» θα πει, και έχει δίκιο.
Η πράσινη οικονομία, η κλιματική αλλαγή και η θέση των γυναικών είναι τα άλλα θέματα που θίγει – και θα θίξουν και άλλοι. «Η αποικιοκρατία και το απαρτχάιντ κράτησαν πίσω τις γυναίκες της Νοτίου Αφρικής» θα πει. «Πρέπει να ελευθερώσουμε τις γυναίκες για να αναπτυχθούν οι οικονομίες».
Το ίδιο νήμα, για το ίδιο θέμα, θα πιάσει λίγο αργότερα ο Ινδός πρωθυπουργός, ακριβώς για να παινευτεί πως στην περιφέρεια της Ινδίας ήδη γίνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, της γυναικείας επιχειρηματικότητας – κάτι που δε σκέφτεσαι όταν ακούς μαζί «γυναίκα» και «Ινδία» είναι αλήθεια, είναι μάλλον ζοφερή η εικόνα που σου έρχεται στο μυαλό.
Η ομιλία του ινδού πρωθυπουργού ήταν η πιο διθυραμβική όλων. Έχοντας και εκλογές μπροστά του, είχε κάθε λόγο να αναφερθεί στα «μεγάλα επιτεύγματα» της Ινδίας, υπό την ηγεσία του. «Είμαστε η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη οικονομία στον Κόσμο. Σε λίγα χρόνια θα είμαστε η μηχανή του τραίνου της ανάπτυξης του πλανήτη», θα πει με εμφανή περηφάνια στη φωνή, ακόμη και για μας που δεν γνωρίζουμε τα χίντου. «Η Ινδία έχει τα πάντα, τεχνολογία, γνώση, εργατικά χέρια.. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πάνω από 100 ινδικές εταιρίες μονόκεροι.. Στην Ινδία γίνονται οι περισσότερες ηλεκτρονικές συναλλαγές σε ολο΄κληρο τον πλανήτη, και οι BRICS θα δουλέψουν μαζί μας για να επεκταθεί αυτό».
Ήταν ο πιο σύντομος όλων. Του λόγου του είχε προηγηθεί ο Λούλα και το μαγνητοσκοπημένο μήνυμα του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ακολούθησε το μήνυμα του προέδρου της Κίνας, το οποίο ανάγνωσε ο υπουργός του, Γουάι Γουαντάου.
Ο πρόεδρος της Βραζιλίας, με την Ντίλμα Ρούσεφ να τον παρακολουθεί με προσοχή, ήταν σχετικά γενικόλογος και πολύ πιο …χαμηλών τόνων από ότι συνήθως Μίλησε για την «νεοαποικιοκρατία που κρύβεται πίσω από τη μάσκα του προστατευτισμού και της δήθεν προστασίας του περιβάλλοντος», έδωσε βάση σε ζητήματα περιβάλλοντος όσο κανείς – και είναι λογικό, καθώς η Βραζιλία είναι ο κύριος φύλακας του Αμαζονίου -, μίλησε για τις τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης της χώρας και γενικά του Παγκόσμιου Νότου, και ανέφερε (θα τολμήσω να πω μετά τα ιδιαίτερα «συμμαζέματος» που φαίνεται να του κάνει η Ρούσεφ) πως οι BRICS «δεν επιθυμούμε να είμαστε αντίβαρο στους G7, στους G20 ή στις Ηνωμένες Πολιτείες… Θέλουμε απλώς να οργανωθούμε μεταξύ μας».
Ο λόγος του κινέζου προέδρου ήταν …κινέζικος ως το κόκκαλο, με τις δέουσες αναφορές στους αρχαίους κινέζους φιλοσόφους και την αναπόφευκτη κινεζική παροιμία στην κατάληξη. Ήταν, εμφανώς, και ο πιο επιθετικός. Πέραν των αναφορών στην αυξανόμενη επιτυχία των επιχειρηματικών συμβουλίων των BRICS – μόλις δεκαετούς θεσμού που όμως έχει εκτοξεύσει τις μεταξύ τους συναλλαγές – και στο μέλλον του οργανισμού ώστε «να βαθαίνει η συνεργασία, να αυξάνεται η κοινωνική βελτίωση, η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη», με παράδειγμα την πολιτική του και τα 300 εκατομμύρια των ανθρώπων που έβγαλε από τη φτώχεια – «ότι κάναμε το κάναμε για να ζήσει καλύτερα ο λαός μας» – και με αναφορές στην Κίνα που «δεν είναι πια μια αναπτυσσόμενη χώρα», που «εκδίωξε την αποικιοκρατία» με «θυσίες» οι πολιτικές διεθνείς αναφορές ήταν πολλές. Το «ηγεμονικό μπούλινγκ» και «η άβυσσος ενός νέου Ψυχρού Πολέμου» έχουν οδηγήσει «τις ανθρώπινες κοινωνίες σε ένα κρίσιμο σημείο».
Το όραμα, είπε, είναι «κοινό για όλη την ανθρωπότητα», δηλαδή «ένας κόσμος ανοικτός όπου χωρούν όλοι, με παγκόσμια ασφάλεια, ανάπτυξη και ευημερία για όλη την ανθρωπότητα». Με τις διαφορές της, ήταν πολύ ωραία η συνεχής χρήση του όρου «οι πολιτισμοί μας», η ανάδειξη των διαφορών με θετικό πρόσημο ενάντια κι απέναντι – χωρίς να το λέει καθαρά- στον έναν κυρίαρχο πολιτισμό που επιθυμεί να επιβληθεί πάσει μεθόδω. «Όποιος αναπτύσσεται γίνεται στόχος», αλλά εις μάτην. «Οπως έχει πει ένας αρχαίς κινέζος φιλόσοφος, η αλλαγή είναι η φύση του σύμπαντος. Σήμερα (οι BRICS) αλλάζουμε σε βάθος το παγκόσμιο τοπίο, και αυτό φαίνεται από τις 40 χώρες που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον εκ των οποίων οι 22 επισήμως υπέβαλαν υποψηφιότητα. Οπως λέει και μια κινέζικη παροιμία, κανένα βουνό, όσο και μεγάλο να είναι, δεν μπορεί να σταματήσει έναν ισχυρό ποταμό, όπως την μεγαλύτερη συνεργασία, την επέκταση, την αλληλεγγύη, την πολυπολικότητα και τις αληθινά διεθνείς σχέσεις.. Δεν ζητάμε να πάρει κανείς το μέρος του ενός ή του άλλου, δεν ζητάμε καν να γίνουμε μπλοκ. Εκείνο που ζητάμε είναι να επεκτείνουμε την αρχιτεκτονική της συνεργασίας και της ανάπτυξης». Χωρίς υποχωρήσεις στην ασφάλεια – αυτό το είχε πει νωρίτερα όταν ανέφερε πως «η συνεχής επέκταση των στρατιωτικών συμμαχιών και των δικών τους σφαιρών επιρροής σε βάρος της ασφάλειας των άλλων, οδηγεί όλα τα κράτη στην ανασφάλεια» – η στήριξη της ρωσικής θέσης για τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι εδώ διακριτικά εμφανής.
Ο λόγος του Ζι καταχειροκροτήθηκε από τους αφρικανούς παρισταμένους (και τους κινέζους, αλλά αυτοί μάλλον δεν μετράνε), περισσότερο και από το λόγο του Πούτιν. Το κλίμα στην αίθουσα αποδείκνυε αυτό που είχε δηλώσει προ διημέρου ο επικεφαλής του Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών της Αιθιοπίας, πως για την Αφρική «οι BRICS είναι η μόνη εναλλακτική που βλέπουν απέναντι στους διεθνείς οργανισμούς που μονοπωλεί η Δύση».
Η απουσία και η παρουσία του Πούτιν
Όπως είναι γνωστό, το ένταλμα σύλληψης του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, που εκδόθηκε από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, στο οποίο η Νότιος Αφρική είναι μέλος, κατέληξε στην απόφαση να μη παραστεί αυτοπροσώπως ο Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά να μιλήσει μέσω ηλεκτρονικών μέσων και να τον εκπροσωπήσει ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Σεργκέι Λαβρόφ. Η απόφαση να μην παραστεί ο Πούτιν είναι αποτέλεσμα διπλωματικών διασκέψεων και, κυρίως, της εμπειρίας της συνόδου της Αφρικανικής Ένωσης, το 2015, και πάλι στη Νότιο Αφρική.
Τότε, ο πρόεδρος του Σουδάν Ομάρ αλ Μπασίρ παρευρέθηκε στη σύνοδο κορυφής της Αφρικανικής Ένωσης, γιατί η Νότιος Αφρική αρνήθηκε και να εκτελέσει ένταλμα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου κατά αδελφού αφρικανού ηγέτη. Μπορεί όμως ο Μπασίρ να ήλθε και να απήλθε, αλλά το θέμα απασχόλησε τα δικαστήρια της Νοτίου Αφρικής και εκδόθηκε απόφαση, εσωτερικά, καταδικαστικό προς την κυβέρνηση που δεν τον συνέλαβε, και δεσμευτική των ερχόμενων κυβερνήσεων, με παράλληλη απαγόρευση εξόδου της χώρας από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Αυτό ακριβώς ο πρόβλημα είχε να αντιμετωπίσει ο πρόεδρος Ραμαφόσα, που κατέθεσε αίτημα εξαίρεσης, λέγοντας, και ορθώς, πως η Ρωσία θα θεωρούσε casus belli τη σύλληψη του ηγέτη της – που δεν έγινε δεκτό- και γι’ αυτό τελικά κατέφυγαν στη μέση αυτή λύση που καλύπτει και τις δύο πλευρές.
Στο μήνυμά του ο ρώσος πρόεδρος εμφανίστηκε ..κρυωμένος, με την φωνή του αλλοιωμένη ελαφρά. Μίλησε για την επανάκαμψη των BRICS μετά την πανδημία και την ανάγκη του οργανισμού να προχωρήσει προς ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, που θα περιλαμβάνει και την εκβιομηχάνιση της Αφρικής, τεχνολογική συνεργασία και «αλλαγές στις μεταφορές» – ίσως το σημαντικότερο σημείο της ομιλίας του. Στην εκβιομηχάνιση της Αφρικής αναφέρθηκε και ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, μια ημέρα πριν, λέγοντας πως οι ίδιες οι αφρικανικές χώρες ζητούν από την Κίνα να προχωρήσει πέρα από τα έργα υποδομής και να τους παραχωρήσει τεχνογνωσία και υποδομές προς την εκβιομηχάνισή τους, δηλάδή την δυνατότητα επεξεργασίας του ίδιου τους του πλούτου, και εκεί απέδωσε και την (δραστική) μείωση της ροής κινεζικών κεφαλαίων σε έργα υποδομών, καθώς, όπως υποστήριξε ήδη διαμοιράζονται διαφορετικά, αν και με την προσεχή Αφρικανοκινεζική Σύνοδο των υπουργών οικονομικών θα δοθούν οι τελικές κατευθύνσεις.
Το γεωπολιτικό παιγνίδι αναδείχθηκε από την ομιλία του ακριβώς γιατί μπήκε σε λεπτομέρειες μόνον αναφερόμενος στους νέους εμπορικούς δρόμους που προωθούν οι BRICS, και ειδικά η Ρωσία και η Κίνα, «από τη Βαλτική ως τον Ινδικό, με εναλλακτικές οδούς που θα υποστηρίζουν τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού ( Belt and Road Initiative, BRI)» και στο γεγονός ότι ήδη «αντικειμενικά, κερδίζει δυναμική και είναι μη αναστρέψιμη η διαδικασία αποδολαριοποίησης των οικονομικών μας δεσμών». Αξίζει να αναφερθεί πως, εδώ αναβαθμίζεται και γίνεται πολύ σημαντικό στην εξίσωση το Ιράν, το οποίο αποτελεί βασικό πέρασμα από την Βαλτική προς τον Περσικό – ενώ γίνεται εμφανής και η γεωπολιτική σημασία του Αφγανιστάν, για ακόμη μια φορά. Ειδικά η Οδός Βορρά Νότου (International North South Corridor, INTSC) και η Οδός της Βόρειας Θάλασσας αποτελούν στόχο ώστε, όπως είπε «η Ρωσία να μπορέσει να επανακατευθύνει μεταφορές και επιμελητείες σε εταίρους τους οποίους θα μπορεί να εμπιστευθεί, όπως ακριβώς τα κράτη μέλη των BRICS».
Αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι ο Πούτιν δεν χρησιμοποίησε τον όρο Παγκόσμιος Νότος. Τον ..αντικατέστησε με τον όρο «Παγκόσμια πλειονότητα», από το ρώσικα μεταφράστηκε ως Global Majority. Προσωπική μου εκτίμηση είναι πως ο όρος «καλύπτει» και τη συμμετοχή κρατών, όπως η Σαουδική Αραβία, που δεν ανήκουν στις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά η είσοδός τους στους BRICS – με παράλληλη εγκατάλειψη του δολαρίου στις συναλλαγές της- θα αλλάξει πάρα πολλά στην παγκόσμια κατάσταση. «Συνεργαζόμαστε [στους BRICS] στηριζόμενοι στις αρχές της ισότητας, της εταιρικής υποστήριξης, του σεβασμού των συμφερόντων του άλλου, και αυτή είναι η ουσία της στρατηγικής του μέλλοντος της κοινής πορείας μας, μιας πορείας που ανταποκρίνεται στις ελπίδες του μεγαλύτερου μέρους της παγκόσμιας κοινότητας, της παγκόσμιας πλειονότητας», ήταν η ακριβής φράση.
Μίλησε, επίσης, για τη συμφωνία για τα δημητριακά, γνωστή ως «Συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας» και τόνισε ότι η φετινή ρωσική σοδειά-ρεκόρ επιτρέπει την ασφαλή αντικατάσταση των ουκρανικών εξαγωγών, αναφερόμενος και πάλι – και καταχειροκροτούμενος- στις ειδικές τιμές προς τις αφρικανικές χώρες και στην παράδοση δωρεάν 252.000 τόνων σιτηρών στις έξι φτωχότερες αφρικανικές χώρες. Δήλωσε επίσης ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να επιστρέψει στη συμφωνία, αρκεί να τηρηθούν όλοι οι όροι της.
Μετά το τέλος της εναρκτήριας συνεδρίασης, ο πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής παρέθεσε δείπνο στους προέδρους και επικεφαλής των αποστολών, με την Ντίλμα Ρούσεφ να συμμετέχει, και τις πληροφορίες να θέλουν εκεί να ολοκληρωθεί και το πλαίσιο αποδοχής νέων μελών.
Διαβάστε επίσης:
