Η Βραζιλία έγινε τον τελευταίο καιρό το νέο πεδίο μάχης στον ακήρυχτο πόλεμο με τις μεγάλες επιχειρήσεις που επιδιώκουν προς όφελος της κερδοφορίας και της παγκόσμιας επιρροής τους να καταλύουν ανά πάσα στιγμή την κρατική κυριαρχία και την θεσμική ανεξαρτησία των κρατών. O μεγιστάνας και ιδιοκτήτης του X Ίλον Μασκ έχει εξαπολύσει από το περασμένο Σάββατο μία ιταμή επίθεση χωρίς κανόνες ενάντια στη Βραζιλία μετά την έρευνα που διατάχθηκε εναντίον του για πιθανή παρεμπόδιση της δικαιοσύνης.
Ο ιδιοκτήτης του X είχε ανακοινώσει πως παρά την απαγόρευση, στο πλαίσιο της έρευνας για παραπληροφόρηση και διάδοση ψευδών ειδήσεων, επανενεργοποίησε λογαριασμούς στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης του. Ο Μασκ απείλησε πως θα δημοσιεύσει ανταλλαγές μηνυμάτων που εκθέτουν και κατηγόρησε το αρμόδιο μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου Αλεσάντρε ντζι Μουράες αποκαλώντας τον «δικτάτορα», αναρωτώμενος γιατί ο δικαστής αξιώνει τόση λογοκρισία στη Βραζιλία και ως «Νταρθ Βέιντερ» της χώρας.
Δηλώσεις που έχουν προκαλέσει σάλο στη χώρα, αντιδράσεις στο Κοινοβούλιο, με το Ανώτατο Δικαστήριο αίφνης να γίνεται το έσχατο προπύργιο της δημοκρατίας και της εθνικής κυριαρχίας. Μετά τις επιθέσεις αυτές, ο μεγιστάνας κλήθηκε να καταθέσει στην επιτροπή ασφαλείας της Γερουσίας. Παράλληλα, όμως τα σχόλια του Μασκ έριξαν νερό στον μύλο των αντιπάλων της κυβέρνησης Λούλα, που ασμένως πήραν το μέρος του Μασκ στις κατηγορίες για υπέρβαση εξουσίας και καθεστωτισμό, καθώς είδαν σε αυτά μία αναπάντεχη ευκαιρία για την προώθηση της αστάθειας και για την τόνωση του εγχώριου εξτρεμισμού, χάρις της αυξανόμενης πολιτικής επιρροής της ακροδεξιάς στον κόσμο. Εξέλιξη που ανάγκασε τη Βραζιλία να προσφύγει τη Δευτέρα στα αρμόδια όργανα του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών για να «καταγγείλει την πρόσφατη συντονισμένη επίθεση της υπερεθνικής ακροδεξιάς ενάντια στη δημοκρατία της Βραζιλίας».
Όπως δήλωσε ο γενικός εισαγγελέας Ζόρζι Μεσίας (μάλιστα στον λογαριασμό του στο Χ) η Βραζιλία θα παρουσιάσει «συγκεκριμένες και στιβαρές προτάσεις, με διεθνές βεληνεκές» ενάντια «στον λόγο του μίσους, την αταξία στην πληροφόρηση και τον εξτρεμισμό που τροφοδοτεί το εύκολο κέρδος ορισμένων δικτύων» και τόνισε πως οι big tech θα πρέπει να «σέβονται τη νομοθεσία των χωρών όπου δραστηριοποιούνται». Πρόσθεσε πως η «ελευθερία έκφρασης είναι ιερή στη Βραζιλία, όμως δεν υπάρχει ψηφιακή ασυλία όσον αφορά τη διάπραξη εγκλημάτων» και η χώρα θα υπερασπισθεί το Σύνταγμα και τους δημοκρατικούς θεσμούς. «Δεν μπορούμε να ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία δισεκατομμυριούχοι που κατοικούν στο εξωτερικό έχουν τον έλεγχο των κοινωνικών δικτύων και είναι σε θέση να παραβιάζουν το κράτος δικαίου», τόνισε.
Το Σάββατο, η παγκόσμια ομάδα κυβερνητικών υποθέσεων του Χ ανακοίνωσε ότι οι «δικαστικές αποφάσεις» του Μουράες ανάγκασαν την πλατφόρμα να μπλοκάρει «ορισμένους δημοφιλείς λογαριασμούς» στη Βραζιλία και θα αντιμετωπίσει καθημερινά πρόστιμα εάν δεν συμμορφωθεί. Όμως μόλις μια ώρα αργότερα, ο Μασκ είπε ότι είχε άρει τους περιορισμούς στη Βραζιλία και έδωσε οδηγίες στους χρήστες του X στη Βραζιλία να κατεβάσουν ένα VPN σε περίπτωση που η χώρα μπλοκάρει την πρόσβαση στην πλατφόρμα. Ο Μασκ κάλεσε επίσης τον δικαστή ντε Μοράες να «παραιτηθεί» αφού ισχυρίστηκε ότι ήταν υπεύθυνος για την εντολή.
Οι δηλώσεις του Μασκ ακολούθησαν τα δημοσιεύματα του Αμερικανού δημοσιογράφου Μάικλ Σέλεμπέργκερ στις 3 Απριλίου, στα οποία κατηγορούσε τον Μουράες ότι «ηγείται μίας ευρείας εκστρατείας για την κατάλυση της ελευθερίας της έκφρασης στη Βραζιλία». Με βάση το σκάνδαλο των Twitter Files και τον αντίκτυπό του, ο Σελεμπέργκερ -προφανώς καθοδηγούμενος- κατηγόρησε τον Μουράες ότι φυλάκισε ανθρώπους επειδή δεν του άρεσαν οι δημοσιεύσεις τους, ότι απαίτησε να μη χρησιμοποιούνται ορισμένα hastags και ότι ζητούσε να του δωθούν μηνύματα συντηρητικών βουλευτών. Επικεφαλής του ανώτατου εκλογικού δικαστηρίου της Βραζιλίας, ο Μουράες είχε ταχθεί υπέρ της απαγόρευσης των μηνυμάτων με αντιδημοκρατικό περιεχόμενο, που είχαν δημοσιευθεί στο διαδίκτυο από ακροδεξιούς ταραχοποιούς, οι οποίοι επιτέθηκαν στα κυβερνητικά κτήρια στις 8 Ιανουαρίου πέρυσι. Το δικαστικό σώμα στη Βραζιλία έχει αποδυθεί σε μία μεγάλη προσπάθεια να αντιμετωπίσει τη ρητορική μίσους, την υποκίνηση σε επεισόδια και τη ροή ψευδών ειδήσεων μετά την εισβολή των οπαδών του πρώην προέδρου Ζαΐχ Μπολσονάρου τον περασμένο Ιανουάριο. Δεν είναι σαφές εάν η εντολή για την απαγόρευση ορισμένων προφίλ στο X τα οποία ο Μασκ επανενεργοποιεί, συνδέεται με υποστηρικτές του Μπολσονάρου ή μέλη του ακροδεξιού κινήματος που εμπλέκονται στις ταραχές.
Η πλατφόρμα, ωστόσο, έχει μετατραπεί σε προνομιακή εστία παραπληροφόρησης και ολέθριας ρητορικής αφότου εξαγοράσθηκε από τον Μασκ το 2022, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να επικρίνει πρόσφατα το X για την αποτυχία του να μετριάσει αποτελεσματικά τις ψευδείς ειδήσεις γύρω από τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς. Βέβαια, η διαμάχη με τη Βραζιλία δεν μπορεί να θεωρείται μεμονωμένη, αλλά -όπως και όλα γύρω από την τακτική του Μασκ-αποσκοπεί σε άλλα συμφέροντα του μεγιστάνα, έξω από την κερδοφορία ή την επιρροή του Χ. Θα πρέπει μάλιστα να προστεθεί σε μία σειρά από άλλα επεισόδια που ρίχνουν φως στα ενδιαφέροντα του επιχειρηματία στον νότιο ημισφαίριο. Ιδίως όσα αφορούν τις προσπάθειές του, ως ιδιοκτήτη και της Tesla, να βάλει στο χέρι τα αποθέματα λιθίου, που είναι απαραίτητα για τη βιομηχανία ηλεκτρικών οχημάτων.
Η επίσκεψή του το 2022 αποκάλυψε το διακαές ενδιαφέρον του να επενδύσει στην εξόρυξη λιθίου προκειμένου να διατηρήσει τον έλεγχο της αλυσίδας εφοδιασμού. Τα δημοσιεύματα απέδειξαν πως η συμφωνία που προετοίμαζε ήταν τέτοια, που σε περίπτωση υπογραφής της η Βραζιλία δεν είχε καν στρατηγική για να διαπραγματευθεί οικονομικούς, πολιτικούς και κοινωνικο-περιβαλλοντικούς πόρους ευνοϊκούς για τη βραζιλιάνικη πραγματικότητα. Μία τακτική νεο-ιμπεριαλισμού, στην πιο επιθετική του μορφή, που θυμίζει το αντίστοιχο επεισόδιο με τον Μασκ όταν το 2019, κατά το κοινοβουλευτικό πραξικόπημα κατά του τοτινού προέδρου της Βολιβίας Έβο Μοράλες είχε γράψει στο Twitter «Εμείς κάνουμε πραξικόπημα σε όποιον θέλουμε. Αντιμετωπίστε το», προτείνοντας ξένες παρεμβάσεις. Ένα σχόλιο, το οποίο ερμηνεύτηκε ως ρητή απειλή για την κυριαρχία της Βολιβίας λόγω των τεράστιων αποθεμάτων λιθίου της.
Γι’ αυτό πολλοί έχουν υποθέσει λογικά πως η πρόσφατη επίθεση του Μασκ ενάντια στο δικαστικό σύστημα της Βραζιλίας ενδεχομένως σχετίζεται με τα συμφέροντα της Tesla να ιδρύσει ένα εργοστάσιο στη χώρα, καθώς, αυτή τη στιγμή, η εταιρεία φαίνεται να χάνει τον αγώνα ηλεκτρικών αυτοκινήτων από τους Κινέζους ανταγωνιστές της, αναγκάζοντάς την να ρίξει τις τιμές και τα κέρδη της, προκειμένου να ανατρέψει την τάση. Και τούτος ο ανταγωνισμός στον τομέα των ηλεκτρικών οχημάτων αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη διαμάχη για τον έλεγχο στρατηγικών πόρων, όπως το λίθιο στη Λατινική Αμερική. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσεται και η πρόσφατη επίσκεψη της αρχηγού της Νότιας Διοίκησης του Στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών Λόρας Ρίτσαρντσον στην Αργεντινή, όπου τα συμφέροντα του αμερικανικού στρατιωτικού-βιομηχανικού λόμπι για το λίθιο ήταν ξεκάθαρα. Ιδιαίτερα τώρα που η κυβέρνηση Μιλέι στην Αργεντινή είναι απολύτως φιλική με την Ουάσιγκτον, η οποία τη θεωρεί ένα κατάλληλο ανάχωμα και στις αριστερές κυβερνήσεις στην περιοχή. Η Ρίτσαρντσον δεν έχασε την ευκαιρία μάλιστα να τονίσει πως οι κινεζικές επενδύσεις σε κρίσιμα ορυκτά στη Λατινική Αμερική, ειδικά στο Τρίγωνο του Λιθίου (Αργεντινή, Χιλή και Βολιβία), αποτελούν κίνδυνο για τη διεθνή ασφάλεια.
Και στο συγκεκριμένο επεισόδιο με τη Βραζιλία, ο Ίλον Μασκ, ως δισεκατομμυριούχος των μέσων ενημέρωσης, φαίνεται να βλέπει τη Λατινική Αμερική ως μια υποήπειρο που αποτελείται από χώρες-μαριονέτες. Με αυτόν τον τρόπο εκμεταλλεύεται τις εσωτερικές πολιτικές ρωγμές της χώρας για να προωθήσει τα συμφέροντα και τις επιχειρήσεις του. Ωστόσο, αυτή η επιχειρηματική συμπεριφορά, με ιμπεριαλιστικές προεκτάσεις, δεν είναι κάτι καινούργιο. Ο μόνος νεωτερισμός είναι η χρήση των social media, ο «ψηφιακός ιμπεριαλισμός» για τον έλεγχο των δεδομένων και την δημιουργία ενός κλίματος που διευκολύνει τα μεγάλα συμφέροντα να επιτύχουν τους σκοπούς τους. Ιστορικά μιλώντας, όμως, οι μεγάλες επιχειρήσεις εντός του Imperium (όπως θα έλεγε κι ο Τόνι Νέγκρι) πάντα λειτουργούσαν με αυτόν τον τρόπο, συχνά με τη συνεννόηση και την υποστήριξη οικονομικών ομάδων στην περιφέρεια του συστήματος, των μικρότερων εταίρων τους.
Υπό αυτό το πρίσμα, η Βραζιλία βρίσκεται ενώπιον μίας κρίσιμης κατάστασης, που τη φέρει αντιμέτωπη με το εύλογο ερώτημα για την τρωτότητα ή την ανθεκτικότητα της εθνικής κυριαρχίας της ως χώρα της Λατινικής Αμερικής, τόσο σε ό,τι αφορά τις πρώτες ύλες της, όσο και την επιρροή που μπορεί να ασκούν οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες στις εσωτερικές πολιτικές της.
