«Είμαι τρελός; Η γυναίκα μου νομίζει ότι είμαι τρελός. Εσύ τι πιστεύεις;». Απλά τον κοίταξα. Δεν του απάντησα καν. Ήθελα να του πω ότι είναι, αλλά δεν είχα την δύναμη ούτε καν να επινοήσω μια άλλη εκδοχή δίνοντάς την του ως απάντηση. «Όχι, είσαι απλά πεινασμένος». Ή, γελοίος. Ή, ναι, «είσαι τρελός». Ήταν μια παρέα Αμερικανών, τέσσερις ενήλικες κι ένα κοριτσάκι. Ο υπεύθυνος βάρδιας μου είπε να τους προσέξω. Ότι ήταν «top τραπέζι». Ότι θα ξόδευαν πολλά δηλαδή. Κοκτέιλ, φαγητό, κρασί. Εμένα πάλι δεν μου γέμιζαν το μάτι. Κάτι άτομα με λεφτά έβλεπα μπροστά μου στα όρια του λούμπεν με περίεργο ύφος, αγενείς μάλλον και σαν να τα είχαν κοπανήσει κιόλας. Ας είναι. Δεν είναι η πρώτη φορά λες και πας να κάνεις την δουλειά σου.
Ήταν δύσκολη βραδιά όμως. Understaffed, με κομμένα μεροκάματα γιατί δεν είχε πολλές κρατήσεις. Έλα όμως που το εστιατόριο ξαφνικά γέμισε. Και μείναμε δύο άτομα να πηγαίνουμε πέρα δώθε προσπαθώντας να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε. Η κουζίνα φρακαρισμένη κι αυτή. Και φυσικά τα πιάτα αργούσαν. Όχι ότι φάνηκε αυτό ιδιαίτερα στους πελάτες. Η φύση του μαγαζιού είναι άλλωστε slow food. Το φαγητό ολοκληρώνεται σε δύο με δυόμιση ώρες. Ο Αμερικάνος όμως ήθελε να τα φάει όλα σε μισή ώρα. Κι άρχισε να φωνάζει. Και φώναζε πολύ δηλαδή. Και με ρωτούσε αν είναι τρελός.
Δαγκώνεσαι και δεν λες τίποτα. Όχι τόσο γιατί με τον πελάτη πρέπει να εξαντλήσεις πρώτα όλες τις άλλες απαντήσεις. Ούτε γιατί είσαι εξουθενωμένος. Ούτε γιατί συνηθίζεις σε αυτήν τη βία. Αλλά γιατί δεν θα σε υποστηρίξει κανείς. Οι προϊστάμενοι σου τον εαυτό τους θα προσπαθήσουν να σώσουν. Αν στραβώσει κάτι, αν γραφτεί κάποιο σχόλιο, δεν θα γυρίσουν να πουν «ναι, ο πελάτης ήταν όντως τρελός». Θα ψάξουν να βρουν ποιο λάθος να φορτώσουν σε εκείνον που θα πείθει πιο πολύ ότι το έκανε όντως. Τι να του πεις; Ότι τους καταλαβαίνεις κι αυτούς; Τριάντα χρονών άνθρωποι είναι οι περισσότεροι πάνω στα ντουζένια τους και προσπαθούν να φτιάξουν καριέρες. Έτσι ξέρουν, έτσι κάνουν. Τι να τους πεις, λοιπόν; Ότι εύχεσαι σε είκοσι χρόνια από τώρα να κοιτάξουν πίσω τους και να πουν ότι όλα όσα έκαναν άξιζαν τον κόπο; Ότι εύχεσαι να μην το μετανιώσουν; Να μην πουν στους εαυτούς τους πόσο λάθος αποφάσεις πήραν σε αυτήν την ζωή; Τι να τους πεις; Ότι δεν ξέρουν τι τους γίνεται; Ότι από άλλα μετριέται η ζωή; Πόσο γραφικοί σου φαίνονται;
Ούτε σε αυτούς λες κάτι. Ούτε στον ιδιοκτήτη λες κάτι. Ότι θα έπρεπε να ντρέπεται για τον τρόπο που μεταχειρίζεται το προσωπικό του. Ότι θα έπρεπε να ντρέπεται που όταν έρχεται στο εστιατόριο απαιτεί το τραπέζι του να εξυπηρετηθεί πρώτο και καλύτερα απ’ όλους τους άλλους. Πόσο θες να του πεις ότι το σωστό αφεντικό πρώτα κοιτάζει τους πελάτες, μετά το προσωπικό (ώστε να βγαίνει σωστά η δουλειά) και μετά κοιτάζει τα δικά του. Πόσο θες να του πετάξεις την ποδιά στην μούρη. Να του βαρέσεις το κεφάλι στο τραπέζι. Άντε, να τον φτύσεις. Άντε, να χύσεις το κόκκινο κρασί στο λευκό του πουκάμισο γιατί σκόνταψες κάπου. Άντε, εντάξει, να τον κοιτάξεις κι απλά να του πεις πόσο γελοίος είναι.
Αλλά ούτε αυτό το κάνεις.
Κι όλο λες ότι θα παραιτηθείς. Το λες παντού. Στους φίλους σου, στην σχέση σου, στα παιδιά σου. Το γράφεις σε μηνύματα. Το αφήνεις να εννοηθεί. Το λες στον μπακάλη, στο ψιλικατζίδικο, στον κρεοπώλη, στο γυμναστήριο. Σε λίγο θα αρχίσεις να το λες στους περαστικούς. Ωσάν ακόμα μια γραφική φιγούρα της πόλης. Στο HR όμως δεν το λες. Δεν στέλνεις εκείνην την περίφημη επιστολή. Φοβάσαι. Αναδιπλώνεσαι. Και μετά αρχίζεις να οικτίρεις και πάλι τον εαυτό σου. Σε αυτόν τον ατέλειωτο κύκλο των πραγμάτων που θέλουμε να πούμε αλλά ποτέ δεν λέμε. Ή τα λέμε όταν είναι πια αργά. Ή τα λένε άλλοι για μας. Ή τα λέμε με άλλον τρόπο από εκείνον που θα θέλαμε. Αποδυναμωμένα. Ασθενικά. Σαν απολογία σχεδόν.
Πολύ άσχημη βραδιά εκείνη. Ήταν κι ένας κύριος τόσο ευγενικός σε ένα άλλο τραπέζι που μου μάζευε τα πιάτα για να μου τα δώσει γιατί ήθελε να με βοηθήσει ο άνθρωπος. Ήθελα να του πω πόσο το εκτιμώ, αλλά δεν είναι σωστό να δίνεις στον σερβιτόρο τα πιάτα γιατί υπάρχει μια συγκεκριμένη σειρά στο μάζεμα και τον αποσυντονίζεις ή μπορεί να του πέσουν πράγματα γιατί δεν τα πιάνει όπως εκείνος ξέρει. Αλλά δεν του το είπα. Δεν είναι και τόσο συχνό το φαινόμενο -ο πελάτης να σε βοηθά στο μάζεμα των πιάτων και μόνο να το απολαύσεις μπορείς. Ας σε δυσκολεύει, η ευγένεια είναι κάτι που οφείλεις κι εσύ ο ίδιος να διαφυλάξεις ως έναν από τους πολύτιμους θησαυρούς τούτου του κόσμου. Ούτε στο άλλο τραπέζι που μάζεψε όλα τα πιάτα σε ντάνα όταν τελείωσε το φαγητό είπα κάτι. Απλά τα μάζεψα. Τι να τους πω δηλαδή; Ότι κάθε φορά που κάνετε κάτι τέτοιο φέρνετε έναν υπάλληλο σε δύσκολη θέση γιατί ο προϊστάμενος του θα του πει ότι δεν κάνει σωστά την δουλειά του κι αφήνει αμάζευτα τα τραπέζια; Ότι αυτό προκαλεί μεγάλο άγχος στον σερβιτόρο; Να βλέπει πύργους πιάτων σε ένα τραπέζι; Και να το εκλαμβάνει αυτόματα ως δήλωση δυσαρέσκειας εκ μέρους των πελατών; Ότι τους ψιλοπαράτησες δηλαδή;
Ή τι να πεις σε εκείνη την πελάτισσα που είναι vegan (και το βλέπεις να σου ‘ρχεται) κι αφού έχεις κάνει άνω κάτω την κουζίνα να επιβεβαιώσεις όλα τα υλικά κι έχεις πάει και μερικά τραπέζια πιο πίσω στο σέρβις της λες ότι η espuma πατάτας που θέλει διακαώς να φάει γιατί δεν θέλει σαλάτα, δεν θέλει ντομάτες, βαρέθηκε τα λαχανικά, έχει ζωμό κότας μέσα κι αυτή θέλει την espuma λέμε και σου λέει ότι δεν έχει πρόβλημα με αυτό; Να της πεις ότι είναι βλαμμένη; Δεν της το λες. Τι να πεις στους άλλους που σου λένε ότι γιατί τους πάμε τον λογαριασμό από την αρχή σαν να θέλουμε να τους διώξουμε; Και να τους εξηγείς ότι στην Ελλάδα είμαστε υποχρεωμένοι να κόβουμε αποδείξεις σε κάθε τι που παραγγέλνουν και ότι έρχεται ένας συνολικός λογαριασμός στο τέλος όταν αυτός ζητηθεί; Και σε κοιτάνε και περίεργα. Σαν να είσαι Έλληνας που θέλει να τους φάει τα λεφτά. Για να πάει να χορέψει συρτάκι.
Δεν τους λες τίποτα. Λες δηλαδή εκεί μια τετριμμένη αηδία και χαίρετε. Αλλά δεν τους λες αυτό που πραγματικά θέλεις να τους πεις.
Όταν ο σερβιτόρος δεν μιλάει πολύ είναι γιατί δεν θέλει να πει αυτά που πραγματικά σκέφτεται.
Και μετά σκέφτεσαι και λες ότι σε κανέναν δεν λες τίποτα από αυτά που πραγματικά θέλεις να πεις. Στους δικούς σου ανθρώπους αποφεύγεις να πεις τις αλήθειες σου γιατί δεν θες να τους πληγώσεις. Ή γιατί φοβάσαι ότι θα αντιδράσουν παράξενα και δεν θέλεις άλλες εντάσεις στη ζωή σου. Αλλά ούτε τα καλά λες. Ούτε πόσο αγαπάς τον άλλον, τι όμορφη που είναι μια φίλη σου, πόσο αξίζει μια καλύτερη δουλειά ένας φίλος σου. Δεν τα λες. Είσαι κουρασμένος. Ή δεν θέλεις να έχεις συναισθήματα. Τα φοβάσαι. Φοβάσαι μην διασαλευτεί η με τόσο κόπο ορισμένη καθημερινότητά σου από αυτά.
Την άλλη μέρα ευτυχώς είχα ρεπό. Και πήγα να δω το Πάντα Υπάρχει το Αύριο, το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Πάολα Κορτελέζι. Πολύ περίεργο. Η ταινία μιλάει για όλα αυτά. Για το γεγονός ότι πάντα υπάρχει τρόπος κάποιος να κάνει την επανάστασή του. Και να πει μέσα από τις πράξεις του όσα δεν τολμούσε να πει για χρόνια ολόκληρα.
Απορεί κάποιος με τις κακές κριτικές. Και με την προσκόλληση στον φεμινιστικό χαρακτήρα της ταινίας. Λες κι αυτό από μόνο του είναι κακό. Και σίγουρα δεν είναι, με τον τρόπο ειδικά που το έκανε η Κορτελέζι. Υποδειγματικές ερμηνείες, υποδόριος στραγγαλισμός ακόμα και μέσα από το χιούμορ, ωραία φωτογραφία, εξαιρετικά κοστούμια, υπέροχο soundtrack, η ταινία μας μεταφέρει στην μεταπολεμική Ρώμη (ή για την ακρίβεια, την μεταμουσολινική). Και μιλάει για όσα η Ντέλια, η πρωταγωνίστρια, δεν λέει. Για όσα αναγκάζεται να πει για να σώσει την κόρη της από τον φαύλο κύκλο της βίας, για όσα αναγκάζεται να καταπιεί για να είναι η βία πιο σύντομη. Μέχρι να επαναληφθεί.
Κι όμως, η Ντέλια, η σχεδόν αγράμματη πάμφτωχη μάνα τριών παιδιών που την ξυλοφόρτωνε ο άντρας της και όλοι οι άλλοι άντρες την θεωρούσαν κατώτερη μόνο και μόνο επειδή ήταν γυναίκα, που η ίδια της η κόρη την θεωρούσε κατώτερη γιατί δεν αντιδρούσε, που έκανε ένα σωρό δουλειές για ένα κομμάτι ψωμί, η γυναίκα που είχε παραμορφωθεί το πρόσωπό της καθώς είχε παγώσει σε μια μόνιμη σύσπαση πόνου και που ούτε η ίδια δεν ήλπιζε ότι θα μπορούσε να φύγει από αυτή την μοίρα, αυτή η γυναίκα, έκανε την επανάσταση της και είπε όσα ήθελε να πει με μια μόνη κίνηση.
Και δεν μπορούμε εμείς να πούμε αυτά που θέλουμε; Πόσο παράδοξο.
