Επισκεφτήκαμε τη Βενεζουέλα για να παρακολουθήσουμε την Παγκόσμια Συνάθροιση για μια Εναλλακτική Κοινωνική Ατζέντα, η οποία διοργανώθηκε από τη Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους Λαούς της δικής μας Αμερικής-Συνθήκη για το Εμπόριο των Λαών (ΑLBA) και το Ινστιτούτο «Simon Bolivar», από τις 18 μέχρι τις 20 Απριλίου στο Καράκας. Εκεί, στην πρωτεύουσα της Μπολιβαριανής Επανάστασης, συγκεντρώθηκαν οι εκπρόσωποι των κρατών μελών της συμμαχίας, πολιτικοί ηγέτες και εκπρόσωποι κοινωνικών κινημάτων της περιοχής, για να καταδειξουν τα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα από την εμφάνιση ενός νέου σταδίου του ιμπεριαλισμού (hyper-imperialism), που συγκροτείται σε ένα ενιαίο μπλοκ με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες και να καταλήξουν σε μια Παγκόσμια Εναλλακτική Κοινωνική Ατζέντα.
Την επομένη, στις 21 Απριλίου, οι αντιπρόσωποι από κινήματα 60 χωρών από την Ασία, την Αφρική, την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, μοιραστήκαμε σε ομάδες ανά την επικράτεια για να παρακολουθήσουμε την ψηφοφορία για την Εθνική Εκλογική Διαβούλευση του 2024. Η δική μας ομάδα, η ευρωπαϊκή, επισκέφτηκε την πολιτεία Μιράντα. Η Μιράντα είναι η δεύτερη πιο πυκνοκατοικημένη από τις 23 πολιτείες της Βενεζουέλας, με πληθυσμό περισσότερους από 3 εκατ. κατοίκους, σύμφωνα με απογραφή του 2016, και έχει τον μεγαλύτερο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης στη χώρα, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής της Βενεζουέλας. Έχει πάρει το όνομά της από τον Βενεζουελάνο επαναστάτη, Φραγκίσκο ντε Μιράντα, ο οποίος πήρε μέρος στην Αμερικανική Επανάσταση, τη Γαλλική Επανάσταση, και τους πολέμους για την ανεξαρτησία των αμερικανικών εθνών από την Ισπανική Αυτοκρατορία.
Η συμμετοχική και πρωταγωνιστική δημοκρατία της Βενεζουέλας
Με την εκλογική νίκη της Μπολιβαριανής Επανάστασης του Ούγκο Τσάβες, το 1999, η Βενεζουέλα εγκαθίδρυσε ένα νέο σύνταγμα με το οποίο εγκατέλειπε το μοντέλο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, υιοθετώντας στη θέση του αυτό της συμμετοχικής και πρωταγωνιστικής δημοκρατίας.
Τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησής της, η κυβέρνηση Τσάβες προχώρησε στην ανάπτυξη των πρώτων μορφών συμμετοχικής δημοκρατίας, όπως τις Επιτροπές Αστικής Γης, που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο των νόμων για αγροτική μεταρρύθμιση, καθώς και τις περίφημες «αποστολές», που αποτελούν προγράμματα βοήθειας σε κοινωνικούς τομείς και στην εγγύηση βασικών δικαιωμάτων όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η τροφή. Το 2006, η Βενεζουέλα ψήφισε για την ίδρυση των Κοινοτικών Συμβουλίων, τα μέλη των οποίων εκλέγονται από τη συνέλευση πολιτών κάθε γειτονίας για μια θητεία 2 ετών. Το 2009 ιδρύθηκε το υπουργείο Λαϊκής Εξουσίας για τις Κομμούνες και τα Κοινωνικά Κινήματα. Τότε ο Τσάβες δήλωσε πως «η κομμούνα είναι ο χώρος από τον οποίο θα δημιουργήσουμε και θα γεννήσουμε τον σοσιαλισμό» και έναν χρόνο μετά πέρασε σειρά νόμων για τη Λαϊκή Εξουσία και τον σχηματισμό των κομμούνων.
Μετά την πανηγυρική επανεκλογή του για 3η συνεχή θητεία, το 2012, ο Τσάβες προανήγγειλε μια «νέα εποχή της επανάστασης», που θα βασίζεται στην οικοδόμηση ενός κοινοτικού κράτους και κάλεσε να υφανθεί ένα δίκτυο από κομμούνες και άλλες λαϊκές οργανώσεις, που σαν ένας γιγαντιαίος ιστός αράχνης θα καλύπτει όλη την επικράτεια της χώρας. Το σύνθημα που έδωσε σε αυτή την ιστορική ομιλία, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τη ζωντανή μετάδοση του τελευταίου του Υπουργικού Συμβουλίου ήταν «κομμούνα ή τίποτα».
Εθνική Εκλογική Διαβούλευση του 2024
Η Εθνική Εκλογική Διαβούλευση του 2024, είναι η πρώτη διαδικασία συμμετοχικής και πρωταγωνιστικής δημοκρατίας που λαμβάνει χώρα σε εθνικό επίπεδο. Σήμερα, στη Βενεζουέλα λειτουργούν 4.500 κομμούνες που απαρτίζονται από 28.305 κοινοτικά συμβούλια, στα οποία συμμετείχαν 232.116 πολίτες. Μετά από ένα μήνα διαβουλεύσεων, τα κοινοτικά συμβούλια κατέθεσαν μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας SINCO συνολικά 27.156 προτεινόμενα έργα σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Αυτό αντιστοιχεί σε 1 εως 7 προτεινόμενα έργα σε κάθε κομμούνα. Την ημέρα της ψηφοφορίας, κάθε πολίτης άνω των 15 ετών μπορούσε να ψηφίσει το έργο που θεωρεί σημαντικότερο, ώστε αυτό με τις περισσότερες ψήφους σε κάθε κομμούνα, να υλοποιηθεί από τα μέλη της με ομοσπονδιακή χρηματοδότηση. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση της Βενεζουέλας θα χρηματοδοτήσει συνολικά 4.500 αναπτυξιακά έργα, που θα υλοποιηθούν από τις κομμούνες, με 10.000$ το καθένα.
Τις ημέρες που προηγήθηκαν της ψηφοφορίας, οι ακτιβιστές των λαϊκών οργανώσεων έκαναν εκστρατείες για να επιχειρηματολογήσουν υπέρ των επιλογών που προτιμούν. Τα προτεινόμενα έργα ποικίλλουν σημαντικά και περιλαμβάνουν από την ανάπτυξη μέσων παραγωγής έως την αντιμετώπιση των ελλείψεων δημόσιων υπηρεσιών. Χαρακτηριστικά, μια από τις προτάσεις που τέθηκαν σε ψηφοφορία ήταν να αυξηθεί η μερίδα του κρέατος στα δωρεάν πακέτα τροφίμων που μοιράζουν οι αποστολές. Η τροφή στη Βενεζουέλα θεωρείται ανθρώπινο δικαίωμα και για αυτό παρά τις αντίξοες συνθήκες που επιφέρει ο αποκλεισμός που επιβάλλουν οι Ηνωμένες Πολιτείες η κυβέρνηση φροντίζει να μοιράζεται δωρεάν μια ποσότητα φαγητού σε κάθε πολίτη της χώρας ανεξαρτήτως της οικονομικής του κατάστασης. Οι μερίδες που μοιράζουν οι αποστολές είναι πολύ σημαντικές για τους ανθρώπους στις φτωχότερες περιοχές της Βενεζουέλας, τα γνωστά Barrios.
Αλλού, οι ψηφοφόροι είχαν να επιλέξουν αν θα χρηματοδοτηθεί η οικοδόμηση ενός γηπέδου ποδοσφαίρου, μπάσκετ ή μπέισμπολ. Πρόκειται για τα αθλήματα με τη μεγαλύτερη απήχηση στη Βενεζουέλα, με τους υποστηρικτές του καθενός από αυτά να κινητοποιούνται, ώστε να είναι είναι το αγαπημένο τους άθλημα αυτό που θα λάβει την κυβερνητική χρηματοδότηση.
Το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο της Βενεζουέλας (CNE) επέβλεπε την εκλογική διαδικασία στα περισσότερα από 15.000 εκλογικά κέντρα, μαζί με 1.300.000 λαϊκούς εκπροσώπους, οι οποίοι συμμετείχαν στους ελέγχους. Συμμετείχαν επίσης περίπου 158 διεθνείς παρατηρητές. Η δήλωση που δόθηκε στη δημοσιότητα από την κυβέρνηση της Βενεζουέλας μετά την ολοκλήρωση της Εθνική Εκλογική Διαβούλευση, ανέφερε πως «η μαζική συμμετοχή των Βενεζουελανών σε αυτή την ημέρα αποδεικνύει τη δέσμευση στη δημοκρατία και την προθυμία να εργαστούν μαζί για το κοινό καλό. Η άσκηση της συμμετοχικής δημοκρατίας είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση μιας πιο δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίας».
«Η κομμούνα είναι ο χώρος για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού»
Η Βενεζουέλα διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο, τα οποία εκμεταλλεύονταν οι πετρελαϊκές εταιρείες ExxonMobil, ConocoPhillips και Chevron με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έπειτα από την εθνικοποίηση τους από τον Ούγκο Τσάβες, η Ουάσιγκτον έχει επιβάλλει έναν παράνομο αποκλεισμό κατά της Βενεζουέλας, κατηγορώντας την κυβέρνηση Ούγκο Τσάβες και στη συνέχεια του Νικολάς Μαδούρο σαν «δικτατορίες».
Ωστόσο, το μοντέλο της συμμετοχικής και πρωταγωνιστικής δημοκρατίας της Μπολιβαριανής Επανάστασης, αποδεικνύει πως οι ελλείψεις της Βενεζουέλας δεν έχουν να κάνουν με την άσκηση της δημοκρατίας, αλλά αυτές που επιβάλλει ο αποκλεισμός των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα προηγούμενα χρόνια, εν μέσω οικονομικής κρίσης, που επιδεινώθηκε από τον αποκλεισμό και τις επεμβάσεις της Ουάσινγκτον, η συμμετοχική δημοκρατία φαίνεται να έχει αναζωογονηθεί στη Βενεζουέλα, με πρωτοβουλίες όπως η Λαϊκή Συνέλευση του 2017, η ίδρυση της Ένωσης Κομμουνάρων το 2022 και τώρα η Εθνική Λαϊκή Διαβούλευση του 2024.
Καθώς εισερχόμαστε σε ένα νέο πλουραλιστικό κόσμο, στον οποίο τα μέσα επιβολής της βορειοαμερικανικής ηγεμονίας αποδυναμώνονται, οι κομμούνες θα μπορούσαν αποτελέσουν ένα ισχυρό όπλο της Μπολιβαριανής Επανάστασης, ώστε να αναπτύξει τις παραγωνικές της δυνάμεις και να ξεφύγει από την παγίδα της φτώχειας που μαστίζει τα αναπτυσσόμενα έθνη. Και τότε ίσως οι κομμούνες ίσως μπορέσουν να εκπληρώσουν τον μακροπρόθεσμο στόχο που είχε θέσει για αυτές ο Ούγκο Τσάβες, την ανάληψη της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής και των δημόσιων υπηρεσιών.
Σε μια τέτοια κατεύθυνση ιδρύθηκε η ψηφιακή πλατφόρμα «Hecho en Communa» στην οποία οι κομμούνες μπορούν να εγγραφούν και να προωθήσουν τα προιοντα τους σε εθνικό επίπεδο. Η πλατφόρμα σχεδιάστηκε για να χαρτογραφίσει, να επιταχύνει την πιστοποίηση και να προωθήσει την κοινοτική παραγωγή. Σε μια τέτοια δομή λαϊκής αυτοοργάνωσης, σε έναν λόφο του Καράκας, βρεθήκαμε μια ημέρα πριν ξεκινήσει το ταξίδι μας για την Μιράντα. Και εκεί, όπως και σε κάθε εκλογικό κέντρο που επισκεφτήκαμε, μας υποδέχτηκε με χορούς, τραγούδια και συνθήματα ένας λαός που αγωνίζεται ώστε να είναι αυτός κύριος στον τόπο του.
