Σε μια καφετέρια έχουν δύο μικρά ηχεία για να ακούγεται μουσική στον εξωτερικό χώρο. Μια random λίστα με αγαπημένα τραγούδια που σίγουρα αρέσουν στους περισσότερους. Ακούγεται κάποια στιγμή η χαρακτηριστική εισαγωγή του Smalltown Boy. Η σερβιτόρα, μια 21χρονη φοιτήτρια της ΑΣΟΕΕ που δουλεύει για ένα έξτρα εισόδημα, καθώς βγαίνει με τον δίσκο το σιγοτραγουδά. “To your soul, to your soul, cryyyyy”, η οπερατική φωνή του Τζίμι Σόμερβιλ εξαπολύει εκείνη την τόσο οικεία θέρμη αγκαλιάζοντας τους θαμώνες. Στο δίπλα τραπέζι ένας κύριος στρίβει ακόμη ένα τσιγάρο ενώ μόλις κάπνισε το προηγούμενο. Ένα περαστικό ζευγάρι γύρω στα 30, ασυναίσθητα και χωρίς να κοιταχτούν κάνουν μια κίνηση σαν χορευτική καθώς ακούγεται το τραγούδι, λικνίζονται συμπληρώνοντας τη σκηνή κι απομακρύνονται χωρίς να κοντοσταθούν.
Το τραγούδι τα τελευταία χρόνια συνδέθηκε με δημοφιλείς σειρές του Netflix. Συμπεριλήφθηκε στο σάουντρακ των Baby Reindeer, Love Lies Bleeding, ακούστηκε στο Euphoria, στο Narcos: Mexico κι όχι μόνο. Αλλά ήταν ένα τρεντ στο TikTok που θα το εκτόξευε στα τσαρτ πάλι. Με τον ξεκάθαρο τίτλο 80s dance challenge, μιλένιαλ και GenZ καλούν τους γονείς τους να δείξουν πώς χόρευαν στη δεκαετία του ‘80. Κι αυτοί το έκαναν, σε κουζίνες σπιτιών και υπνοδωμάτια με ρούχα πεταμένα σε μια καρέκλα ή σε έναν ωραίο δρόμο με τον ήλιο να πέφτει, χτενισμένες μαμάδες ή με έναν πρόχειρο κότσο και μπαμπάδες μιας κάποιας ηλικίας με κοιλίτσα και φαλάκρα που ξαφνικά μεταμορφώνονταν σε εικοσάρηδες και έδειχναν ότι μέσα τους υπήρχε ακόμα εκείνη η φλόγα, ότι ήταν ακόμα όμορφοι κι ερωτικοί, ότι ακόμα μπορούσαν να ακούν την μουσική και να παραδίνονται σε αυτή παρά το φόρτο της ζωής και ό,τι μπορεί να συσσωρευτεί σε κάποιον. Ένα όμορφο τρεντ σε αυτή την φρενίτιδα των challenge και των κοινωνικών δικτύων που τίποτα δεν μένει για πολύ και τίποτα δεν μοιάζει να συγκινεί κάπως περισσότερο από ένα εφήμερο scroll. Κι όμως, εδώ ήταν μια στιγμή που οι γενιές βρήκαν την συγκολλητική τους ουσία, τα όρια προσπεράστηκαν, τα χάσματα επιχωματώθηκαν.
Από έναν ύμνο της παγκόσμιας ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, αναπόσπαστο κομμάτι των κλαμπ και των απανταχού Pride, το Smalltown Boy ένωσε ανθρώπους από όλον τον πλανήτη, ανεξάρτητα από την ηλικία τους και τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό. Στρέιτ γονείς συνομίλησαν με τα στρέιτ ή γκέι παιδιά τους ή το αντίστροφο. Ή κάθε πιθανός συνδυασμός. Τον περασμένο Μάιο ο Τζίμι Σόμερβιλ με μήνυμά του στον λογαριασμό του δεν έκρυψε τη χαρά του για την αγάπη του κόσμου προς το τραγούδι κι έδωσε τις ευλογίες του, λέγοντας ότι ο αγώνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα παραμένει ακόμα ενεργός. Και πώς όχι, άλλωστε; Σε μια εποχή που η Woke κουλτούρα έχει επικρατήσει στον δημόσιο διάλογο με φανατικούς υποστηρικτές της κι εξίσου φανατικούς πολέμιους της, με τον ανάλογο αποπροσανατολισμό που παραμονεύει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις πόλωσης, ένα τραγούδι μπορεί να μας θυμίσει ότι είμαστε ακόμα άνθρωποι. Ότι, παρά τις κατακτήσεις, υπάρχουν ακόμα εκεί έξω χιλιάδες αγόρια και κορίτσια που βιώνουν εκφοβισμό και κακοποίηση στις κοινότητες τους και τα ίδια τους τα σπίτια. Που κινδυνεύουν οι ζωές τους. Που δραπετεύουν χωρίς να είναι πάντα καλή η κατάληξή τους. Που εκτίθενται σε τρομακτικές συνθήκες. Είτε ζουν σε συντηρητικές ή θεοκρατικές κοινωνίες, είτε σε προοδευτικές.
Δεν μπορεί κάποιος να εξηγήσει με ακρίβεια γιατί το συγκεκριμένο τρεντ έγινε τόσο δημοφιλές ή γιατί επιλέχθηκε το συγκεκριμένο τραγούδι για αυτό το τικτοκιανό challenge. Ίσως έχει να κάνει με τον αναλογικό ήχο που προσφέρει μια απόλυτη, αδιαμφισβήτητη θαλπωρή μέσα στην καθολική ψηφιακή ψύχρα. Ένας αναλογικός ήχος τόσο οικείος που τον ακούμε όλοι από μικροί κι ίσως αυτόματα να γεννά αναμνήσεις, να μας οδηγεί σε μια εποχή που όλα φαίνονταν πιο αθώα, ή, τουλάχιστον, πιο οργανικά, πιο φυσικά. Οι πιτσιρικάδες να ψάχνουν τις ρίζες τους κι οι μεγαλύτεροι να τρώνε έναν καρπό που με κόπο κράτησαν μακριά απ΄ την σήψη. Μπορεί να είναι ακριβώς αυτή η απόλυτη σύζευξη ενός κολλητικού ήχου με την επίσης κολλητική φωνή του Σόμερβιλ. Από τη στιγμή που εισχωρεί στον εγκέφαλο, δύσκολα φεύγει.
Το 1984 ήταν μια φανταχτερή χρονιά για την βρετανική ποπ, με πολλά υπονοούμενα και πολλούς αποδέκτες. To Relax των Frankie Goes to Hollywood έμεινε επί πέντε εβδομάδες στο Νο.1. Ο Τζορτζ Μάικλ κυκλοφόρησε το Careless Whisper. H HI-NRG μουσική παντρεύτηκε με τον Άιτκεν Γουότερμαν και γέννησαν το You Spin Me Round. O Φρέντι Μέρκουρι ντύθηκε γυναίκα με μουστάκι για το βίντεο του I want To Break Free. Παρόλα αυτά, όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες έκρυβαν την σεξουαλική τους ταυτότητα. Μέχρι που εμφανίστηκαν οι Bronski Beat. Με μπροστάρη τον Σόμερβιλ, έναν μικρόσωμο άντρα κουρεμένο σχεδόν γουλί και την φωνή μιας ντίσκο ντίβας. Εκείνο το πρωτοφανές τσαμπουκαλεμένο falsetto. Και τα τρία μέλη του συγκροτήματος ήταν ανοιχτά γκέι οι οποίοι έγραφαν τραγούδια για τις ζωές τους. Το πρώτο τους σινγκλ ήταν ένα τραγούδι για την φυγή από την κλειστή κοινωνία μιας μικρής πόλης.
Ο Σόμερβιλ μεγάλωσε στη Γλασκόβη της δεκαετίας του ‘70. Στα δέκα του χρόνια άρχισε να συνειδητοποιεί ότι διαφέρει από τα αγόρια της ηλικίας του. Αντί να παίζει μαζί τους, κλεινόταν στο δωμάτιο του ακούγοντας μουσική. Από Ντέιβιντ Μπόουι και Κόνι Φράνσις μέχρι τα ντίσκο της εποχής που ένωναν κοινές αγωνίες κάτω από τον μανδύα του beat. Χωρίς να έχει κανέναν να μιλήσει για όσα ένιωθε, κλεινόταν όλο και περισσότερο στον εαυτό του. Στα 15 του, οι γονείς του τον έστειλαν σε μια ψυχιατρική κλινική. Έμεινε εκεί μια βδομάδα ελπίζοντας ότι θα τον αλλάξουν. Ώσπου σηκώθηκε κι έφυγε. Ο ίδιος, έχει δηλώσει ότι αυτή ήταν η μέρα που άλλαξε τη ζωή του. Όταν, δηλαδή, αποφάσισε ότι δεν τον ενδιέφερε η γνώμη κανενός για το τι ήταν κι ότι θα ζούσε την ζωή του όπως ήθελε. Άρχισε να βρίσκει διαφυγή, πού αλλού, στις ντισκοτέκ της Γλασκόβης, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι γκέι άντρες της εποχής. Σε μια συνέντευξή του το 2015 αναπολεί για το πόσο τρομοκρατημένος ήταν την πρώτη νύχτα που θα έβγαινε μόνος του. Τόσο πολύ που ξέρασε στο λεωφορείο. Όταν επιτέλους πέρασε την πόρτα, θυμάται ότι χόρευε επί 15 λεπτά τελείως παραδομένος στο Love Trilogy της Ντόνα Σάμερ. Τότε ήταν που κατάλαβε τι ακριβώς ήθελε να κάνει. Όταν στα 18 του πήγε στο Λονδίνο και ήρθε σε επαφή με τη σκηνή εκεί, ήταν αδύνατον να γυρίσει πίσω.
Μετά από δυσκολίες και τον καθημερινό αγώνα για επιβίωση, βρήκε τον δρόμο του. Το 1982 συμμετείχε στο ντοκιμαντέρ Framed Youth που είχε ως κεντρικό θέμα το πώς το κοινό εκλάμβανε το θέμα της ομοφυλοφιλίας. Εκεί αντιλήφθηκε και την πολιτική κατάσταση της χώρας. Ότι ο ίδιος ανήκε στην εργατική τάξη κι ότι οι κοινωνικές διαφορές όριζαν τα πάντα. Τον διαμόρφωσε η ταινία, αλλά δεν υπήρχαν λεφτά για μουσική. Έτσι την έγραψε ο ίδιος. Οι συγκάτοικοι του κατάλαβαν ότι είχαν να κάνουν με ένα μεγάλο ταλέντο. Βοήθησαν με κάποια έξτρα keybord και τον Ιούλιο του 1983 γεννήθηκαν οι Bronski Beat. Άρχιζαν να εμφανίζονται σε φεστιβάλ και κλαμπ σε μια εποχή που κι άλλοι μουσικοί άρχισαν να φοράνε μπλουζάκια με λέξεις όπως Queer, για παράδειγμα, σε μια προσπάθεια να αναδειχτεί η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Ο ίδιος αρνήθηκε να κατηγοριοποιηθεί. Δεν τον ενδιέφερε να γίνει γνωστός γιατί απλά ήταν ένας γκέι άντρας. Είχε περισσότερα να πει πέρα από αυτό. Άλλωστε, ενάντια σε αυτές τις κατηγοριοποιήσεις πάλευε.
Το Smalltown Boy μιλά για τη ζωή ενός αγοριού από την επαρχία, με πολλές νύξεις για την πραγματική ιστορία του ίδιου του Σόμερβιλ. Για τον εκφοβισμό και το κυνηγητό που βίωσε και για την ανάγκη να αποδράσει κάπου, οπουδήποτε, θα γινόταν αποδεκτό. Η λυρική φωνή του εξιστορεί έναν ολόκληρο σπαραγμό. Μουσικά, ακολουθεί το πνεύμα της εποχής: ένας συνδυασμός EBM και HI-NRG με ολίγα στοιχεία από το Pretty Vacant των Sex Pistols και το S.O.S των ABBA.
Το βίντεο του τραγουδιού συμπλήρωσε το παζλ. Ένα ρεαλιστικό στόρι χωρίς χρυσόσκονες για ένα αγόρι που ερωτεύεται κάποιον ο οποίος μετά τον ξυλοφορτώνει με την παρέα του, ο έξαλλος πατέρας, η μητέρα που δεν μπορεί να τα κατανοήσει όλα, η φυγή με το τρένο, η αγωνία αλλά και η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Σημαντικά πράγματα για την εποχή. Όπως κι η εμφάνισή τους στην τηλεόραση, στην εκπομπή Top Of The Pops, όπου για πρώτη φορά στην ιστορία εμφανιζόταν ένα συγκρότημα του οποίου τα μέλη ήταν όλα ανοιχτά ομοφυλόφιλοι. Και δεν είχαν την εκκεντρική εμφάνιση του Μπόι Τζορτζ, τόσο εύκολα στοχοποιήσιμη. Ήταν όλοι τους καθημερινά αγόρια, με ρούχα που φορούσαν τα καθημερινά αγόρια της εποχής. Ένα σπουδαίο μήνυμα προς το κοινό. Με παντελόνι τζιν και μποτάκια, ένα θέαμα προσιτό και μάλλον ευκολοχώνευτο για την μέση οικογένεια.
Αν και στα παρασκήνια τους είχαν βάλει κάπου μακριά. Το στόμα του Σόμερβιλ ήταν ανεξέλεγκτο χωρίς να κάνει διακρίσεις στο ποιος θα δεχόταν την κριτική του για τα όποια κακώς κείμενα. Ένα στόμα, μια φωνή, που δεν έπαψε ποτέ να μιλάει για τις διακρίσεις και τους οφειλόμενους αγώνες. Δεν τραγουδούσε μόνο.
Το Smalltown Boy, ίσως έγινε τόσο αγαπητό γιατί παρά την ομοφυλοφιλική του ταυτότητα, στην πραγματικότητα μιλούσε ευρύτερα για το θέμα της κακοποίησης, του εκφοβισμού και της φυγής. Ή τουλάχιστον γι’ αυτό ίσως και να αγκαλιάστηκε από τον πολύ κόσμο. Μιλούσε σε όλους. Η κακοποίηση, άλλωστε, ποτέ δεν ήταν ίδιον μιας μόνο κοινωνικής ομάδας. Αντιθέτως, το δεύτερο κομμάτι του άλμπουμ ήταν το ατόφιο γκέι χιτ του. Το Why δεν μιλούσε απλά για τις καθημερινές προκλήσεις ενός γκέι άντρα (κι εν προκειμένω, για την απειλή της ζωής κάποιου από τον ίδιο του τον πατέρα), ήταν η πρώτη φορά που το αντικείμενο του πόθου ήταν ένας άλλος άντρας. Στα τραγούδια της εποχής αυτό είναι συγκαλυμμένο, ή δισυπόστατο. Εδώ είναι ξεκάθαρο: ένας άντρας γουστάρει έναν άντρα.
Το σεξ ανάμεσα σε άντρες αποποινικοποιήθηκε στην Αγγλία το 1967, ενώ στην Σκωτία που μεγάλωσε ο Σόμερβιλ ήταν παράνομο μέχρι και το 1980. Ακόμα όμως και το 1984, οι στρέιτ άντρες μπορούσαν να έχουν νομίμως σεξ από τα 16 τους χρόνια, ενώ οι γκέι από τα 21 τους και μετά. Γι’ αυτό και το άλμπουμ ονομάστηκε έτσι. Age of Consent, η ηλικία συναίνεσης σε σεξουαλική επαφή, η οποία όταν παρέχεται κάτω από αυτή την ηλικία για σεξουαλικές επαφές ή άλλους τύπους τομέων που σχετίζονται με σεξουαλικό περιεχόμενο (συνομιλίες, εικόνες ή βίντεο) δεν είναι έγκυρη νομικά. Αυτή την διαφορά ο νόμος την εξάλειψε μάλλον αργά, το 2001. Το σεξ ανάμεσα σε γυναίκες ποτέ δεν αποτέλεσε αδίκημα στο Ηνωμένο Βασίλειο, εκτός από όσες υπηρετούσαν στον στρατό που θα μπορούσαν να υποστούν κάποιες ποινές.
Δεν ακολούθησε άλλο κοινό τους άλμπουμ. Διάλεξαν ξεχωριστές καριέρες. Σήμερα τα άλλα δύο μέλη δεν ζουν πια. Ο Μαρκ Άλμοντ δήλωσε ανοιχτά γκέι το 1987. Ο Νιλ Τέναντ των Pet Shop Boys το 1994. Ο Τζορτζ Μάικλ αναγκάστηκε μετά την σύλληψη του στο Λος Άντζελες το 1997. Ο Έλτον Τζον το 1992. Ο Φρέντι Μέρκιουρι δεν μίλησε ποτέ δημοσίως για την σεξουαλική του ταυτότητα. Ο Σόμερβιλ μέχρι και σήμερα κάνει μουσική για τους ανθρώπους που περνούν παρόμοιες καταστάσεις με εκείνες που βίωσε ο ίδιος και συνεχίζει να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και, κυρίως, το δικαίωμα να είσαι αυτό που είσαι χωρίς να λογοδοτείς γι’ αυτό.
