Σχεδόν όλα τα έργα βασικής έρευνας της Ρωσίας στην Αρκτική είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, λέει ο Βασίλι Μπογκογιαβλένσκι, αντεπιστέλλον μέλος της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών (RAS) και επικεφαλής ερευνητής στο Ινστιτούτο Έρευνας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της RAS.
Ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους η Ρωσία επεκτείνει ενεργά τις δραστηριότητές της στην Αρκτική είναι η εξόρυξη υδρογονανθράκων: πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Αρκτική είναι απίστευτα πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, τόσο στη θαλάσσια υφαλοκρηπίδα όσο και στην παρακείμενη ξηρά.
Προκειμένου η εξόρυξη των φυσικών πόρων να κυλήσει ομαλά, όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πρέπει να λάβουν υπόψη τους τον κίνδυνο πιθανών καταστροφών που μπορεί να συμβούν στις επιχειρήσεις σε αυτή τη σκληρή κλιματική ζώνη. «Πρωταρχικός μας στόχος είναι να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητα και την περιβαλλοντική ασφάλεια της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, ειδικά στην Αρκτική, όπου είναι πολύ δύσκολο να λειτουργήσει», δήλωσε. «Με απλά λόγια, ο πρωταρχικός μας στόχος είναι να αποτρέψουμε μια [ανθρωπογενή] καταστροφή στην Αρκτική».
Μια καταστροφική πετρελαιοκηλίδα στην Αρκτική, όπως η διαβόητη καταστροφή του Exxon Valdez το 1989, θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να καθαριστεί σε σύγκριση με μια παρόμοια καταστροφή σε μια θερμότερη κλιματική ζώνη, εξηγεί ο επιστήμονας.
Για παράδειγμα, απλά δεν διαθέτουμε την τεχνολογία για τον αποτελεσματικό καθαρισμό πετρελαιοκηλίδων κατά τη διάρκεια της πολικής νύχτας. Η διαρροή πετρελαίου κάτω από τους πάγους της Αρκτικής θα δημιουργούσε πρόσθετες προκλήσεις.
«Το πετρέλαιο θα παρασυρόταν στη συνέχεια με τον πάγο, καταλήγοντας κοντά στις καναδικές ακτές ή κοντά στη Γροιλανδία σε ένα ή δύο χρόνια», εξηγεί ο Μπογκογιαβλιένσκι. «Συνεπώς, δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να συμβεί μια τέτοια καταστροφή στην Αρκτική».
Πρέπει επίσης να αποτραπούν οι πετρελαιοκηλίδες που μπορεί να προκύψουν λόγω βλαβών στους πετρελαιαγωγούς στην Αρκτική, προσθέτει.
Πέρα από τις ανθρωπογενείς καταστροφές, υπάρχει επίσης η απειλή της εκπομπής αερίων που συμβαίνει όταν θύλακες αερίου συσσωρεύονται κάτω από το μόνιμο στρώμα πάγου και ξαφνικά εκρήγνυνται, αφήνοντας στο πέρασμά τους μεγάλους κρατήρες.
Πρόκειται για ένα πολύ επικίνδυνο φαινόμενο. Εάν μια τέτοια ισχυρή εκπομπή αερίου συμβεί υποβρυχίως και ένα πλοίο βρίσκεται πάνω από τον κρατήρα όπου λαμβάνει χώρα η εκπομπή, δεν θα βγει τίποτα καλό από αυτό. Ένα τέτοιο σενάριο μοντελοποιήθηκε σε εξειδικευμένες πισίνες.
Αποδεικνύεται ότι, εάν ο όγκος του εκπεμπόμενου αερίου είναι συγκρίσιμος με τη χωρητικότητα του πλοίου, το πλοίο αναπόφευκτα θα χαθεί», προειδοποιεί ο Μπογκογιαβλιένσκι, επισημαίνοντας ότι η ποσότητα του αερίου που εκλύεται κατά τη διάρκεια τέτοιων γεγονότων συνήθως ξεπερνά κατά πολύ τη χωρητικότητα ακόμη και των μεγαλύτερων δεξαμενόπλοιων υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Οι εκπομπές αερίου που συμβαίνουν στη στεριά είναι επίσης επικίνδυνες, τόσο επειδή οτιδήποτε βρίσκεται πάνω σε έναν τέτοιο θύλακα αερίου κατά τη διάρκεια της εκπομπής θα παρασυρόταν από τον αέρα όσο και λόγω του γεγονότος ότι το αέριο που εκρήγνυται θα μπορούσε να αναφλεγεί.
«Οι εργαζόμενοι στον τομέα του πετρελαίου παρατηρούν τέτοιες εκρήξεις εδώ και πολύ καιρό. Για παράδειγμα, κατά τη σοβιετική εποχή, ξαφνικές εκπομπές αερίου μπορούσαν να συμβούν κατά τη διάρκεια της γεώτρησης σε νέα κοιτάσματα και να σχηματιστούν κρατήρες πλάτους έως και αρκετών εκατοντάδων μέτρων», αναφέρει ο Μπογκογιαβλιένσκι.
Ο μεγαλύτερος κρατήρας που προκλήθηκε από την εκπομπή υδρογονανθράκων εντοπίστηκε στο Μεξικό, στις ακτές του Κόλπου του Μεξικού, όπου υπόγεια υγρά εκρήγνυνται και ρέουν στη θάλασσα για πάνω από 100 χρόνια. Η διάμετρος αυτού του κρατήρα είναι περίπου 500 μέτρα.
Οι Ρώσοι επιστήμονες εργάζονται επί του παρόντος σε συνεργασία με την ενεργειακή εταιρεία Gazprom της Μόσχας για να αναπτύξουν τα μέσα ανίχνευσης των «επικίνδυνων υπόγειων διαδικασιών» που εμπλέκονται στον σχηματισμό και την έκρηξη τέτοιων θύλακων αερίου, οι οποίοι μπορεί να μην είναι πάντα προϊόν μόνο της Μητέρας Φύσης: Για παράδειγμα, το φυσικό αέριο μπορεί να καταλήξει να διαρρέει στο έδαφος από ένα πηγάδι, εάν η ποιότητα των τοιχωμάτων του πηγαδιού είναι κακή, και στη συνέχεια να ωθηθεί στην επιφάνεια ακριβώς ως ένας θύλακας αερίου που σχηματίζεται με φυσικό τρόπο.
Τέτοιες εκρήξεις, εκτός από την καταστροφή του περιβάλλοντος, θα κόστιζαν στην εταιρεία εξόρυξης δισεκατομμύρια δολάρια λόγω δεκάδων δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου που απλώς θα εκτονώνονταν στην ατμόσφαιρα, σημειώνει ο Μπογκογιαβλένσκι.
Προκειμένου να αποφευχθούν τέτοια καταστροφικά σενάρια, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν μεθόδους όπως η παρακολούθηση με drone, η ανίχνευση με γεωραντάρ, η σεισμική έρευνα και το σόναρ για να διερευνήσουν τα υψόμετρα του εδάφους (πιθανό σημάδι ενός αναδυόμενου θύλακα αερίου) κοντά σε πόλεις και υποδομές όπως σιδηροδρόμους και αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η απόσταση από ένα τέτοιο ύψωμα μέχρι έναν αγωγό φυσικού αερίου είναι 16 μέτρα. Εάν το εν λόγω ύψωμα εκραγεί, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προκληθεί ζημιά στον αγωγό.
Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτός και οι συνάδελφοί του συνεργάστηκαν με την Gazprom για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της τεχνολογικής και περιβαλλοντικής ασφάλειας των εργασιών εξόρυξης «όσον αφορά την παρακολούθηση της πιθανής διασταυρούμενης ροής δακτυλίου γεώτρησης [υδρογονανθράκων] και του σχηματισμού φυσικών και ανθρωπογενών κοιτασμάτων».
Η τεχνολογία που έχει σχεδιαστεί για την παρακολούθηση της πιθανής διασταυρούμενης ροής φυσικού αερίου έχει ήδη κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και είναι έτοιμη να εφαρμοστεί σε κοίτασμα υδρογονανθράκων στον Κόλπο του Ομπ, προσθέτει.
