Ο πλανήτης μας είναι σε μια ωραία ατμόσφαιρα, ποιος αμφιβάλλει; Διάβαζα πρόσφατα στη Wall Street Journal ότι αυξήθηκε (ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες του 2020 και τους πρώτους μήνες του 2021) η στρατολόγηση των νέων σε μια σειρά από χώρες. Με την πανδημία να συνεχίζει να σφυροκοπά τον πλανήτη, τα περιοριστικά μέτρα αποτελούν αναγκαίο κακό, μιας και ο “εθνικισμός των εμβολίων” καλά κρατεί. Παράλληλα, όμως, αποκαλύπτεται με τον πιο βίαιο τρόπο η κυνική στάση ενός συστήματος που έχει κορεστεί.
Ούτε “κόσμος των αγορών”, ούτε άλλα ροζουλί στολίδια: Καπιταλισμός. Βαρβάτος και αδίστακτος, ακόμη και σε καιρούς υγειονομικής κρίσης. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, η πανδημία θα αφήσει πίσω της άλλα 119 έως 124 εκατομμύρια ανθρώπους βουτηγμένους στην ακραία φτώχεια. Ανθρώπους που θα κληθούν να ζήσουν με λιγότερο από 1,90 δολάρια την ημέρα. Την ίδια ώρα, βάσει των στοιχείων που δημοσιοποίησε τον περασμένο Γενάρη η μη κυβερνητική οργάνωση Oxfam, οι χίλιοι πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο επανήλθαν στο επίπεδο-ρεκόρ των περιουσιών τους, που καταγραφόταν πριν από την πανδημία, μέσα σε μόλις εννέα μήνες.
Έτσι δεν γίνονταν πάντα; Το ζήτημα όμως είναι ότι εξαιτίας της αβεβαιότητας που δημιουργεί η ταξικά μεροληπτική διαχείριση της πανδημίας, πολλοί νέοι αναζητούν διέξοδο στο οικονομικό αδιέξοδο βάζοντας το χακί.
Σε όλο τον κόσμο, εξήντα χώρες έχουν κάποια μορφή υποχρεωτικής στρατολόγησης. Ωστόσο, παρά τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της κατάταξης, έχει γίνει αισθητή η τάση της αυξημένης προσχώρησης στο στράτευμα και της επέκτασης της στρατιωτικής θητείας.
Στη Νότια Κορέα, κατά τους πρώτους μήνες του 2021 υποβλήθηκαν 195.000 αιτήσεις κατάταξης στον στρατό, αριθμός αυξημένος κατά 44% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2020.
Στις ένοπλες δυνάμεις της Αυστραλίας από τον Ιανουάριο του 2020 έως τις αρχές Σεπτεμβρίου παρατηρήθηκε αύξηση κατά 23% στις αιτήσεις πρόσληψης και μια αύξηση της τάξης του 9,9% κατά τη διάρκεια του πλήρους έτους 2020. Τα υψηλότερα ποσοστά αύξησης σημειώθηκαν στη Βικτώρια, στη Νέα Νότια Ουαλία και στην πρωτεύουσα της Αυστραλίας, ήτοι στις πιο αστικές περιοχές. Στοιχείο: Σε αυτές τις περιοχές, καταγράφονται μεγάλα ποσοστά ανεργίας και υποαπασχόλησης στις νέες ηλικίες.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου η πανδημία είχε μεγάλη επίπτωση στις θέσεις εργασίας και στους μισθούς, οι κατατάξεις στις ένοπλες δυνάμεις πρόκειται να ξεπεράσουν κατά πολύ τον στόχο που είχε τεθεί για τον κύκλο των στρατολογήσεων της τρέχουσας περιόδου, γεγονός που ανάγκασε την στρατιωτική ηγεσία της χώρας να χαμηλώσει τον πήχη των προτύπων φυσικής κατάστασης, προκειμένου να ανταποκριθεί στον αυξημένο όγκο των αιτήσεων.
Στο κράτος του Ισραήλ, όπου όλοι οι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των εφήβων που ζουν στο εξωτερικό, υποχρεούνται να υπηρετήσουν για δύο έως και δυόμισι έτη, ξεκινώντας από την ηλικία των 18 ετών, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα, πολλοί εξ αυτών ζήτησαν την παράταση της στρατιωτικής τους θητείας προκειμένου να συνεχίσουν να λαμβάνουν κάποιο εισόδημα καθώς οι εργασιακές συνθήκες στο Ισραήλ χειροτερεύουν.
Στις ΗΠΑ, μπορεί τα 62.000 άτομα που “τίμησαν” την αστερόεσσα βάζοντας την στολή παραλλαγής να απέχουν αρκετά από στον στόχο των 80.000, όπως αυτός είχε τεθεί στις αρχές του 2020, ωστόσο αυξημένο ήταν το ποσοστό επανακατάταξης, το οποίο άγγιξε το 92%, ήτοι 9% περισσότερο από ό, τι καταγράφηκε το προηγούμενο έτος.
Κοιτώ τα στοιχεία. Είναι η γνωστή φάση που προσπαθώ να “χωνέψω” την είδηση.
Ερώτημα: Αν αυτή η τάση δεν αποτελεί μόνο το χαλί, κάτω από το οποίο το πολιτικό προσωπικό του δυτικού κόσμου αποφάσισε να κρύψει τα… σκουπίδια της κεφαλαιοκρατίας; Αν η στρατιωτικοποίηση της νεολαίας αποτελεί σκηνή από τα κοινωνικά προσεχώς, με τους ανέργους με παραλλαγή να στρέφονται κατά των ανέργων με πολιτικά;
Δεν ξέρω. Διαβάζω πάντως ότι στις 23 Φεβρουαρίου, στην ανεπίσημη τηλεδιάσκεψη των Ευρωπαίων υπουργών αρμοδίων για ευρωπαϊκά θέματα επισημάνθηκε ότι η πανδημία και η πρακτική του συνεχούς “άνοιξε-κλείσε” των κοινωνικών-οικονομικών δραστηριοτήτων πιθανώς να πυροδοτήσει λαϊκή αντίδραση και κατακραυγή των κυβερνήσεων που δεν διαχειρίστηκαν αποτελεσματικά την υγειονομική κρίση.
Δηλαδή, θα αναρωτηθεί κάποιος, θα κατεβάσουν τον στρατό για να καταστείλουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια; Πού ζεις, ρε φίλε; . Η Ευρώπη δεν είναι η Πράγα του ‘68, θα αντιτείνει κάποιος άλλος. Μάλιστα, ό,τι πείτε. Ωστόσο, ο προβληματισμός μου έγκειται στο γεγονός ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας υπήρξαν (παρα)δείγματα συμμετοχής του στρατού σε ζητήματα εσωτερικής πολιτικής που δεν τα καταγράφεις ψευτοσφυρίζοντας τη μελωδία της ευτυχίας.
Αναφέρομαι φυσικά στην περίπτωση του προαστίου Μοντραγκόνε της Νάπολη, όπου, τον περασμένο Ιούνη, Ιταλοί στρατιώτες κλήθηκαν να φρουρήσουν ένα σφραγισμένο (λόγω εμφάνισης κρουσμάτων Covid19) συγκρότημα εργατικών κατοικιών, στα εγκαταλελειμμένα διαμερίσματα του οποίου διέμεναν μετανάστες εργάτες.
Αλλά και στην περίπτωση των κατοίκων της Δυτικής Αττικής, τον περασμένο Δεκέμβρη, όταν απειλήθηκαν (εμμέσως πλην σαφώς) από την κυβέρνηση ότι η μη συμμόρφωση τους με τα περιοριστικά μέτρα, ίσως τους έφερνε αντιμέτωπους με τον στρατό. Όπως σημείωνε εκείνες τις μέρες το δίκτυο “Ελεύθερων Φαντάρων Σπάρτακος”: “Ο αστικός στρατός τους, το άλλο σκέλος του Κράτους Άμυνας/Ασφάλειας, παίρνει θέση και αυτός ενάντια στον «εσωτερικό εχθρό» και Απειλεί μέσω των φιλικών στην ακροδεξιά κυβέρνηση της ΝΔ ΜΜΕ, προειδοποιώντας ότι εξετάζει και ετοιμάζεται για όλα τα ενδεχόμενα ενάντια στον «εχθρό-λαό». Είναι βλέπεις η κυβέρνηση της ΝΔ που ψήφισε την εμπλοκή του Στρατού στο εσωτερικό της χώρας, ενώ από την πρώτη στιγμή της διακυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει γίνει σαφές ότι ο Στρατός είναι Πάροχος Ασφάλειας!”.
Μα, ακόμη και στην επιχείρηση του μαζικού εμβολιασμού στη Βρετανία ο στρατός έχει κάτι παραπάνω από ενεργό ρόλο.
Έκτακτη ανάγκη, γαρ, έκτακτα μέτρα. Πόλεμο έχουμε, που λέει κι ο πρωθυπουργός μας.
Μιλώντας στο “Κοσμοδρόμιο”, ο Αντόνιο Ντ. Σιένα, νομικός, μάχιμος blogger και συγγραφέας, τόνισε ότι “στην Ιταλία, παρά τον δραματικό αριθμό των θανάτων, η δημοκρατία ήταν αυτή που υπέστη τις χειρότερες συνέπειες της πανδημίας”. Εφαρμόζοντας τη στρατηγική “είμαστε σε πόλεμο”, η ιταλική κυβέρνηση στρατιωτικοποίησε άμεσα την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. “Η στρατιωτική και αστυνομική παρουσία συνέχισε να αυξάνεται σε όλη την ιταλική επικράτεια και αυτό δεν είχε να κάνει μόνο με τα στρατιωτικά κομβόι που μετέφεραν νεκρούς στο Μπέργκαμο”. Όταν τον ρωτώ τι εννοεί, ο Αντόνιο Σιένα μού θυμίζει τα αρχικά μπλόκα που στήθηκαν στις λεγόμενες “κόκκινες ζώνες”. Μέσα σε λίγες εβδομάδες υπήρξε τεράστια ανάπτυξη στρατευμάτων, τεθωρακισμένων οχημάτων, ελικοπτέρων, drones, ακόμη και πλοίων για την παρακολούθηση των μετακινήσεων των πολιτών και τη συμμόρφωσή τους με τα μέτρα περιορισμού. Πρόκειται ανοιχτά για ένα σενάριο “αστυνομικού κράτους”, ισχυρίζεται ο Ιταλός νομικός. Ένα σενάριο που επιδεινώθηκε περαιτέρω με τη χορήγηση απεριόριστων εξουσιών στην κυβέρνηση και που οδήγησε σε ανοιχτή σύγκρουση σε μια σειρά μεγάλων πόλεων της γειτονικής χώρας: Νάπολη, Ρώμη, Μιλάνο, Τορίνο. “Δεν ήταν μόνο λόγω της οργής για τα αλλεπάλληλα lockdown, αλλά κυρίως για την έλλειψη πολιτικών στήριξης προς τους οικονομικά πληγέντες της πανδημίας. Στην Ιταλία, μόνο το 2020, 400 χιλιάδες επιχειρήσεις έβαλαν λουκέτο”.
Παρόμοια οπτική, με την απαραίτητη εστίαση στα ελληνικά τεκταινόμενα, έχει και ο Δημήτρης Σαραφιανός, διδάκτορας Νομκής, τ. μέλος του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Κατ’ αυτόν, η χρήση του στρατού στην αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών σε καιρό ειρήνης, που περισσότερο ως απεργοσπαστικός μηχανισμός είχε λειτουργήσει στο παρελθόν, είναι από τις πιο επικίνδυνες όψεις της συζήτησης που διεξάγεται διεθνώς σήμερα και δεν είναι άσχετη από την ολοένα και συχνότερη προσφυγή στην επιβολή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και την αναστολή ισχύος των δημοκρατικών ελευθεριών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο έμπειρος νομικός θέτει και το ζήτημα της εντεινόμενης στρατιωτικοποίησης της αστυνομίας. Ένα φαινόμενο που παρότι δεν είναι καινούριο, εμφανίζεται δυναμικά στο προσκήνιο “τόσο με την ολοένα αυξανόμενη χρήση νέων οπλικών συστημάτων ακόμα και για την καταστολή διαδηλώσεων, όσο και με τη δημιουργία ειδικών σωμάτων ασφαλείας με χαρακτηριστικά την αποστείρωσή τους από το υπόλοιπο αστυνομικό σώμα, την πρόσληψη προσωπικού ελλιπούς εκπαίδευσης και νεαρής ηλικίας και την μακρά παραμονή τους στο ίδιο σώμα”.
Τα ερωτήματα επιμένουν. Γιατί αυξάνονται οι προσθήκες έμψυχου δυναμικού στον στρατό; Γιατί αυτή η αύξηση παρατηρείται σε συγκεκριμένες χώρες;
“Η ένταση της στρατιωτικοποίησης είναι ένδειξη της όξυνσης των ανταγωνισμών ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις”, απαντά ο Δημήτρης Καλτσώνης, αν. καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήµιο και συγγραφέας, προβλέποντας παράλληλα ότι όσο βαθαίνει η παγκόσμια οικονομική κρίση τόσο θα εντείνονται τα οικονομικά, διπλωματικά, προπαγανδιστικά και άλλα μέσα πίεσης που θα ασκήσουν χώρες όπως οι ΗΠΑ.
Πράγματι οι πρώτες κινήσεις του προέδρου Μπάιντεν στο ταμπλό της διεθνούς σκακιέρας δεν είναι ενθαρρυντικές. Παίρνοντας τη σκυτάλη από τον Τραμπ, ο Τζο Μπάιντεν συνεχίζει την πολιτική της όξυνσης με το Πεκίνο. Αλλά και στο μεγάλο κάδρο τα “σημεία” μυρίζουν μπαρούτι. Δεν είναι μόνο ο επικεφαλής των ενόπλων δυνάμων του Ηνωμένου Βασιλείου, σερ Νικ Κάρτερ, ο οποίος σε συνέντευξή του τον περασμένο Νοέμβριο χτύπησε το καμπανάκι για την ύπαρξη του κινδύνου ενός πολέμου που θα προκύψει εάν οι παρούσες μικρότερης έκτασης συγκρούσεις κλιμακωθούν. Είναι και τα βήματα των μεγάλων παικτών της Ε.Ε. που δείχνουν ότι το πράγμα χοντραίνει. Τόσο ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν όσο και η Γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ υπέβαλαν προτάσεις περί σύστασης ενός ευρωπαϊκού στρατού. Ο Μάκρον μάλιστα, άσκησε πιέσεις προκειμένου να επιστρέψει η υποχρεωτική στρατολόγηση στη Γαλλία, ενώ η Γερμανία δαπανά δισεκατομμύρια ευρώ για να ενισχύσει τον στρατό της για ξένες επεμβάσεις.
“Πάμε πόλεμο;” ρωτώ τον και τον Δημήτρη Πατέλη, διδάκτορα φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ της Μόσχας και αναπληρωτή καθηγητή στο Πολυτεχνείο της Κρήτης. Ο συνομιλητής μου δεν μασά τα λόγια του και εντάσσει την πρωτοφανή αύξηση των πολεμικών δαπανών και του στελεχιακού δυναμικού των ενόπλων δυνάμεων στην ραγδαία κλιμάκωση ενός εν εξελίξει θερμού Παγκόσμιου Πολέμου. Ενός πολέμου που, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, αποτελεί νομοτέλεια για την επίλυση των ανειρήνευτα ανταγωνιστικών συμφερόντων του διεθνούς κεφαλαιοκρατικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος. Το ερώτημα βέβαια εδώ είναι: ποιοι απέναντι σε ποιους; Για τον Δημήτρη Πατέλη, “ο επιτιθέμενος πόλος, είναι ο άξονας των παραδοσιακών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων με επικεφαλής τις ΗΠΑ που μάχεται να αποτρέψει την ήδη συντελεσθείσα απώλεια ισχύος και πρωτοκαθεδρίας. Ο αμυνόμενος πόλος απαρτίζεται από δυνάμεις που έχουν διαμορφωθεί ιστορικά από τις νίκες και τις ήττες των πρώτων πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων και του αντιαποικιοκρατικού-αντιιμπεριαλιστικού αγώνα με επικεφαλής την αδιαμφισβήτητα αναβαθμιζόμενη οικονομική υπερδύναμη της Λ.Δ. Κίνας, σε αναγκαστική συμμαχία με την αστική Ρωσία (και τα εξοπλιστικά κληροδοτήματα της ΕΣΣΔ)”.
Εν μέσω πανδημίας και του αντικτύπου της στον κόσμο της εργασίας, οι πολεμικές μηχανές αρχίζουν να ανεβάζουν στροφές. Με “καύσιμο” αυτής της μηχανής του νέους του πλανήτη. Το αντίτιμο αυτής της εξαγοράς συνείδησης και σώματος; Ένας ασφαλής μισθός στον καιρό της πλήρους ανασφάλειας. Όμως, το πιο ανησυχητικό σχετικά με αυτήν την προσφορά είναι ότι φαντάζει αρκετά δελεαστική για πολλά νέα παιδιά. Το γεγονός ότι τόσοι πολλοί νέοι είναι διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για να εξασφαλίσουν έναν βιώσιμο μισθό, να ξεφύγουν από τη φτώχεια ή να πληρούν (επιτέλους!) τις προϋποθέσεις για να σπουδάσουν αποτελεί ένα πλήρες κατηγορητήριο ενάντια στον καπιταλισμό, που δεν έχει τίποτα άλλο καλύτερο να τους προσφέρει. Να μας προσφέρει.
