Συμβαίνει και στα ελληνικά σούπερ μάρκετ: οι πανικόβλητοι λόγω του κορονοϊού που επιτίθενται στα ράφια με τις κονσέρβες, τα αλεύρια και τα όσπρια, γεμίζουν τα καρότσια τους και με δεκάδες ρολά χαρτιού υγείας. Είναι δύσκολο να εξηγηθεί με τη λογική, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται πάρα πολλοί άνθρωποι γύρω μας τρομοκρατούνται στην ιδέα ότι μία απ’ αυτές τις μέρες θα πρέπει να οχυρωθούν στα σπίτια τους και προετοιμάζονται έτσι ώστε η πανδημία ή το τέλος του κόσμου να τους βρει χορτάτους αλλά και με επαρκείς ποσότητες χαρτιού στην τουαλέτα τους.
Ο πανικός του χαρτιού υγείας έχει πλήξει περισσότερο απ’ όλους τους Αυστραλούς. Στο Σίδνεϊ και στις μεγάλες πόλεις της χώρας τα αποθέματα των σούπερ μάρκετ εξαντλούνται καθημερινά από τις πρώτες πρωινές ώρες, ενώ κάποιες αλυσίδες έχουν ήδη επιβάλει στους καταναλωτές μέγιστο όριο αγοράς τα τέσσερα ρολά.
The women behind me at the Aldi check out #toiletpaper #coronavirusaustralia pic.twitter.com/XnenmvnQaR
— Sonia Giusto (@SoniaCrestpac) March 3, 2020
Στα δελτία ειδήσεων της Τετάρτης (04/03) αναφέρθηκε περιστατικό κατά το οποίο καταναλωτής έβγαλε μαχαίρι και απείλησε τον άνθρωπο που του πήρε την τελευταία εξάδα χαρτιών υγείας μέσα απ’ τα χέρια. Στο Twitter τα hashtags #toiletpapergate και #toiletpapercrisis έγιναν top trending topics, ενώ οι τιμές των μεγάλων συσκευασιών χαρτιού υγείας στις online δημοπρασίες έχουν εκτοξευθεί σε πρωτόγνωρα ύψη. Αρκετοί ραδιοφωνικοί σταθμοί προσπαθούν να δελεάσουν τις ακροατές τους με διαγωνισμούς που έχουν έχουν ως έπαθλα χαρτιά υγείας, ενώ έχουν καταγραφεί και αρκετά περιστατικά κλοπής χαρτιού από δημόσιες τουαλέτες.
Αυτά, σε μία χώρα που παράγει μόνη της το 90% του χαρτιού που καταναλώνει και που σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των αρχών δεν εμφανίζει ούτε πρόκειται να εμφανίσει ελλείψεις στα χαρτικά είδη.
Ο πυρετός του χαρτιού
Αντίστοιχες τάσεις έχουν εμφανιστεί και στην Ασία, στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από τον ιό. Στην Ιαπωνία και στη Σιγκαπούρη οι μικροκλοπές ρολών χαρτιού υγείας είναι καθημερινά περιστατικά, ενώ στο Χονγκ Κονγκ ένοπλοι ληστές κατάφεραν να κλέψουν μια ολόκληρη παρτίδα με παλέτες γεμάτες ρολά από μια αποθήκη.
Από το περασμένο Σαββατοκύριακο σημειώνεται δραματική άνοδος στις πωλήσεις χαρτιού υγείας και στις ΗΠΑ.
Στην Αυστραλία η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο μετά την ανακοίνωση του πρώτου νεκρού από τον Covid-19. Παρότι ένας νεκρός και 41 συνολικά κρούσματα (μέχρι την Τετάρτη 04/03) δεν είναι απολογισμός που δικαιολογεί πανικό, οι αρχές της χώρας μαζί με τις συμβατικές οδηγίες προστασίας από τον κορονοϊό (τακτικό πλύσιμο χεριών, χρήση μάσκας για όσους έχουν συμπτώματα κρυολογήματος κλπ), σημείωσαν ότι δεν θα ήταν κακή ιδέα τα νοικοκυριά να στοκάρουν καλού – κακού προμήθειες για δύο περίπου εβδομάδες.
Where’s all the toilet paper ? #toiletpaper #toiletpapercrisis #toiletpapergate pic.twitter.com/tnNfqGyTn1
— ?The Angry Goddess (@Bishop64) March 3, 2020
Από τις πρώτες ώρες μετά την ανακοίνωση παρατηρήθηκε ότι η ζήτηση για χαρτί υγείας ήταν σαφώς μεγαλύτερη από τη ζήτηση για κονσέρβες, ξηρά τροφή, όσπρια κλπ. Οι αρχές εξέδωσαν νέες οδηγίες προκειμένου οι πολίτες να σταματήσουν τις πανικόβλητες εξορμήσεις στα σούπερ μάρκετ, ενώ ο υπουργός υγείας της χώρας εξήγησε στο κοινοβούλιο ότι “Προσπαθούμε να καθησυχάσουμε τον κόσμο και να εξηγήσουμε ότι η εξαφάνιση του χαρτιού υγείας από τα ράφια των σούπερ μάρκετ δεν είναι ούτε σωτήρια ούτε λογική κίνηση στην τρέχουσα συγκυρία”.
Καλού – κακού, πάντως, η Kleenex Αυστραλίας διαβεβαίωσε το κοινό με επίσημη ανακοίνωση ότι τα αποθέματά της σε χαρτί υγείας δεν πρόκειται να εξαντληθούν, αφού πλέον τα εργοστάσια παραγωγής λειτουργούν με διπλάσιες βάρδιες όλο το 24ωρο προκειμένου να ικανοποιηθεί η ζήτηση.
Βελούδινη απαλότητα, τραχύς φόβος
Εννοείται ότι στα social media της Αυστραλίας έχει στηθεί ένα ξέφρενο πάρτι τρολαρίσματος και χαβαλέ. Η υπόθεση, άλλωστε, προσφέρεται για κανιβαλισμό και ειρωνικά σχόλια: ένας κάθιδρος οικογενειάρχης που σπρώχνει ένα καρότσι γεμάτο μέχρι πάνω με χαρτιά υγείας είναι meme από μόνος του. Στην Αυστραλία ακόμα και θεσμικά πρόσωπα έχουν χαρακτηρίσει τον πανικό του χαρτιού ως “την πιο ανόητη κρίση που έχει πλήξει ποτέ αυτήν τη χώρα”. Όντως, θα ήταν πιο κατανοητό αν οι Αυστραλοί είχαν εξαντλήσει τα αποθέματα των απολυμαντικών υγρών ή των μασκών, το χαρτί υγείας δεν έχει λογική.
Στο ότι αυτός ο πανικός είναι παράλογος συμφωνούν και οι κοινωνιολόγοι και οι ψυχολόγοι που προσπαθούν τις τελευταίες μέρες να ερμηνεύσουν την ακαταμάχητη παρόρμηση που σπρώχνει τους ανθρώπους στα ράφια με τα δίφυλλα ρολά με τη μεταξένια αίσθηση. Η βασική αιτία, φυσικά, είναι ο φόβος που μετατρέπεται σε πανικό όταν ενεργοποιείται η ψυχολογία της μάζας. Τα social media, η καταστροφολογία στα δελτία ειδήσεων και η εικόνα των άδειων ραφιών δεν βοηθούν και πολύ στην αναχαίτιση της υστερίας.
“Όταν μέσα σε μία στιγμή εξαφανίζονται 50 ρολά χαρτιού υγείας από το ράφι του σούπερ μάρκετ δεν γίνεται να μην το προσέξεις, για τον απλούστατο λόγο ότι πιάνουν πολύ χώρο”, εξηγεί η Ντέμπρα Γκρέις (Debra Grace), καθηγήτρια Ψυχολογίας του Καταναλωτή στο πανεπιστήμιο Γκρίφιν. “Το κενό που αφήνουν είναι πολύ μεγαλύτερο από το κενό που δημιουργείται στο ράφι αν λείψουν 50 κονσέρβες ή 50 μπουκαλάκια αντισηπτικό”. Ο τρόμος του άδειου ραφιού υποδαυλίζεται από το FOMO (Fear of Missing Out), τη σκέψη ότι αυτά τα χαρτιά τα πήραν άνθρωποι σαν κι εσένα, οι γείτονες και οι φίλοι σου, οι οποίοι δεν μπορεί κάτι θα ξέρουν, οπότε ας μην μείνεις εσύ ο μόνος άνθρωπος στη γειτονιά που δεν θα έχει χαρτί στην τουαλέτα του.
I can’t stop laughing at all the pics of people panic buying #ToiletPaper pic.twitter.com/JZoUbSshTB
— Signe Dean (@nevertoocurious) March 3, 2020
Η Νιτίκα Γκαργκ (Nitika Garg), καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας παρατήρησε ότι στις Ασιατικές χώρες, κυρίως στην Κίνα, το χαρτί άρχισε να εξαντλείται αφού πρώτα εξαφανίστηκαν από την αγορά οι μάσκες, τα μωρομάντηλα και τα αντισηπτικά. “Εκεί ίσως μπαίνει στο παιχνίδι η λογική και η πρακτική σκέψη. Το χαρτί υγείας μπορεί στη ανάγκη να χρησιμοποιηθεί ως χαρτομάντηλο, ακόμα και για την κατασκευή μιας πρόχειρης μάσκας μιας χρήσεως. Στην Αυστραλία και στις χώρες της Δύσης, δεν υπάρχει πρακτικό κίνητρο. Οι άνθρωποι παρακινούνται μόνο από τον φόβο και τον πανικό”.
Ο φόβος, βέβαια, είναι ένα κατανοητό κίνητρο. Απολύτως ανθρώπινο και απολύτως αποδεκτό. Αλλά για κάποιους επιστήμονες δεν εξηγεί την εμμονή να αποθησαυρίζουμε χαρτιά υγείας στην προοπτική οποιασδήποτε καταστροφής. Μια λίγο πιο καυστική αλλά και διδακτική θεωρία μοιράστηκε στα social media ο Ρόαν Μίλερ (Rohan Miller), καθηγητής του πανεπιστημίου του Σίδνεϊ: “Οι σύγχρονοι άνθρωποι του δυτικού κόσμου δεν είμαστε συνηθισμένοι σε ελλείψεις και στερήσεις. Θεωρούμε κεκτημένο δικαίωμα το να μπορούμε να διαλέξουμε ό,τι θέλουμε όποτε το θέλουμε. Κατά βάθος, η σπουδή για την εξασφάλιση του χαρτιού υγείας μας είναι μια ενστικτώδης έκφανση της προσπάθειας να διατηρήσουμε αυτό το status της αφθονίας”.
Ο καθηγητής Μίλερ λέει την αλήθεια: το χαρτί υγείας δεν είναι είδος πρώτης ανάγκης σε καιρό πανδημίας. Η αναγκαιότητά του δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτή των τροφίμων, του πόσιμου νερού ή των φαρμάκων. Για την ακρίβεια, είναι το αντίθετο του είδους πρώτης ανάγκης, είναι ένα είδος έσχατης πολυτέλειας. Όταν κάτι συμβεί και στερηθούμε τις μικρές χαρές και τις μεγάλες σπατάλες της καταναλωτικής μας καθημερινότητας, το ταπεινό χαρτάκι υγείας θα είναι εκεί, στη θεσούλα του δίπλα στη λεκάνη μας, για να μας θυμίζει τις παλιές καλές μέρες που δεν παλεύαμε για την επιβίωση, αλλά για μια μεγαλύτερη τηλεόραση, ένα πιο γρήγορο αυτοκίνητο, ένα καλύτερα σιτεμένο φιλέτο wagyu.
(Με πληροφορίες από το BBC Australia)
