Ας πούμε πως είσαι λοιπόν ένας γονιός που ψάχνει να δει τι στο καλό ισχύει με τη μεταδοτικότητα της COVID-19 στα παιδιά, μια και το παιδί του πρόκειται να ξαναπάει (ή πήγε τον Γενάρη, ή πήγε τον Σεπτέμβρη) σχολείο εν μέσω πανδημίας. Και γκουγκλάρεις ανάλογα. Και βγαίνουν διάφορα, έγκυρα κατά τεκμήριο αποτελέσματα. Και αντιφάσκουν μεταξύ τους. Και λες θα έχει σχέση με την εξέλιξη της γνώσης μας για τον ιό. Ψάχνεις να βρεις συσχέτιση της γνώμης με τον χρόνο ανάρτησης και δεν βρίσκεις. Βρίσκεις, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω:
- Στις 29 Απριλίου του 2020 ο Σ. Τσιόδρας ανακοινώνει πως ο ιός είναι απίθανο να μεταδοθεί σε ενήλικες από παιδιά
- Καθημερινή | 2 Μαΐου 2020: «Δεν έχει επιβεβαιωθεί μετάδοση του ιού από παιδί»
- Ναυτεμπορική (παραθέτοντας άρθρο του Bloomberg) | 31 Ιουλίου 2020: «Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για το αν μεταδίδουν τα παιδιά τον ιό»
- in.gr (παραθέτοντας αποτελέσματα μελέτης) | 4 Αυγούστου 2020: «Κοροναϊός : Τα μικρά παιδιά μεταδίδουν τον ιό πιο εύκολα από τους ενήλικες»
- sofokleousin.gr | 20 Αυγούστου 2020: «Κορονοϊός: Tα παιδιά ενδέχεται να μεταδίδουν την covid-19, ακόμη κι αν δεν παρουσιάζουν συμπτώματα»
- esos.gr | 26 Αυγούστου 2020: «Ν. Σύψας: Οι ηλικίες μέχρι και 12 ετών δεν μολύνονται και δεν μεταδίδουν εύκολα τον κορωνοϊό»
- Έθνος | 18 Σεπτεμβρίου 2020: «Μελέτη… που δημοσιεύθηκε στο Journal of Pediatrics τον Αύγουστο 2020… καταλήγει στο ότι τα παιδιά ως ασυμπτωματικοί φορείς ή/και φορείς με λίγα συμπτώματα μπορεί να μεταδώσουν και να εξαπλώσουν τη μόλυνση στις οικογένειές τους»
- tvxs | 4 Νοεμβρίου 2020, συνέντευξη παιδιάτρου: «τα παιδιά ασφαλώς μπορεί να κολλήσουν τον ιό και ασφαλώς μπορούν να τον μεταδώσουν»
- New Money | 6 Νοεμβρίου 2020: ..«όπως επεσήμανε ο κ. Μαγιορκίνης, πέντε φορές λιγότερο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό» μολύνονται τα άτομα κάτω των 18 ετών από την Covid 19»
- alfavita.gr, 6 Νοεμβρίου 2020, αναφορά σε αμερικανική μελέτη: «Οι μαθητές νοσούν πιο ελαφρά και μεταδίδουν λιγότερο τον ιό»
- The Toc | 16 Νοεμβρίου 2020: «Παπαευαγγέλου: Τα παιδιά κάτω των 14 ετών μεταδίδουν πολύ λιγότερο τον κορονοϊό»
- News 24/7 | 18 Νοεμβρίου 2020, συνέντευξη υπευθύνου ΑΧΕΠΑ Θεσσαλονίκης: «Κορονοϊός: Μεγάλη η μετάδοσή του από τα παιδιά»
- Banking News | 30 Νοεμβρίου 2020: «Fauci (ΗΠΑ): Τα παιδιά δεν κολλάνε ούτε μεταδίδουν στους ενήλικες τον κορωνοϊό»
- Σκάι | 19 Ιανουαρίου 2021, παραθέτοντας στοιχεία από Ολλανδική έρευνα: «Τα ευρήματα της έρευνας… συνάδουν με τα πορίσματα άλλων μελετών ότι τα παιδιά παίζουν περιορισμένο ρόλο στην μετάδοση του κορωνοϊού και στην εξάπλωση της πανδημίας Covid-19»
- Iatropedia | 20 Ιανουαρίου 2021, παραθέτοντας στοιχεία κινεζικής μελέτης: «Κορωνοϊός: Τα παιδιά τον μεταδίδουν 60% πιο εύκολα απ’ όσο οι ηλικιωμένοι»
- The TOC | 29 Ιανουαρίου 2021, δηλώσεις Α. Τσακρή μέλους της επιτροπής λοιμωξιολόγων: «Σύμφωνα με τις μελέτες μέχρι τα 12 έτη η μεταδοτικότητα είναι μικρή, σιγά-σιγά κατόπιν αρχίζει και αυξάνει, και στα παιδιά του λυκείου είναι πολύ παρόμοια με των ενηλίκων»
- Newsbreak, | 3 Φεβρουαρίου 2021: «Τσιόδρας: «8.000 ενεργά κρούσματα στην Αττική-Τα παιδιά μεταδίδουν τον κορωνοϊό»
- The TOC | 8 Απριλίου 2021: Καθηγητής επιδημιολογίας Χατζηχριστοδούλου: «Είχαμε αυξημένη μετάδοση στα παιδιά Λυκείου, με κλειστά σχολεία»
Το ανησυχητικότερο είναι το εξής: Όλα τα παραπάνω άρθρα δεν περιέχουν ούτε μια «πλαστή είδηση», ούτε μία άκυρη πληροφορία. Μάλιστα δεν είναι φαινόμενο που αφορά μόνο την Ελλάδα: θα μπορούσα να παραθέσω μια παρόμοια λίστα με ειδήσεις από έγκυρα αγγλόγλωσσα μέσα και μόνο. Εγγενώς και ακούσια παραπλανητικός σε μεγάλο ποσοστό είναι ο τρόπος που καλύπτεται η πανδημία παγκόσμια (και σε ακόμα μεγαλύτερο, λόγω εγγενών αδυναμιών και ιδιαιτεροτήτων, εγχώρια). Παρατίθενται συμπεράσματα από δημοσιευμένες έρευνες, φιλοξενούνται συνεντεύξεις καθ’ύλην (γιατρών και επιδημιολόγων) και κατά αρμοδιότητα (μελών της επιτροπής λοιμωξιολόγων) ειδικών, μεταφέρεται η γραμμή από τις επίσημες υγειονομικές αρχές της χώρας, άλλων χωρών της Ευρώπης, ή διεθνών οργανισμών. Ορθώς θα έλεγε κανείς.
Και με όλα αυτά, το αποτέλεσμα είναι η αποπληροφόρηση. Ό,τι σχεδόν και να πιστεύεις π.χ. για το αν μεταδίδουν τον SARS-CoV-19 τα παιδιά, ή ό,τι και να σε βολεύει να ισχυριστείς, θα βρεις το άρθρο, τη συνέντευξη, τη μιντιακή απόδοση της έρευνας που θα σε υποστηρίξει, από μέσα και πηγές μάλιστα που δεν σηκώνουν αμφισβήτηση για την εγκυρότητά τους. Το φαινόμενο δεν είναι νέο, αγγίζει όλο το φάσμα της επιστημονικής δημοσιογραφίας και ιδιαίτερα της δημοσιογραφίας γύρω από θέματα υγείας, αλλά το κατεπείγον και παγκόσμιο της πανδημίας συμπυκνώνει και κάνει ακόμα φανερότερες τις αδυναμίες αυτές. Επιτείνεται δε όλο αυτό από τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες αντλούν από – και διαχέουν πληροφορίες στο – διαδίκτυο. Έρευνες έχουν δείξει πως ένα 60-80% των αναγνωστών δεν διαβάζει παρά μόνο τον τίτλο – το πολύ και την περιγραφή – των ειδήσεων πριν τις μοιραστεί στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Οι τίτλοι των ειδήσεων αποτελούν το βασικό υπόβαθρο πληροφορίας που αντλεί από τα ΜΜΕ ο μέσος αναγνώστης.
Ο τρόπος που διαβουλεύεται και φτάνει σε συναινέσεις μια επιστημονική κοινότητα, δεν μοιάζει καθόλου και δεν μπορεί δόκιμα να υπηρετήσει τους ρυθμούς και τις ανάγκες μιας ροής ειδήσεων ή ενός δελτίου. Δεν υπάρχει πάντα κάτι που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα, και όσα μπορούν να καταγραφούν (μεμονωμένες απόψεις, έρευνες, συζητήσεις) δεν έχει πάντα νόημα να μεταφερθούν στο κοινό, γιατί από μόνες τους δεν αποτελούν πληροφορία. Η πληροφορία που όντως παράγεται είναι κάτι το συνθετικό, κάτι που έχει πέρα από δημοσιογραφικές και απαιτήσεις ως προς το γνωστικό υπόβαθρο αυτών που θα τη μεταφέρουν σε ένα ευρύτερο κοινό.
Όπως περιγράφει και η κοινωνιολόγος των ΜΜΕ Ζεϋνέπ Τουφεκτσί, το τοπίο της δημόσιας συζήτησης για θέματα που τελικά αφορούν την πολιτική της υγείας, δεν περνά πια από λίγους “θυρωρούς” της πληροφορίας και της γνώσης. Είναι πια πολύ πιο διάχυτο, ενώ η “ζωντανή μετάδοση” της εξέλιξης μιας συζήτησης με πάρα πολλούς συμμετέχοντες, οδηγεί σε μια “κακοφωνία των ειδικών”, ή τέλος πάντων σε ένα μιντιακό προϊόν που παράγει την κακοφωνία αυτή.
Αναζητείται λοιπόν μια διαφορετική προσέγγιση στις τεχνοπολιτικές συζητήσεις που γίνονται όλο και περισσότερο δημόσιες και καθίστανται όλο και περισσότερο δημόσια θεάματα. Είναι κρίσιμα θέματα που απαιτούν την καλλιέργεια του μιντιακού εγγραμματισμού, αλλά θέτουν και επί τάπητος το θέμα του ανακαθορισμού για το τι σημαίνει και τι απαιτεί η επιστημονική επικοινωνία.
Παρότι τα ζητήματα αυτά επείγουν (σκεφτείτε το ακόμα πιο σύνθετο θέμα της κλιματικής κρίσης), δεν πρόκειται για εξελίξεις που μπορούν να βιασθούν. Προς το παρόν το εφικτό είναι να γίνει συνείδηση πως και ο πλέον άσημος γιατρός έχει καλύτερη – αν και όχι απόλυτα ακριβή – εικόνα για την υγειονομική διάσταση της πανδημίας από αυτή που μπορεί ένας πολίτης να συρράψει από τα αποσπάσματα στα ΜΜΕ, και ότι πολλά από τα ζητήματα που περνιούνται για επιστημονικά, είναι ζητήματα κυρίως πολιτικά και ως τέτοια οφείλουν να συζητιούνται με την αρωγή, αλλά όχι με την κυριαρχία, των πάσης φύσης ειδικών.
