Στα μέσα του 14ου αιώνα, όταν η πανούκλα θέριζε τον πληθυσμό της Ευρώπης, παράλληλα με την επιδημία εξαπλώθηκε και η φήμη ενός θαυματουργού διαλύματος που υποτίθεται ότι μπορούσε να προστατεύσει αυτούς που θα το χρησιμοποιούσαν από τη βουβωνική πανώλη.
Το περίφημο ‘ξύδι των τεσσάρων κλεφτών’ ήταν μια φτηνή, χειροποίητη λύση και κυρίως μια προσιτή και χειροπιαστή ελπίδα από την οποία κρεμάστηκαν εκατομμύρια απελπισμένοι που έβλεπαν τον κόσμο γύρω τους να διαλύεται και τις βεβαιότητές τους να συνθλίβονται από κάτι μικροσκοπικά αποστήματα γεμάτα πύον και σάπιο αίμα.
Η συνταγή του ήταν απλή: μπόλικο ξύδι, μπόλικη καμφορά, μπόλικα άλλα μαντζούνια και μυρωδικά (υπήρξαν πολλές παραλλαγές από χώρα σε χώρα) και μπόλικος χρόνος παραμονής του μείγματος σε ένα γυάλινο μπουκάλι, προκειμένου να δυναμώσει.
Το ‘ξύδι των τεσσάρων κλεφτών’ δεν είχε, φυσικά, καμία σοβαρή αντισηπτική ιδιότητα και καμία απολύτως επίδραση στον βάκιλο της πανώλης που σταδιακά αφάνισε τον μισό περίπου πληθυσμό της Ευρασίας. Αλλά οι άνθρωποι του Μεσαίωνα δεν είχαν πολλές άλλες επιλογές. Η ιατρική, η χημεία και η βιολογία βρίσκονταν στο σημείο που τις είχε αφήσει ο Ιπποκράτης 1000 περίπου χρόνια νωρίτερα, οι κρατικές δομές της εποχής δεν προέβλεπαν καμία κοινωνική μέριμνα, ενώ η μεταφυσική, οι προλήψεις και οι μαγγανείες αποτελούσαν βασικό άξονα γύρω από τον οποίο περιστρεφόταν η θλιβερή καθημερινότητα των κοινοτήτων που αποψιλώνονταν από τον ‘Μαύρο Θάνατο’. Η ιστορία των τεσσάρων κλεφτών που σκύλευαν τα πτώματα των πανουκλιασμένων της Μασσαλίας χωρίς οι ίδιοι να αρρωσταίνουν ήταν ένας φωτεινός, γοητευτικός θρύλος σε ζοφερούς και απογοητευτικούς καιρούς. Όταν οι κλέφτες συνελήφθησαν, συμφώνησαν να ανταλλάξουν την ελευθερία τους με το μυστικό της ανοσίας τους – το περίφημο ξύδι.
Επτά αιώνες αργότερα, το ξέσπασμα του κορονοϊού επανέφερε στη ζωή μας τη μαγγανεία, τα θαυματουργά καταπλάσματα και τους επιτήδειους που πάντα βρίσκουν τον τρόπο να ενισχύσουν τις μπίζνες ή το προφίλ τους σε καταστάσεις κρίσης. Ανάμεσα τους και ιερείς, πολιτικοί και εκπρόσωποι θεσμών που με τις δημόσιες τοποθετήσεις τους έχουν ρίξει πολύ σκοτάδι στις ήδη ζοφερές μέρες που διανύουμε.
Την ώρα που η επιστημονική κοινότητα, τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί προσπαθούν να χαράξουν τη στρατηγική που θα συγκρατήσει τον ιό και θα εμποδίσει την πανδημική εξάπλωσή του, κάποιοι βρήκαν την ευκαιρία να πουλήσουν κηραλοιφές και πίστη και εγκληματική ανευθυνότητα.
Ακολουθούν πέντε χαρακτηριστικά παραδείγματα από την παράνοια που κυκλοφορεί εκεί έξω με αφορμή τον Covid-19. Πέντε ‘λύσεις’ και ‘θεραπείες’ που είδαν το φως της δημοσιότητας της τελευταίες μέρες κι έριξαν όλες τις μάσκες εκτός από μια: αυτή με το μακρύ ράμφος που φορούσαν οι κομπογιαννίτες ‘γιατροί της πανούκλας’ την ώρα που αφαίμαζαν τα καταδικασμένα θύματά της.
Η βότκα
Από τις πρώτες ήδη ώρες μετά την ανακοίνωση ότι ο Covid-19 ξέφυγε από τα σύνορα της Κίνας και -μοιραία- θα καλπάσει σε ολόκληρο τον πλανήτη, στο Διαδίκτυο κυκλοφόρησε η φήμη ότι μια συγκεκριμένη βότκα μπορεί να λειτουργήσει ως αντισηπτικό που καταπολεμά τον ιό. Μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα, οι λογιστές της Tito’s Handmade Vodka (είναι μια αμερικάνικη βότκα, παρασκευάζεται στο Τέξας) είδαν τις πωλήσεις του προϊόντος τους να εκτοξεύονται. Προς τιμήν τους, όταν κατάλαβαν γιατί συνέβαινε αυτό, φρόντισαν να ξεκαθαρίσουν ότι η Tito’s Vodka (όπως και καμία άλλη) δεν είναι αντίδοτο στον ιό, ούτε όπλο εναντίον του.
Per the CDC, hand sanitizer needs to contain at least 60% alcohol. Tito's Handmade Vodka is 40% alcohol, and therefore does not meet the current recommendation of the CDC. Please see attached for more information. pic.twitter.com/OMwR6Oj28Q
— TitosVodka (@TitosVodka) March 5, 2020
Για αρκετές μέρες το επίσημο Twitter account της εταιρείας απαντούσε σε όλους όσοι διέδιδαν την ψευδή φήμη, είτε με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είτε με τη στοιχειώδη επιστημονική λογική που εξηγεί ότι η περιεκτικότητα των απολυμαντικών σε οινόπνευμα είναι τουλάχιστον 60%, ενώ οι βότκες της αγοράς έχουν γύρω στο 40%.
Τα χειροποίητα αντισηπτικά
Η Tito’s Vodka ήταν μόνο η αρχή. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των κρουσμάτων και των νεκρών, αυξάνεται και η ζήτηση για αντισηπτικά και απολυμαντικά (μόνο τον Φεβρουάριο, στις ευρωπαϊκές αγορές οι πωλήσεις σχετικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 265%). Παράλληλα, εξαπλώνεται και η ανεύθυνη ‘συνταγογράφηση’ χειροποίητων απολυμαντικών, με βάση υλικά που υπάρχουν σε κάθε σπίτι.
Στα social media στην αρχή, αλλά και σε πολλά mainstream ‘ενημερωτικά’ media (και ελληνικά, εννοείται), εμφανίστηκαν συνταγές για σκευάσματα με χλωρίνη και αλόη ή με αλκοόλ, αλατόνερο και διαλυμένα στεροειδή και διάφορα παρεμφερή ‘ξύδια των κλεφτών’. Κάποιοι πρότειναν τη χρήση των σκευασμάτων αυτών όχι μόνο για την απολύμανση επιφανειών του σπιτιού, αλλά και ως απολυμαντική λοσιόν για πλύσιμο των χεριών. Φυσικά, κάποιοι τους άκουσαν και ψεκάστηκαν, με αποτέλεσμα να εισαχθούν σε ήδη επιβαρυμένα νοσοκομεία λόγω των εγκαυμάτων που προκλήθηκαν στο δέρμα τους ή με προβλήματα στο αναπνευστικό και στην όραση.
Η πρόπολη
Το διαδικτυακό παραλήρημα του Σταμάτη Κραουνάκη θα μπορούσε να είναι ως και αστείο αν δεν ήταν τόσο κρίμα. Γιατί είναι μεγάλο κρίμα ένας καλλιτέχνης που έχει κερδίσει με το έργο του το δικαίωμα να θεωρείται εθνικό κεφάλαιο, να πέφτει στα μάτια μας και να ξεφτίζει και να ξεφτιλίζεται με τη θέση που παίρνει απέναντι σε κρίσιμα ζητήματα.
Ο Σταμάτης έγραψε (με κεφαλαία, μην τυχόν και δεν το προσέξουμε) μια εύκολη θεωρία συνωμοσίας για τον ιό και μια ακόμα πιο εύκολη λύση για καταπολέμησή του: την πρόπολη, που σύμφωνα με τον ίδιο αποτελεί το τέλειο αντισηπτικό, αφού τη χρησιμοποιούν οι μέλισσες στις κυψέλες τους.
Λίγες ώρες μετά τη δημοσίευση και αφού στα social media σηκώθηκε το σύνηθες τσουνάμι κατακραυγής και ειρωνείας, η ανάρτηση κατέβηκε, αλλά το κακό είχε γίνει. Ο Σταμάτης μας πασάλειψε με τόση (προ)πολλή βλακεία που δύσκολα θα την ξεβγάλουμε από πάνω μας.
Το Βυζαντινόν
Ο Κυριάκος Βελόπουλος, πρόεδρος κόμματος και εκλεγμένος βουλευτής του ελληνικού κοινοβουλίου, βρήκε μια καλή ευκαιρία να ξεπουλήσει τις κηραλοιφές του στους ιθαγενείς που τον ψήφισαν και τον εμπιστεύονται. Σύμφωνα με όσα διαλαλεί στα διαφημιστικά βίντεο που ανερυθρίαστα δημοσιεύει, τρεις επαλείψεις τη μέρα με το θαυματουργό ‘Βυζαντινόν’ θα κρατήσουν μακριά όχι μόνο τον κορονοϊό, αλλά και την κοινή γρίπη, τους μύκητες και -γιατί όχι;- την κακοδαιμονία και το κακό το μάτι.
Όλα αυτά θα συμβούν χάρη στο ανίκητο κράμα που συνθέτουν τα δηλητήρια της οχιάς και της μέδουσας με την καλέντουλα και την αλόη.
Ο Βελόπουλος στις διαφημίσεις του απευθύνεται χωρίς ενδοιασμούς στους ηλικιωμένους ή σε όσους έχουν ηλικιωμένους στο σπίτι, διαπράττοντας μέσα σε λιγότερα από δύο λεπτά 15 διαφορετικά εγκλήματα. Ανάμεσά τους κάποια ποινικά, όπως η αισχροκέρδεια και η διενέργεια πράξεων που απειλούν τη δημόσια υγεία και πολλά ηθικά, όπως η εκμετάλλευση του φόβου, η διασπορά του πανικού και η ντροπή. Η αδιανόητη, ασύλληπτη, ασυγχώρητη ντροπή.
Αγιασμός και Θεία Κοινωνία
Την τελευταία δεκαετία η Εκκλησία της Ελλάδας είχε τρεις κολοσσιαίες ευκαιρίες να επικαιροποιήσει το ρόλο της, να ενισχύσει το στάτους της και να αναδειχθεί σε έναν σύγχρονο, λειτουργικό θεσμό που μπορεί να καθοδηγήσει πνευματικά και να υποστηρίξει πρακτικά τους πιστούς, αλλά και όλους όσοι έχουν ανάγκη από καθοδήγηση ή υποστήριξη.
Την πρώτη ευκαιρία της την έδωσε η οικονομική κρίση, τη δεύτερη η προσφυγική κρίση και την τρίτη τώρα, ο κορονοϊός. Στην πρώτη στάθηκε λίγη, κάνοντας το μίνιμουμ απ’ όσα θα μπορούσε πραγματικά να κάνει για να ανακουφίσει φτωχούς, πτωχευμένους και άστεγους (δεν απάλλαξε το κράτος ούτε από τους μισθούς των ιερέων). Στη δεύτερη απέστρεψε το βλέμμα – οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν την αφορούν, είναι άπιστοι άλλωστε.
Στο θέμα του κορονοϊού δεν πήρε θέση. Στήλωσε τα πόδια, επιμένει να κρατά ανοιχτούς τους ναούς και να προσκαλεί τους πιστούς να κοινωνήσουν, την ώρα που το Βατικανό αναστέλλει όλες τις εκκλησιαστικές λειτουργίες και σφραγίζεται η Μέκκα και γενικώς στέκεται εκεί, απτόητη και αλύγιστη, εμποδίζοντας την οποιαδήποτε κίνηση προς τα εμπρός.
Η πίστη είναι μεγάλη υπόθεση και τεράστια ανακούφιση, ειδικά σε περιόδους που κυριαρχεί ο φόβος και σε εποχές κρίσης. Στη σημερινή κρίση, όμως, ο μόνος τρόπος για να προστατευθεί η πίστη είναι να διαχωριστεί για λίγο από τα εκκλησιαστικά δρώμενα. Η εκκλησία όφειλε να το αντιληφθεί εγκαίρως και να πάρει μέτρα, αλλά επέλεξε να ψεκάζεται με αγιασμό.
