Η νέα προσπάθεια εισόδου της Ιταλίας στην πολυαίμακτη και διαφιλονικούμενη κονίστρα της Λιβύης τη συγκεκριμένη στιγμή, αμέσως μετά την επίσκεψη του Ιταλού υπουργού Εξωτερικών Λουΐτζι ντι Μάγιο στην Τουρκία, δεν θα πρέπει να ξενίζει κανέναν.
Πρώτον, γιατί η Ιταλία αδημονεί να ανακτήσει την παλαιά και απωλεσθείσα μετά την πτώση του καθεστώτος του Μουάμαρ Καντάφι προνομιακή της σχέση με την Τρίπολη, ιδίως στο επιχειρηματικό-κατασκευαστικό επίπεδο και στην ενέργεια. Η κατάρρευση του παλαιού status quo και η είσοδος νέων πολιτικών παικτών στην Λιβύη, αλλά κυρίως η διεθνοποίηση της εμφύλιας σύρραξης, έχει αφήσει την Ρώμη έξω από μία ευρύτερη περιοχή που πάντοτε θεωρούσε δική της σφαίρα περιοχής.
Ιδιαίτερα η Ιταλία είναι εκείνη η χώρα που υπέστη τα επίχειρα του πολιτικού και στρατιωτικού κερματισμού της βορειοαφρικανικής χώρας, ο οποίος άνοιξε διάπλατα τις θαλάσσιες πύλες που οδηγούν στην ιταλική χερσόνησο τα στίφη των απελπισμένων μεταναστών από την Αφρική, με τις γνωστές επιπτώσεις και τις ακόμη πιο διαβόητες και απάνθρωπες πολιτικές επί υπουργίας του Ματέο Σαλβίνι. Το μεταναστευτικό αποτελεί μια διαρκή ανοικτή πληγή για την Ιταλία, όμως η ρατσιστική πολιτική του ηγέτη της Λέγκας δεν είναι η λύση και, καθώς έως τώρα η υγειονομική κρίση λειτούργησε ως φυσική βαλβίδα ασφαλείας, το καλοκαίρι το μεταναστευτικό πρόβλημα αναμένεται να αναδυθεί στο προσκήνιο εκ νέου και οι βάρκες με τους φυγάδες από τη μιζέρια να ξαναπροσπαθούν να επιδιώξουν την αποβίβασή τους στο ευρωπαϊκό “Ελδοράδο”.
Ήδη τα σκάφη των μη κυβερνητικών οργανώσεων αρωγής ετοιμάζονται για να σαλπάρουν και να σώσουν πάλι ζωές, με την ελπίδα πως δεν θα νιώθουν πια στο σβέρκο τους την ανάσα κάποιου σαν τον Σαλβίνι – τα μέτρα του οποίου εξακολουθούν όμως να ισχύουν ακόμη.
Η νυν κυβέρνηση συνεργασίας Δημοκρατικού Κόμματος και Κινήματος Πέντε Αστέρων υπό τον Τζουζέπε Κόντε επιδιώκει και επείγεται να καταργήσει το αδικαιολόγητα ισχύον ακόμη “Διάταγμα για την Ασφάλεια” του Σαλβίνι, όμως για να γίνει τούτο, απολύτως απαραίτητο είναι να εξασφαλισθεί πως η λιβυκή πλευρά θα εκτελέσει το καθήκον της, βάσει των υπαρχουσών διεθνών συνθηκών, να ελέγχει και να αναχαιτίζει τα μεταναστευτικά ρεύματα και να πατάσσει την εμπορία ανθρώπων στο έδαφος και τα χωρικά της ύδατα.
Η προσέγγιση του ντι Μάγιο στη Λιβύη θα πρέπει να συσχετισθεί και με την Τουρκία, την αναδυόμενη εγγυήτρια δύναμη στην ζώνη της Τριπολίτιδας.
Η επίσκεψη του ντι Μάγιο την Τετάρτη στην Τρίπολη είχε ως αποτέλεσμα την υπόσχεση του Λίβυου πρωθυπουργού Φαγέζ αλ Σαράτζ ότι θα υπάρξει συνεργασία ως προς αυτό το σημείο. Βέβαια, η θετική ανταπόκριση της λιβυκής πλευράς είχε προετοιμαστεί ήδη από την επίσκεψη του ντι Μάγιο στην Τουρκία, μεγάλο σύμμαχο της “κυβέρνησης εθνικής συνεννόησης” του Σαράτζ. Λίγο μετά την επίσκεψη στον Ερντογάν και πριν τη μετάβασή του στη Λιβύη, ο ντι Μάγιο διακήρυττε orbi et urbi πως η Ιταλία δεν θα επιτρέψει την διαίρεση της βορειοαφρικανικής χώρας.
Η σταθερότητα στη Λιβύη, όπου τούτη τη στιγμή της υπεροχής του στο πεδίο της μάχης φαίνεται πως μόνον ο Σαράτζ έχει τη δυνατότητα να ασκήσει μεγαλύτερο έλεγχο στις ροές, είναι η μόνη λύση για το μεταναστευτικό πρόβλημα στην Ιταλία και μέρος της λύσης περνάει συνεπώς και από την Άγκυρα.
Η επιρροή της Τουρκίας προκύπτει άλλωστε κι από το αντίστοιχο αίτημα του Λίβυου ηγέτη, ο οποίος ζήτησε από τη Ρώμη να ασκήσει επιρροή, ώστε επεκταθεί η διεθνής επιχείρηση Irini για την εποπτεία της τήρησης του εμπάργκο όπλων προς τις αντιμαχόμενες πλευρές στη Λιβύη και προς τα ανατολικά χερσαία σύνορα της χώρας, δηλ. προς την πλευρά της Αιγύπτου, απ’ όπου προέρχεται η βοήθεια στον άσπονδο εχθρό του στην εμφύλια σύρραξη για την εξουσία, στρατάρχη Χάφταρ.
Παράλληλα, ο Σάρατζ ευχαρίστησε την Ιταλία για τη συνδρομή της, που θα μεταφρασθεί και στη συμμετοχή των Ιταλών στην κατασκευή του νέου αεροδρομίου στην Τρίπολη, αλλά κυρίως στη βοήθεια για την εξουδετέρωση των ναρκοπεδίων που είχαν στρώσει οι δυνάμεις του Χάφταρ σε κατοικημένες περιοχές, από τις οποίες έχει υποχωρήσει έπειτα από τις στρατιωτικές επιτυχίες των στρατευμάτων του Σαράτζ και των μισθοφόρων από τη Συρία που εξοπλίζονται και μεταφέρονται χάρις στην συνδρομή της Τουρκίας.
Η προσέγγιση του ντι Μάγιο στη Λιβύη δεν θα πρέπει να ειδωθεί αποσπασματικά, αλλά σαν συνέχεια της ιταλικής πολιτικής που πάντοτε στήριζε τον αλ Σαράτζ, ακόμη και την εποχή που προέλαυνε νικηφόρα ο Χάφταρ. Επιπλέον, όμως, θα πρέπει να συσχετισθεί και με μία (θέλοντας και μη) προσέγγιση και με την Τουρκία, την αναδυόμενη εγγυήτρια δύναμη στην ζώνη της Τριπολίτιδας.
Oggi ad Ankara per incontrare il ministro turco @MevlutCavusoglu.
— Luigi Di Maio (@luigidimaio) June 19, 2020
Continuiamo a lavorare per contrastare la crisi economica derivante dalla pandemia agevolando l’export del nostro Made in Italy. ➡️https://t.co/iuDIfLwYk1 pic.twitter.com/oBbyLV2sxm
Ο ιταλικός Τύπος, άλλωστε, έχει αναφερθεί σε μάκρος στον ιδιαίτερα βοηθητικό ρόλο που διεδραμάτισε η Άγκυρα, η διπλωματία και οι μυστικές υπηρεσίες της, στην απελευθέρωση της Σίλβια Ρομάνο, της Ιταλίδας εργαζόμενης σε μη κυβερνητική που είχε απαχθεί από τζιχαντιστές στη Σομαλία. Μία προσέγγιση που δεν θα είναι έκπληξη εάν περιλαμβάνει και τις όποιες συνεννοήσεις για τα ενεργειακά ανάμεσα στην Τουρκία και τη Λιβύη και μία πιθανή συμμετοχή της ιταλικής ΕΝΙ στην εκμετάλλευση των αποθεμάτων.
Ιδίως μετά την αποτυχία της ΕΝΙ να βάλει πόδι στα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, ακριβώς επειδή η Άγκυρα έκανε επίδειξη δύναμης στην περιοχή, η Λιβύη αποτελεί για τον ιταλικό ενεργειακό γίγαντα μία προτεραιότητα, με δεδομένη την παραδοσιακή σχέση με την Τρίπολη (που δεν διακόπηκε ούτε με την “έξωση” των Ιταλών από τη χώρα το 1970), ως πιο κοντινή και φθηνή προοπτική. Τα “πηγάδια” πετρελαίου της Λιβύης είναι πολύ πιο σίγουρα από τις έρευνες στο Ιόνιο και την Ανατολική Μεσόγειο και δεδομένου ότι το μέγεθος και ο τζίρος της ΕΝΙ είναι κατά πολύ μικρότερος άλλων εταιρειών, όπως η Total, που δραστηριοποιούνται στα κυπριακά θαλάσσια οικόπεδα, η παλιννόστηση της ιταλικής εταιρείας στα γνώριμα “χωράφια” που εγκατέλειψε το 2011 μαζί με την επιρροή της Ρώμης είναι μονόδρομος.
Παράλληλα, η Λιβύη -όπως και η Τουρκία- έχουν συμφέρον να εντάξουν τη Ρώμη και την ΕΝΙ στο διπλωματικό / ενεργειακό παιχνίδι τους. Ως μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, η Ιταλία προσφέρει έμμεση νομιμοποίηση στις αντίστοιχες μεθοδεύσεις της Άγκυρας και της Τρίπολης.
Με τον έλεγχο της Λιβύης, η Τουρκία θα έχει τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και από τη Σαχάρα.
Υπό το πρίσμα τούτο, μόνο ευήθης θα μπορούσε να χαρακτηρίσει ως “επίθεση φιλίας στην Ελλάδα” τις ευμενείς δηλώσεις της Τουρκίας για την ελληνο-ιταλική συμφωνία για τις ΑΟΖ του Ιονίου. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα συγχαρητήριο νεύμα προς την Ιταλία, ένα κάλεσμα προς τη Ρώμη για μία πιθανή συμμετοχή και συνδρομή της στις δρομολογούμενες διεργασίες στην περιοχή μεταξύ Τρίπολης και Άγκυρας – με το αζημίωτο στο ενεργειακό και μεταναστευτικό μέτωπο.
H Λιβύη εξάλλου έχει ιδιαίτερα συμβολική αξία για την Άγκυρα και την αναθεωρητική σχέση της με την Ιστορία, την οποία όχι μόνον επιδιώκει να ξαναγράψει, αλλά υπό μία έννοια να αναπαραγάγει. Είναι η πτώση της Τρίπολης στον πόλεμο με τους Ιταλούς το 1912 που απετέλεσε την αρχή του (οριστικού) τέλους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αυτής που ο “Σουλτάνος” Ερντογάν επιδιώκει να ανασυστήσει εφαρμόζοντας ακριβώς στα παλαιά εδάφη της την επιθετική του διπλωματία και στρατηγική. Μόνος αντίπαλος προβάλλει η Αίγυπτος – με την οποία, ειρήσθω εν παρόδω, οι σχέσεις της Ιταλίας διέρχονται τεταμένη φάση λόγω της υπόθεσης Ρετζένι, του Ιταλού “ερευνητή” (στην ουσία πράκτορα και συνεργάτη της Oxford Analytica) που συνελήφθη, βασανίσθηκε και κατέληξε στην Αίγυπτο με την κατηγορία της συνωμοσίας για ανατροπή της κυβέρνησης και με τη σορό του να ανακαλύπτεται ακριβώς την ημέρα που επρόκειτο να υπογραφεί η εμπορική συμφωνία Ιταλίας – Αιγύπτου, που φυσικά τινάχθηκε στον αέρα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι στην Ιταλία που διαβλέπουν ακόμη έναν τουρκικό δάκτυλο στην όλη υπόθεση, με την Ρώμη να πέφτει θύμα της προαιώνιας έχθρας Τουρκίας-Αιγύπτου.
Με τον έλεγχο της Λιβύης, η Τουρκία θα έχει τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και από τη Σαχάρα και θα έχει και δεύτερο μοχλό πίεσης προς την Ευρώπη μετά τον δίαυλο της Ελλάδας και των Βαλκανίων.
Αργά ή γρήγορα, όσο ιδίως η λιβυκή σύρραξη θα αρχίσει να λαμβάνει όλο και πιο απρόβλεπτο ρυθμό, η Ε.Ε. θα αναγκαστεί να έρθει σε συνδιαλλαγή με την Τουρκία, η οποία ήδη αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα στην Τριπολίτιδα. Τη στιγμή που το μεταναστευτικό αποτελεί έναν σημαντικό μοχλό πίεσης, το να ελέγχει ο Ερντογάν και τις ροές προς την Ιταλία (μία χώρα πολύ πιο σημαντική από την Ελλάδα, οικονομικά, επενδυτικά και πολιτικά, για την Τουρκία) είναι πρώτης τάξεως ευκαιρία να επεκτείνει την πίεση προς τις Βρυξέλλες ακόμη περισσότερο.
