Στις 4 Αυγούστου του 2020, 2.750 τόνοι νιτρικού αμμωνίου κρυμμένοι για χρόνια σε μια αποθήκη στο λιμάνι της Βηρυτού, τινάχτηκαν στον αέρα, συνθλίβοντας τη ζωή των κατοίκων της πρωτεύουσας του Λιβάνου. Εκατοντάδες οι νεκροί, χιλιάδες οι άστεγοι και μια πόλη σχεδόν ισοπεδωμένη.
“Η Βηρυτός είναι κατεστραμμένη”, είχε δηλώσει ο κυβερνήτης της πόλης Μαρουάν Αμπούντ επισκεπτόμενος το σημείο της έκρηξης. “Αυτό που συνέβη είναι παρόμοιο με αυτό που έγινε στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Είναι μια εθνική καταστροφή για τον Λίβανο. Δεν ξέρουμε πώς θα το αντιμετωπίσουμε”, είχε προσθέσει.
Σε αντίθεση με τον σε απόγνωση κυβερνήτη της Βηρυτού η Ραουντά Μαζλούμ ήξερε τι έπρεπε να κάνει από την πρώτη στιγμή. Είναι η γυναίκα, πρόσφυγας από τη Συρία που διευθύνει το κοινοτικό και καινοτόμο πρόγραμμα με την ονομασία “Μεγάλος Φούρνος”. Ένα πρόγραμμα που περιθάλπει, εκπαιδεύει και φροντίζει για την τροφή χιλιάδων προσφύγων και πρώην μαχητών στην κοιλάδα Μπεκάα του Λιβάνου.
Μετά την έκρηξη η Ραουντά Μαζλούμ έφυγε χωρίς δεύτερη σκέψη για τη Βηρυτό για να βρεθεί στο πλευρό των κατοίκων της ισοπεδωμένης πρωτεύουσας του Λιβάνου.“Η Βηρυτός μού έχει προσφέρει τόσα πολλά. Αισθάνθηκα ότι αυτή η καταστροφή αφορούσε κι εμένα”, λέει στον ειδησεογραφικό όμιλο “Τόμσον Ρόιτερς Φαουντέισον” (Thomson Reuters Foundation) η Μαζλούμ, πρόσφυγας στον Λίβανο από το 2014.
Ο “Μεγάλος Φούρνος” μεταφέρθηκε από την κοιλάδα Μπεκάα σε ένα κέντρο περίθαλψης στη Βηρυτό όπου καθημερινά προσφέρει ζεστό φαγητό στους χιλιάδες ανθρώπους που έχουν μείνει χωρίς στέγη εξαιτίας της έκρηξης στο λιμάνι της πρωτεύουσας. “Όταν συνέβη η έκρηξη, αποφάσισα να βοηθήσω κάνοντας αυτό που ξέρω καλά, να μαγειρεύω. Ετοιμάσαμε γεύματα, τα πακετάραμε μαζί με μπουκάλια νερού και μάσκες σε μεγάλες κούτες και σπεύσαμε στο σημείο της έκρηξης. Είναι ωραίο συναίσθημα να μπορείς να προσφέρεις έστω και το παραμικρό”, σχολιάζει η Σύρια πρόσφυγας.
Ο περίτεχνα ζωγραφισμένος φούρνος της ανθρωπιάς ζυγίζει δύο τόνους και η μεταφορά του είναι αδύνατη χωρίς γερανό. Εγκαταστάθηκε στον προσφυγικό καταυλισμό της κοιλάδας Μπεκάα και πέρασε στην εποπτεία της Μαζλούμ τον περασμένο Μάρτιο, όταν η κρίση με τον κορονοϊό χτυπούσε την ήδη επιβαρυμένη οικονομία του Λιβάνου.
Το κοινοτικό πρόγραμμα είναι μια ιδέα που εμπνεύστηκαν ο Ισπανός ιρλανδικής καταγωγής σεφ Τζέιμς Γκόμεζ Τόμσον και η Λιβανέζα δημοσιογράφος, Νουρ Ματραζί πριν από δύο χρόνια. Η πρωτοβουλία του “Μεγάλου Φούρνου” ξεκίνησε ως ένα εγχείρημα επανένταξης πρώην μαχητών πολιτοφυλακών στην Τρίπολη του βόρειου Λιβάνου. Το τέλος του εμφυλίου στον Λίβανο δεν σταμάτησε τον θρησκευτικό διχασμό εντός κι εκτός των τειχών της πόλης του βορείου Λιβάνου. Το πρόγραμμα των Τόμσον και Ματραζί θέλησε να γεφυρώσει τις διαφορές, να φέρει κοντά αντιπάλους, δίνοντας την ευκαιρία για την απόκτηση δεξιοτήτων και την ανάπτυξη δεσμών εντός μιας κοινότητας.
“Αναζητούσαμε με τρόπους δημιουργικούς να δώσουμε μια εναλλακτική στους νέους που από την παιδική τους ηλικία το μόνο που γνωρίζουν είναι η ‘τέχνη’ του πολέμου”, λέει η Ματραζί.“Πρέπει να νιώσουν αυτάρκεις για να προχωρήσουν. Κάπως έτσι προέκυψε ο φούρνος, τους εκπαιδεύουμε, τους διδάσκουμε δεξιότητες. Τους φέρνουμε σε επαφή με τους δωρητές τροφίμων ούτως ώστε να υπάρχει μια σταθερή ροή τροφοδοσίας», προσθέτει.
“Υπάρχει μια εγγενής ανθρωπιά στον να μπορείς να μαγειρεύεις για τον εαυτό σου από το να εξαρτάσαι από τις δωρεές των άλλων. Με αυτόν τον τρόπο γίνεσαι ο ίδιος φορέας και υπεύθυνος για τη δική σου επανένταξη και ασφάλεια”, λέει ο σεφ πίσω από την ιδέα του “Μεγάλου Φούρνου”.
Στη Βηρυτό παράλληλα με τον φούρνο έχει στηθεί μια αυτοσχέδια κοινοτική κουζίνα δίπλα στο κλαμπ Blitz, το οποίο καταστράφηκε από την έκρηξη. Εκεί που κάποτε βρισκόταν η πίστα τώρα δεκάδες εθελοντές, πρώην μαχητές και νυν αυτοαπασχολούμενοι ετοιμάζουν φαγητό για τους άστεγους της Βηρυτού. Τέσσερις ακόμα φούρνοι διακοσμούνται και ο χώρος έχει μετατραπεί σε ένα καλλιτεχνικό στέκι. Μουσικοί, ντι τζέι, εικαστικοί ανταλλάσσουν ιδέες, προσφέρουν μαθήματα και μια διέξοδο.
Προς το παρόν το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από τον σεφ Τόμσον αλλά ο μελλοντικός στόχος είναι να βρεθούν χορηγοί. Στο μεταξύ το δίδυμο Τόμσον-Ματράζι αναζητεί πόρους για την εγκατάσταση δέκα ακόμα φούρνων και σε άλλες πληγείσες από την έκρηξη συνοικίες της Βηρυτού μέχρι το τέλος του χρόνου.
Το ενδιαφέρον για το καινοτόμο πρόγραμμα έχει ταξιδέψει μέχρι τη Βενεζουέλα, όπου η σκέψη είναι να βοηθήσει στην επανένταξη πρώην μελών καρτέλ των ναρκωτικών. ‘Θα μπορούσε να φτάσει ακόμα και μέσα σε μεγάλα αστικά κέντρα, σαν του Λονδίνου, της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες, όπου η έννοια των κοινοτικών προγραμμάτων είναι πια ανύπαρκτη. Ένας κοινοτικός φούρνος απέναντι στην κουλτούρα των συμμοριών. “Θέλω να πάω εκεί και να τους πω: ‘Το ξέρω ότι δεν έχετε πια έναν δικό σας χώρο, ένα κοινοτικό κέντρο. Γιατί δεν φτιάχνουμε έναν τεράστιο φούρνο μαζί; Να τον κάνουμε τόσο όμορφο και να είναι ο δικός σας φούρνος ανθρωπιάς”, λέει ο Τζέιμς Γκόμεζ Τόμσον.
