Ένας άνθρωπος σύνθεσης και ισορροπιών, ο Πορφύριος (Πέριτς), αναδείχθηκε νέος Πατριάρχης της Σερβίας το απόγευμα της Πέμπτης 18/2. Ο Πορφύριος, ο οποίος υπηρετούσε ως τώρα ως Μητροπολίτης Ζάγκρεμπ και Λουμπλιάνας θα είναι ο 46ος Πατριάρχης της Σερβικής Εκκλησίας και αναμένεται να ενθρονιστεί αύριο, Παρασκευή 19/2, ενώπιον της Συνόδου στον Καθεδρικό Ναό.
Και στη δική του εκλογή η πολύ ιδιαίτερη διαδικασία εκλογής Πατριάρχη της Σερβικής Εκκλησίας, σύμφωνα με την οποία η Σύνοδος εκλέγει τρεις υποψηφίους και στη συνέχεια ο Πατριάρχης αναδεικνύεται με μια μορφή κλήρωσης. Πιο συγκεκριμένα, ο μοναχός Ματθαίος της ιστορικής Μονής του Σισόγεβατς τράβηξε έναν από τους τρεις φακέλους που είχαν τοποθετηθεί υπό το Άγιο Ευαγγέλιο και ο οποίος, όπως αποδείχθηκε, ήταν αυτός με το όνομα του Πορφυρίου. Οι άλλοι δύο υποψήφιοι που έφτασαν στο τελικό τριπρόσωπο ήταν ο Μπάτσκας Ειρηναίος (Μπούλοβιτς) και ο Εφραίμ (Μιλουτίνοβιτς) της Μπάνια Λούκα. Η διαδικασία της εκλογής διήρκεσε γύρω στις τέσσερις ώρες – χρόνος πολύ μικρός σε σχέση με τα συνήθη – εύκολα συμπεραίνει κανείς ό,τι οι επίσκοποι είχαν όλοι προαποφασίσει ποιους θα ψηφίσουν. Της ψηφοφορίας, που κράτησε περίπου από το μεσημέρι έως τις 15.45, είχε προηγηθεί Θεία Λειτουργία χοροστατούντος του Δαβροβοσνίας Χρυσοστόμου, του αρχαιότερου επίσκοπου της Συνόδου.
Η πρωτότυπη διαδικασία εκλογής του Σέρβου Πατριάρχη με ένα είδος κλήρωσης από τριπρόσωπο έχει ως σκοπό την αποφυγή αφόρητων πιέσεων από την πολιτική εξουσία και είχε αρχίσει στην εποχή του Τίτο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ανεξαρτησίας του Πατριάρχη από την κρατική εξουσία. Θεωρείται ότι με τον τρόπο αυτό η τελευταία λέξη ανήκει στο Άγιο Πνεύμα που αναδεικνύει τον άνθρωπο της Θείας Πρόνοιας, όπως συνέβη με την οσιακή μορφή του Πατριάρχη Παύλου, που, στα δύσκολα χρόνια από το 1990 και μετά, κράτησε ενωμένη τη Σερβική Εκκλησία, εν μέσω εμφυλίου πολέμου και αναρίθητων δοκιμασιών.
Φυσικά, η κρατική παρεμβατικότητα ούτε επί Τίτο αποφεύγονταν ούτε και τώρα. Μάλιστα, στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν εξαιρετικά πιεστική, και σίγουρα περισσότερο σε σχέση με τις προηγούμενες, κάτι αναμενόμενο καθώς το μεγάλο διακύβευμα είναι το μέλλον του Κοσσυφοπεδίου.
Ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάντρ Βούτσιτς, ξέρει ότι χρειάζεται την αμέριστη υποστήριξη της Εκκλησίας στη λύση που θα επιζητήσει για το Κοσσυφοπέδιο και τρέμει στην ιδέα μιας Εκκλησίας που θα επηρέαζε τον λαό ενάντια στους όποιους συμβιβασμούς της κοσμικής εξουσίας. Και δεν είναι μόνο το Κοσσυφοπέδιο: όπως έχουμε γράψει και παλαιότερα στο «Κ», στη Βόρεια Μακεδονία αναζητείται λύση του σχίσματος και της ακοινωνησίας με την εκεί αυτοανακηρυγμένη αυτοκέφαλη σχισματική Εκκλησία, ενώ και στο Μαυροβούνιο η κατάσταση είναι έκρυθμη, παρά το γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση Κριβοκάπιτς είναι πολύ φιλική προς τη Σερβική Εκκλησία.
Και, όλα αυτά, βέβαια, πάντα υπό τη σκιά του μεγάλου τραύματος του Ουκρανικού ζητήματος και της διεκδίκησης ‘παπικού” ρόλου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Με απλά λόγια, ο νέος Πατριάρχης θα κληθεί να διαχειριστεί σύνθετες κρίσεις στο Κοσσυφοπέδιο, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης μεταξύ Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας και, δηλαδή της αυξανόμενης επιρροής του αμερικανικού παράγοντα στην ελληνόφωνη Ορθοδοξία και την εργαλειοποίηση της κατά της Ρωσίας. Πέρα από την ισχυρή κρατική πίεση, το δεύτερο στοιχείο που χαρακτήρισε την εκλογή ήταν η πανδημία του κορονοϊού που έχει πλήξει πλειάδα επισκόπων με πιο πρόσφατα θύματά του τον Σάμπατς Λαυρέντιο (Τριφούνοβιτς), τον Δυτικής Αμερικής Μάξιμο (Βασίλιεβιτς) και τον σημαντικότατο θεολόγο και ιδιαίτερα αγαπητό και στη χώρα μας, Αθανάσιο Γιέφτιτς, πρώην Ερζεγοβίνης.
Στο συγκεκριμένο πολιτικό κλίμα, η εκλογή Πορφυρίου, αν και προέκυψε με κλήρωση μεταξύ τριών, αποτελεί ανάδειξη ενός ιεράρχη που συγκριτικά είναι άνθρωπος των συνθέσεων και των ισορροπιών. Μετέχει του ελληνικού πολιτισμού, έχοντας ζήσει και φοιτήσει στην Ελλάδα, ενώ ως πνευματικό παιδί του Μπάτσκας Ειρηναίου είναι πολύ κοντά και στον ρωσικό παράγοντα. Κυρίως, όμως, είναι και ο εκλεκτός του καθεστώτος Βούτσιτς, έχοντας συνεργαστεί με την κοσμική εξουσία από πλειάδα θέσεων, συμπεριλαμβανομένων και επιτροπών για τη ραδιοτηλεόραση, που του έδινε προνομιακό βήμα.
Παράλληλα, η εκλογή με ψηφοφορία στο τριπρόσωπο των Ειρηναίου, Πορφυρίου και Εφραίμ, σηματοδοτεί μια ολοκληρωτική νίκη της γραμμής του Ειρηναίου, καθώς και οι τρεις που έφτασαν ως την κλήρωση δεν διαφωνούν, μάλλον μάλιστα συμφωνούν, στα κρίσιμα ζητήματα. Υπηρετούν μια γραμμή που χαρακτηρίζεται από τον πλήρη σεβασμό στους παραδοσιακούς εκκλησιαστικούς κανόνες, τη συμπάθεια προς τη Ρωσία με ταυτόχρονη μετοχή στην ελληνική παιδεία λόγω σπουδών στην Ελλάδα, την έμφαση στους θεσμούς, μία μάλλον συντηρητική θεολογία, με αλλεργία προς νεωτερισμούς, και, τέλος, μια βασική σύμπνοια με την κυβέρνηση στα κρίσιμα εθνικά θέματα εκτός κάποιου δραματικού απροόπτου, που, ειδικά στη Σερβία, ποτέ δεν αποκλείεται.
Ειδικά ο Πορφύριος, μεταξύ των τριών, είναι και ο πιο ενδεδειγμένος σε μια εποχή επιδίωξης ισορροπιών. Γεννημένος το 1961, είναι σημαντικά νεότερος από τον 74χρονο πνευματικό του πατέρα Μπάτσκας Ειρηναίο, πιο κοντά στις νεότερες γενιές κληρικών και λαϊκών, και λιγότερο φθαρμένος από τη μακροχρόνια άσκηση εκκλησιαστικής εξουσίας. Αξίζει να αναφέρουμε, επίσης, ό,τι ο νέος Πατριάρχης Σερβίας, ομιλεί άπταιστα και την νέα ελληνική, καθώς έχει κάνει το μεταπτυχιακό του στην Αθήνα την περίοδο 1986-1990 και έλαβε το διδακτορικό του επίσης από τη Θεολογική της Αθήνας, το 2004, με θέμα τη Γνώση του Θεού στον Απόστολο Παύλο. Ομιλεί επίσης και τη ρώσικη και είχε ιδιαίτερο ρόλο στην ανανέωση της σερβικής Εκκλησίας. Μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, υπηρέτησε ως ηγούμενος στην μονή Κόβιλιε στη Βοϊβοντίνα, μετατρέποντας την σε πόλο έλξης νέων και καλλιτεχνών, δημιουργώντας μάλιστα στη μονή και κέντρο αποτοξίνωσης από τα πιο πρωτοποριακά. Έχει διδάξει ποιμαντική ψυχολογία στη Θεολογική του Βελιγραδίου και το 2010 είχε αναλάβει την επίβλεψη των στρατιωτικών ιερέων – το έργο του και σε αυτόν τον τομέα θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό, επίσης, καθώς ο θεσμός και η λειτουργία του ήταν πρωτόγνωρα στην μεταΤιτοϊκή πρώην Γιουγκοσλαβία. Από το 2014, που ανέλαβε τη μητρόπολη Ζάγκρεμπ – Λιουμπλιάνας λειτούργησε και ως “γεφυροποιός” μεταξύ Σερβίας και Κροατίας και Σλοβενίας.
Ο Μπάτσκας Ειρηναίος αναμένεται να παραμείνει ισχυρός παράγοντας, με δεδομένη και την εντυπωσιακή παιδεία του και τη μεγάλη πείρα του, όπως ακριβώς και επί της προηγούμενης πατριαρχείας του Ειρηναίου (Γκαβρίλοβιτς), όταν ήταν ο δεύτερος των «δύο Ειρηναίων» που χάρασαν την εκκλησιαστική πολιτική. Ο χρόνος θα δείξει αν ο Πορφύριος θα απαγκιστρωθεί από τον πνευματικό του πατέρα, πλέον ως Πατριάρχης, και να δώσει ένα πιο χαρακτηριστικά δικό του προσωπικό στίγμα. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι ίδιες οι προκλήσεις της εποχής (Κοσσυφοπέδιο, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Ουκρανικό) απαιτούν σύνεση και λεπτούς χειρισμούς βασισμένους στην εκκλησιαστική κανονικότητα, που χαρακτηρίζει και τους δύο, τόσο τον πνευματικό πατέρα, όσο και το πνευματικό μαθητή.
