Μια από τις τελευταίες δηλώσεις του εκπροσώπου του Κρεμλίνου αποκαλύπτει ίσως ένα από τα πιο “δυνατά χαρτιά”, αλλά και ένα από τα καλύτερα κρυμμένα μυστικά στον έως τώρα χειρισμό της πανδημίας από τους Ρώσους ειδικούς. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, στις μεγαλύτερες πόλεις της Ρωσίας, με πληθυσμό άνω του ενός εκατομμυρίου, καταγράφονται ήδη υψηλότατα ποσοστά φυσική ανοσίας στον κορονοϊό, που φθάνει, αν δεν ξεπερνά, το 50% του πληθυσμού. O εκπρόσωπος του Ρώσου προέδρου επικαλέστηκε μάλιστα για αυτήν την εκτίμηση σχετικές δηλώσεις εκπροσώπων του υπουργείου Υγείας της Ρωσίας και του Δημάρχου της Μόσχας, που επίσης έχουν περάσει σχετικώς απαρατήρητες.

Η αλήθεια είναι ότι όταν πρωτοέγιναν οι δηλώσεις αυτές, έμοιαζαν υπερβολικές, αλλά τώρα φαίνεται πως επιβεβαιώνονται πανηγυρικά, με πρώτη εξ αυτών εκείνη του Δημάρχου της ρωσικής πρωτεύουσας Σεργκέι Σαμπιάνιν, ο οποίος έχει δημοσίως εκτιμήσει από τις 17 Ιουλίου 2020 (!) ότι το 60% των κατοίκων της ρωσικής πρωτεύουσας έχουν ήδη αντισώματα στον κορονοϊό, επομένως καλύπτονται από “συλλογική ανοσία”, όπως προτιμούν, επί το …ανθρωπινότερο, να ονομάζουν στη Ρωσία τη λεγόμενη “ανοσία της αγέλης”.

Ίσως αυτή είναι (πέραν των οικονομικών και πολιτικών) και η επιδημιολογική εξήγηση του γεγονότος ότι η Ρωσία ζει σχεδόν κανονικά στις περισσότερες περιφέρειές της από τον περασμένο Μάιο, οπότε και άνοιξε ξανά μετά από ένα σχετικώς σύντομο αυστηρό λοκντάουν και συνεχίζουν έκτοτε να λειτουργούν απρόσκοπτα οι κλάδοι της εστίασης και του εμπορίου, με σχετική μόνο τήρηση αποστάσεων και στοιχειωδών μέτρων ασφαλείας, τα οποία επίσης πρακτικά ατονούν όλο και εμφανέστερα. Οι μόνες δραστηριότητες, που περιορίστηκαν έως και πρόσφατα ήταν οι αθλητικές και παρεμφερείς συναθροίσεις, με το μεγαλύτερο μέρος τους να είναι πρακτικά πλέον απελευθερωμένο, όπως βέβαια και η κυκλοφορία, που στην πραγματικότητα τέθηκε υπό έλεγχο μόνο για μερικές εβδομάδες πέρυσι την άνοιξη και μόνον.

Η επιλογή των Ρώσων επιδημιολόγων ήταν εξαρχής να εισηγούνται και να εφαρμόζουν ένα ευέλικτο και προσγειωμένο στην πραγματικότητα σύστημα, που συνδυάζει χαρακτηριστικά διαφορετικών μοντέλων: Κίνας (σε περιοχές έξαρσης της πανδημίας και όταν είναι υπαρκτές οι πρακτικές δυνατότητες αυστηρού ελέγχου και ιχνηλάτησης), περίπου Σουηδίας, στις πολυπληθείς και πρακτικά αδύνατο να ελεγχθούν πλήρως μεγαλουπόλεις, και Δύσης, αναλόγως με τις ανάγκες και κατά περίπτωση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο απελευθερώθηκαν πολλές ουσιαστικές δυνάμεις και επιστρατεύτηκαν ανεξάντλητες εφεδρείες για το ρωσικό σύστημα υγείας, που δοκιμάστηκε για μια μικρή σχετικά περίοδο και έκτοτε αντιμετωπίζει μια διαρκώς, έστω και αργά, επί πολλούς μήνες, μειούμενη πανδημία. Προπαντός, όμως, κράτησε την κοινωνία εν πολλοίς ενωμένη και διέσωσε τόσο το κύρος των ειδικών, οι οποίοι δεν εμφανίστηκαν ποτέ να αντιφάσκουν ή να αυτοδιαψεύδονται, αλλά και το κύρος της κυβερνητικής διαχείρισης της κρίσης σε υψηλό επίπεδο, ακριβώς ό,τι δηλαδή μοιάζει να έχει κλονιστεί ανεπανόρθωτα σε πολλές μεγάλες και μεσαίες δυτικές χώρες.

Η δική μου εμπειρία

Τον Μάιο του 2020, σε μια πολύ πιεστική στιγμή για το ρωσικό σύστημα υγείας, χρειάστηκε να απευθυνθώ για κάποια ερωτήματα άσχετα με τον κορονοϊό σε φίλο γιατρό του κεντρικού ογκολογικού νοσοκομείου της Μόσχας. Μου εξήγησε ότι την περίοδο αυτή θα ήταν ευκολότερο να εισέλθω σε βάση πυρηνικών πυραύλων ή να συναντηθώ με όποιο καλύτερα φρουρούμενο πρόσωπο επιθυμώ στη Ρωσία, παρά με τον ίδιο, για ευνόητους λόγους προστασίας των ευπαθών ασθενών, για αυτό με παρέπεμψε σε συνάδελφό του στην κλινική για το διπλωματικό σώμα και εν γένει τους αλλοδαπούς κατοίκους της Μόσχας. Μου περιέγραψε το αυστηρό, μερικών επιπέδων, κλοιό προστασίας, που δημιουργήθηκε γύρω από το κεντρικό αντικαρκινικό νοσοκομείο της χώρας αμέσως μόλις κηρύχθηκε η πανδημία. Και θυμήθηκε ότι κι ο ίδιος “ξεσκόνισε” το παλιό, σοβιετικό του εγχειρίδιο της επιδημιολογίας, όπου ένα από τα πρώτα μέτρα για το προσωπικό των νοσοκομείων ήταν το υποχρεωτικό ξύρισμα (!) “ώστε να μην χαρίζεται ούτε χιλιοστό χώρου στον ιό”. Προφανώς αυτό το κλίμα αυστηρής τήρησης των κανονισμών (οι Ρώσοι θέτουν σε υποχρεωτική καραντίνα ακόμη και τις λεχώνες, ενώ οι νέοι πατέρες και οι λοιποί συγγενείς κάνουν 1-2 εβδομάδες να πιάσουν το νεογέννητο στα χέρια τους) και παρά το ακόμη χαμηλό συγκριτικά επίπεδο εμβολιασμού ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, συντέλεσε στο να μην έχουν καταγραφεί σοβαρά περιστατικά διάδοσης του ιού εντός νοσοκομείων, πολύ περισσότερο σε ασθενείς άλλων παθήσεων.

Ο συνάδελφος του φίλου μου με δέχθηκε σε μια πολυκλινική, προφανώς χωρίς φόρτο εργασίας και μακριά από τη λαίλαπα του κορονοϊού, μου έτεινε το χέρι του για χειραψία (όπως άλλωστε έπραξε και ο Ρώσος πρωθυπουργός Μισούστιν τις προάλλες, κατά την άφιξή του στην Ελλάδα), γιατί οι Ρώσοι ως και τώρα δεν κατανοούν πλήρως γιατί πρέπει να απαρνηθούν κάποιες από τις θεμελιώδεις στη Ρωσία κοινωνικές συνήθειες, αυτή της χειραψίας, εφόσον, όποιος επιθυμεί και πρέπει, μπορεί πάντοτε να πλύνει ή να απολυμάνει τα χέρια του μετά την χειραψία.

Ομολογώ ότι εντυπωσιάστηκα αρκετά από τις απόψεις του πεπειραμένου και, σύμφωνα με τις συστάσεις, εξαιρετικού γιατρού, που χαμογέλασε όταν τον ρώτησα τι πιστεύει για την πανδημία. Μου είπε ευθαρσώς ότι υπάρχει εμπορικού, επικοινωνιακού και πολιτικού χαρακτήρα υπερβολή στην παγκόσμια διαχείριση του θέματος, ότι “παίζονται πολλά οικονομικά παιχνίδια με τα εμβόλια και την αγορά νέων υλικών, που αναδύθηκε ξαφνικά ως τόσο απαιτητική” και ότι μακάρι να γινόταν αντίστοιχη διαχείριση και επένδυση δυνάμεων και πόρων σε άλλα, πολύ μεγαλύτερα, προβλήματα της δημόσιας υγείας.

Τα είπαμε, τον αποχαιρέτησα πάλι με χειραψία και συνειδητοποιώ τώρα ότι ήταν ακόμη πολύ νωρίς για να τον ρωτήσω την άποψή του για τα εμβόλια, το πρώτο εκ των οποίων (το Sputnik V) ανακοινώθηκε στη Ρωσία (και λογικά ήταν τότε το πρώτο πιστοποιημένο στον κόσμο) τον Ιούλιο του 2020. Αυτή τη στιγμή παράγονται όλο και πιο μαζικά στη Ρωσία τρία διαφορετικά εμβόλια και μόλις ξεκίνησαν οι κλινικές δοκιμές για ένα τέταρτο ρωσικό εμβόλιο, το οποίο θα είναι εισπνεόμενο από τη μύτη. Γιατροί αντιστοίχου “παραδοσιακού”, “μη εμπορικού” κλίματος στη Ρωσία, παραμένουν ως και τώρα επιφυλακτικοί ως προς την ανάγκη του μαζικού εμβολιασμού, υποστηρίζοντας ότι τίποτε καλύτερο δεν υπάρχει για έναν υγιή οργανισμό από τη φυσική ανοσία, μια άποψη, που μοιάζει να μοιράζονται πολλοί Ρώσοι γιατροί ακόμη και για το παραδοσιακό, λ.χ., εμβόλιο της γρίπης, το οποίο χορηγείται στη Ρωσία πολύ αυστηρότερα από ό,τι στη Δύση, καθώς είναι αρκετά στενότερη η αντίληψη του ορισμού των ευπαθών ομάδων.

Ελεύθερος ο εμβολιασμός

Δεν κρύβω ότι συνεχίζω να εντυπωσιάζομαι από τον πλουραλισμό απόψεων στην ρωσική ιατρική κοινότητα και τις πολλές ταχύτητες επιλογών στην φαρέτρα της τοπικής και της κεντρικής εξουσίας, καθώς ναι μεν ως κεντρική κατεύθυνση παραμένει η ενθάρρυνση και η επιτάχυνση του εμβολιασμού, ωστόσο πάρα πολλοί γιατροί σε καθημερινή βάση επιμένουν στην “κλασική” για τη Ρωσία ιπποκράτεια άποψη ότι δεν χρειάζεται να κάνεις στον οργανισμό σου κάτι, που μπορείς να αποφύγεις και σε τελική ανάλυση είναι απόλυτο δικαίωμά σου να επιλέξεις πότε, αν, και με ποιο εμβόλιο θα εμβολιαστείς. Επομένως, θα μπορούσες και να μην εμβολιαστείς, ειδικά αν δεν συντρέχει σοβαρός λόγος και πολύ περισσότερο, αν εμβολιαστούν ή αναπτύξουν ανοσία οι περισσότεροι γύρω σου, στόχος στον οποίο φαίνεται πως πλησιάζουν σε πολλές πόλεις της Ρωσίας.

Η γραμμή της απόλυτης ελευθερίας του εμβολιασμού φαίνεται πως τηρείται απαρέγκλιτα, με μόνους “ανελεύθερους” της ιστορίας, όσους ανήκουν στα σώματα ασφαλείας και το στρατό, οι οποίοι δεν έχουν επιλογή άλλη πέραν της διαταγής άνωθεν. Δεν συμβαίνει όμως αυτό μεταξύ του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, στους οποίους συνεχίζω να βρίσκω διαμετρικά αντίθετες απόψεις. Οι παλαιότερες γενιές και όσοι συνδέονται περισσότερο με την εμβολιαστική κουλτούρα ή με ευπαθείς ομάδες ασθενών, είναι κατηγορηματικά υπέρ της άποψης ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση πέραν των εμβολίων για τον ευρύ πληθυσμό, ενώ συναντώνται συχνότατα απόψεις, που θεωρούν ότι ο εμβολιασμός είναι επιβεβλημένος μόνο στις ειδικές, ευπαθείς κατηγορίες και τις μεγάλες ηλικίες.

Όσα αναφέραμε παραπάνω για την έκταση της ανοσίας στον αστικό, τουλάχιστον, πληθυσμό της Ρωσίας αποδεικνύει, μεταξύ άλλων, πόσο υποτυπώδη είναι, ειδικά σε περιόδους πανδημίας, τα στατιστικά στοιχεία, που ανακοινώνονται.

Η Ρωσία για παράδειγμα, έχοντας πραγματοποιήσει περισσότερα από 123 εκατομμύρια τεστ (σε 145 εκατ. γενικού πληθυσμού), παράγοντάς τα μάλιστα με δικές της κυρίως δυνάμεις στα εργαστήριά της, έχει μέχρι στιγμής καταγράψει με βάση τα επίσημα στοιχεία από την αρχή της πανδημίας μόλις 4,6 εκατομμύρια φορείς του ιού, όταν μόνο το 60% των κατοίκων της Μόσχας, που κατά τη στατιστική εκτίμηση του Δημάρχου της πόλης διαθέτει αντισώματα του ιού, επομένως υπήρξε κάποια στιγμή φορέας του, είναι ένας αριθμός κοντά στα 10 εκατομμύρια άνθρωποι.

Η ύπαρξη ευρύτατης και συνεχώς αυξανόμενης ανοσίας επιδρά, προφανώς, αποθαρρυντικά ως προς τον εμβολιασμό στη Ρωσία, με αισθητή την μεγαλύτερη προσφορά αρκετά περισσότερων δόσεων εμβολίων από όσες παραγγέλλονται ή τελικά γίνονται. Κατ’ αυτόν τον τρόπο και παρά τις εκκλήσεις κυβέρνησης και δημοσίων αρχών, οι Ρώσοι πολίτες προτιμούν ακόμη να μην βιάζονται να εμβολιαστούν. Αυτός είναι και ο λόγος, που οι περισσευούμενες δόσεις διατίθενται σε όποιον επιθυμεί να κάνει το εμβόλιο, ακόμη και αν είναι περαστικός από κάποιο εμπορικό κέντρο και άκουσε ξαφνικά να προσκαλούν από τα μεγάφωνα κάθε ενδιαφερόμενο να προσέλθει (!).

Σε συνθήκες παγκόσμιας και κατά τις προβλέψεις παρατεταμένης έλλειψης εμβολίων, η οποία ενισχύεται μετά τα εμφανή προβλήματα και την αυξανόμενη καχυποψία προς κάποια από τα διαδεδομένα στη Δύση σκευάσματα, τα οποία, παρά τις απαιτήσεις για τους τρίτους (Ρώσους, Κινέζους κ.ο.κ.), εγκρίθηκαν εξαιρετικά βεβιασμένα, η Ρωσία μοιάζει να βγαίνει από τις κερδισμένες της πανδημίας, χωρίς μεγάλους κοινωνικούς συγκλονισμούς, με συγκριτικά μικρότερες απώλειες και με 3-4 αποτελεσματικά εμβόλια στο οπλοστάσιό της. Εάν, δε, αποδειχθούν αληθείς οι ισχυρισμοί και οι προβλέψεις πολλών Ρώσων παρασκευαστών εμβολίων, ότι τα έως τώρα γνωστότερα δυτικά εμβόλια θα παρέχουν ανοσία λίγο μεγαλύτερη από ένα εξάμηνο και οπωσδήποτε κάτω του έτους, ενώ δύο τουλάχιστον από τα ρωσικά εξαγγέλλουν διετή και τριετή ανοσία, τότε η “επόμενη μέρα” μπορεί να είναι για το Κρεμλίνο και την έως τώρα στρατηγική του εξαιρετικά ευνοϊκή και προσοδοφόρα. Θέλοντας και μη, όλα δείχνουν ότι με τα εμβόλια για τον κορονοϊό θα ασχολούμαστε ακόμη για καιρό και θα τα προμηθευόμαστε, όσοι δεν τα παράγουμε, αδιαλείπτως…