Έστω και με τον ασθμαίνοντα, όπως εξελίχθηκε, τρόπο η Ε.Ε. έδωσε την αρχική έγκριση στο ιταλικό σχέδιο ανάκαμψης, προκειμένου να ρεύσουν τα 200 δισ. ευρώ που αναμένει η κυβέρνηση της Ρώμης από τις Βρυξέλλες, ώστε να προωθήσει το πρόγραμμα για την επανεκκίνηση της οικονομίας, που πέρα από τα δομικά της προβλήματα γονάτισε περισσότερο με την κρίση του κορονοϊού. Βέβαια, η Ε.Ε. εξέφρασε αρχικά αμφιβολίες για τα δημοσιονομικά μέτρα που εμπεριέχονται, όπως και για τα προγράμματα για την εταιρική ανάπτυξη και για να ανάψει το “πράσινο φως” χρειάσθηκε το προσωπικό τηλεφώνημα του πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι στην πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για να σώσει τα προσχήματα.
Ιδίως την ώρα που το περιοδικό Economist, με την τόσο βαρύνουσα άποψη στους διεθνείς οικονομικούς κυκλους, πρώτο έβαλε τον λίθο της αμφισβήτησης κατά του “Σούπερ Μάριο” και των υπερκτιμημένων προσδοκιών που έχουν στο πρόσωπό του οι Ιταλοί και οι Ευρωπαίοι για να ξαναδώσουν κύρος στην παραπαίουσα εικόνα της άβουλης, αναποτελεσματικής και ιδίως “φιλάργυρης” Ευρώπης – σε σύγκριση με την επιθετική οικονομική πολιτική που σχεδιάζει να εφαρμόσει ο Μπάιντεν για την αμερικανική οικονομία. Ο Ντράγκι και το “φαινόμενο” που ελπίζεται ότι πάει να δημιουργηθεί στις αγορές και την κοινωνία, είναι μία από τις τακτικές της Ε.Ε. για να μπορέσει να δρομολογήσει την αναγκαία αύξηση επιτοκίων και να δικαιολογήσει την αύξηση τιμών, που έως τώρα περιορίζονταν τεχνικά και μοιραία θα ακολουθήσουν μετά το “άνοιγμα” της κατανάλωσης και του τουρισμού.
Ο Ντράγκι σαφώς ήλθε με “ωσαννά” ως σωτήρας στην Ιταλία για να ρυθμίσει, τεχνικά και μιντιακά, το ιταλικό πρόβλημα στην Ε.Ε., που με τον κορονοϊό επιτάθηκε, ιδίως όταν η Ιταλία είναι με τις εισφορές της ένας από τους στυλοβάτες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και η ανάκαμψή της, μέσα από το σχέδιο αυτό που, βάσει και των υψηλών λόγων χρέους, ελλείμματος και ΑΕΠ υπόσχεται περισσότερη λιτότητα. Μία τεχνική αντιμετώπιση απολύτως θεμιτή με την γραμμή των Βρυξελλών, που προτιμούν να μη στηρίζουν τα κράτη σε δυσκολία: ήδη τα γεράκια της ΕΚΤ, με την Κριστίν Λαγκάρντ επικεφαλής, ετοιμάζονται να αλλάξουν την πολιτική τους για τα κορονο-ομόλογα (ΡΕΡΡ) απέναντι στην Ισπανία και την Ιταλία, δηλ. τις δύο πιο εξαρτημένες από το μέτρο χώρες.
Και τούτος είναι ένας κι από τους λόγους, που ο Ντράγκι επέσπευσε το “άνοιγμα” σε πολλές δραστηριότητες, τον τουρισμό και την εκπαίδευση, νοιώθοντας πως η περίοδος χάριτος και ενθουσιασμού στην Ευρώπη για τον διορισμό του έχει τελειώσει. Εν όψει βέβαια και της βούλησης της ίδιας της Ε.Ε. να επανέλθει στην προ-κορονοϊού κατάσταση, έχοντας καταφέρει ενδιαμέσως να θεμελιώσει το καθεστώς του επαχθούς ESM επιβάλλοντας μία σειρά μεταρρυθμίσεων που με βάση το λεξιλόγιο των Βρυξελλών θα σταθεροποιήσουν την οικονομία, ακόμη και σε χώρες προβληματικές όπως η Ιταλία, όπου υπό κανονικές συνθήκες θα συναντούσε δυσκολίες. Κυρίως δε, όταν αργά ή γρήγορα και με δεδομένο ότι η πανδημία οδεύει προς τη συγκράτησή της, συνεπώς το άνοιγμα του επιχειρείν θα προκαλέσει μοιραία και αύξηση τιμών, που ενδέχεται να εκτροχιάσει την όποια προσπάθεια συγκράτησης του πληθωρισμού και με ακόμη πιο ορατή την αναπόφευκτη αύξηση των επιτοκίων, εάν όχι άμεσα, τουλάχιστον έως το τέλος του έτους.
Ο Μάριο Ντράγκι όμως είναι εκ των πρωταγωνιστών της οικονομικής ενοποίησης και γνωρίζει καλά πως μέσα στην κατ’ αυτόν τον τρόπο δομημένη Ένωση ισχύει εκείνο που δήλωνε παλαιότερα ο μεγάλος Ιταλός διανοητής Νορμπέρτο Μπόμπιο πως “κάθε κράτος δεν αποτελεί σύνολο, αλλά τμήμα ενός μεγαλύτερου συνόλου, του οποίου αποδέχεται ή υφίσταται την υλική συγκρότηση (και εάν δεν υπάρχει τυπική συγκρότηση του διεθνούς συστήματος, αναμφίβολα υπάρχει συγκρότηση υλική)”.
O Ντράγκι λοιπόν γνωρίζει καλά πως τρόπον τινά θα πρέπει να γίνει Γερμανία, εάν δεν θέλει να γίνει Ελλάδα του 2011. Αντιμέτωπος με ένα οικονομικό σχέδιο εξαετίας ύψους 530 δισ. ευρώ, με “μόνο” 209 δισ. εγγυημένα από τις προβλέψεις του Σχεδίου Ανάκαμψης, και μία σχέση χρέους/ΑΕΠ στο 160% και ελλείμματος/ΑΕΠ πάνω από το 11% ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός, γνωρίζει πολύ καλά πως η πολιτική δημοσιονομικής ευμένειας της ΕΚΤ βαδίζει προς το τέλος της και πως πλέον η μόνη ευεργετική παρέμβασή της, η οποία θα πορίζει οξυγόνο στη Ρώμη θα είναι η εγγύηση ομαλότητας στο spread και της αγοράς τίτλων. Φυσικά, όμως, μία τέτοια μεταχείριση απαιτεί και τα ανάλογα ανταλλάγματα: τις μεταρρυθμίσεις που ο Ντράγκι, ως μη πολιτικός εξαρτώμενος από τις ψήφους, έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας. Και για τούτο τολμά να έρχεται σε σύγκρουση με τη Λέγκα, π.χ. για την επέκταση έως τις 10 μ.μ. στο ωράριο της απαγόρευσης κυκλοφορίας, δοκιμάζοντας τον βαθμό πολιτικής ετοιμότητας (ή αυτοκτονίας) της πολύμορφης και αντικρουόμενων τάσεων κυβέρνησής τους.
Το γεγονός ότι ο Ντράγκι έχαιρε τόσης εμπιστοσύνης από τις Βρυξέλλες δημιουργούσε αυξημένες απαιτήσεις: όλοι πίστευαν πως οι συνθήκες ανάκαμψης θα ήσαν καλύτερες, Όμως βάσει του σχεδίου ανάκαμψης προβλέπεται μείωση της σχέσης ελλείμματος/ΑΕΠ από 11,8% το 2021 σε 3,4% το 2024, δηλαδή μείωση στο 8,4% σε τρία χρόνια. Ουσιαστικά ρυθμός κατά πολυ υψηλότερος από εκείνον που προβλεπόταν από τον “ανεπαρκή” προκάτοχό του Τζουζέπε Κόντε (7,8%).Το ίδιο ισχύει και για το διαρθρωτικό έλλειμμα, που πηγαίνει από το 9,3% στο 3,8%, με μείωση κατά 5,5%, σχεδόν διπλάσια από τις προβλέψεις του Κόντε.
Και το χειρότερο: Οι προβλέψεις θέλουν μεγάλο μέρος αυτής της μείωσης να πραγματοποιείται μέσα στο 2022. Στην πραγματικότητα, η αναλογία ελλείμματος/ΑΕΠ σχεδιάζεται να μειωθεί από το 11,8% στο 5,9% σε ένα μόνο έτος. Όσον αφορά το διαρθρωτικό έλλειμμα, η μείωση είναι σχεδόν 4 εκατοστιαίες μονάδες, από 9,3% σε 5,4%. Αυτό είναι ακόμη πιο συγκλονιστικό, αν λάβουμε υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη γνωστοποιήσει ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα ανασταλεί για ολόκληρο το επόμενο έτος. Επομένως, δεν υπήρχε πραγματικά ανάγκη η Ιταλία να δώσει ένα τέτοιο μήνυμα για εφαρμογή τόσης λιτότητας, ιδίως όταν σε ένα τόσο κρίσιμο σημείο θέλει να προσελκύσει επενδυτές. Ποιος επιχειρηματίας επενδύει σε μια χώρα με τόσο υψηλό επίπεδο λιτότητας; Το ποσοστό της λιτότητας που περιεχόταν στο αντίστοιχο σχέδιο του Κόντε εναρμονιζόταν ακριβώς με τα όσα κρίνονταν αναγκαία στις προβλέψεις του Recovery Fund, ενώ η λιτότητα που θέλει να εφαρμόσει ο Ντράγκι είναι σαφώς υψηλότερη.
Το σχέδιο Ντράγκι που στα βασικά του σημεία θα μπορούσε να θεωρηθεί απλώς μία βελτιωμένη μορφή του αντίστοιχου που ο Τζουζέπε Κόντε κατέθεσε τον Ιανουάριο, ακολουθεί πιστά τη γραμμή που έχουν προχαράξει οι Βρυξέλλες ως προϋπόθεση για την ένταξη στο Ταμείο Ανάκαμψης. Περισσότερα χρήματα για την ψηφιοποίηση, για τα δίκτυα 5G, την “ανακατάρτιση” εργαζομένων, τις (ιδιωτικές πάντα) επενδύσεις στον Νότο, τον επαναπροσανατολισμό της εκπαίδευσης για να ικανοποιεί τις εκάστοτε ανάγκες της αγοράς, την έρευνα (περισσότερα όμως χρήματα στην ήδη – ιδιωτική πάντα – υπάρχουσα “έρευνα στην επιχείρηση” και λιγότερα στην ενίσχυση της βασικής έρευνας) και φυσικά λιγότερα χρήματα στην υγεία. Όπου στην υγεία μάλιστα κόβονται κονδύλια για την πρωτοβάθμια περίθαλψη που καλύπτεται από τις δημόσιες δημοτικές και περιφερειακές υπηρεσίες, για να αντικατασταθούν από την τηλεματική και τη βοήθεια κατ’ οίκον: δηλαδή από τον κρατικά επιδοτούμενο ιδιωτικό τομέα. Επίσης μειωμένα κονδύλια προβλέπονται για τους δημόσιους βρεφονηπιακούς σταθμούς, που εξυπηρετούν κυρίως εργαζομένους γονείς με μεσαία και χαμηλά εισοδήματα και επίσης έχει ζωτική σημασία για την πολιτική της ισότητας των φύλων στον κόσμο της εργασίας, με αποτέλεσμα το όλο πρόγραμμα να δημιουργήσει, όπως αναμένεται, μόλις 228.000 νέες θέσεις εργασίας έναντι των 622.500, που ήταν ο στόχος στο πρόγραμμα του Ιανουαρίου.
Νερωμένο είναι το τελικό πρόγραμμα ακόμη και στα μέτρα, όπως το Superbonus 110% για την ενεργειακή μετατροπή κατοικιών, που εκπληρώνουν αρκετά προαπαιτούμενα του σχεδίου ανάκαμψης, καθώς επρόκειτο να δώσουν και κίνητρα για δημιουργία θέσεων εργασίας, να βελτιώσουν την λαϊκή κατοικία και να εξοικονομήσουν ενέργεια, προάγοντας τις εναλλακτικές μορφές παραγωγής και χρήσης της, προστατεύοντας συνάμα το περιβάλλον και βελτιώνοντας τους χώρους διαβίωσης και αστικής συνύπαρξης. Το σημείο αυτό μοιάζει να δημιουργεί τριβή με το Κίνημα Πέντε Αστέρων, που βλέπει στην υπεράσπιση του Superbonus το πολιτικό στίγμα και την αντίθεση που θα το διατηρήσει στο πολιτικό προσκήνιο και θα αποτρέψει μία αποδυνάμωσή του μέσα στο τεχνοκρατικό “χωνευτήρι” της πολυκομματικής κυβέρνησης.
Όσον αφορά το Green New Deal, εκείνοι που θα καρπωθούν τα κονδύλια για την πράσινη μετατροπή θα είναι οι μεγάλες επιχειρήσεις, ακριβώς όπως αποφασίσθηκε στην κλειστή σύσκεψη που πραγματοποίησε ο Ντράγκι με τα μεγάλα αφεντικά (FIAT, ENI, ENEL, STELLANTIS, TERNA κτλ.). Από το Recovery είναι προσχεδιασμένο να αποκλεισθούν πολλές επιχειρήσεις – κυρίως μικρομεσαίες – που παραδοσιακά στηρίζουν την οικονομία. Αντί να επιχορηγηθούν αυτές οι εταιρείες π.χ. να λειτουργούν πιο οικολογικά, η πράσινη στήριξη θα δοθεί σε εκείνες τις εταιρείες που συνήθως αποτελούν τους πιο μεγάλους καταναλωτές ενέργειας και τους μεγαλύτερους ρυπαντές: αρκεί να παρατηρήσουμε πως και στη χώρα μας εκείνοι που “επενδύουν” στην πλάτη της ΔΕΗ και των καταναλωτών είναι όσοι παραδοσιακά κατέχουν τις πιο ρυπογόνες (πετρέλαια, χάλυβα κτλ.) βιομηχανίες στην Ελλάδα. Και εκείνες που στυστηματικά μεταφέρουν μεγάλο μέρος από τα κέρδη τους σε φορολογικούς παραδείσους ή φοροδιαφεύγουν.
Μεγάλο τμήμα από την ενεργειακή τούτη μετατροπή και την αναδόμηση των ισολογισμών του κράτους, μέσα από τα προαπαιτούμενα της Ε.Ε., για μία φορά ακόμη κινδυνεύουν να αποπληρωθούν από τις τσέπες των φορολογουμένων μέσα από τα βουνά από χρήματα και τα ευρω-ομόλογα που θα εκδώσει η ΕΚΤ. Ήδη, η ιταλική ένωση βιομηχανιών Confidustria, έχει ζητήσει ένα “Σχέδιο Β” για το διάταγμα για την οικονομία, ώστε να αποτραπεί η αύξηση φόρων στον κλάδο. Ενώ φυσικά και οι εντός Ε.Ε. φορολογικοί παράδεισοι, όπως Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία περιμένουν να καρπωθούν φορολογικά τα κέρδη που οι μεγάλες επιχειρήσεις της Ιταλίας δεν καταβάλουν στον τόπο τους (μιας και με τα στοιχεία του 2017, οι χώρες τούτες μαζί με τη Σιγκαπούρη και τα κράτη της Καραϊβικής επωφελήθηκαν με 22,3 δισ. ευρώ μόνον από τις ιταλικές επιχειρήσεις).
Η γενικότερη δε, αναντιστοιχία και ανισομέρεια στη στήριξη των επιχειρήσεων πέρα από τον ανταγωνισμό μεταξύ των επαγγελματικών τάξεων που νιώθουν θιγμένες έναντι άλλων, έναν πραγματικό “πόλεμο μεταξύ φτωχών”, που έχει ανοίξει και κλιμακώνεται στο κίνημα μικροεπαγγελματιών γύρω από το σύνθημα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης #IoApro (εγώ ανοίγω), αποτελεί και το πρώτο ρήγμα στη λυκοφιλία ανάμεσα στην “αναβλέψασα ευρωπαϊκώς” Λέγκα που πιέζει για το άνοιγμα όλο και περισσότερων δραστηριοτήτων, όπως τώρα τα μεγάλα εμπορικά κέντρα, απαλλοτριώνοντας λαϊκίστικα την ανάγκη των επαγγελματιών και τον πολύπαθο πληθυσμό για να προβάλλει μία επίπλαστη φιλολαϊκή στάση.
