“Αυτό που ήδη σκέφτεται η Βεγγάλη σήμερα, θα το σκεφτεί η Ινδία αύριο”. Την περίφημη αυτή φράση (ειπωμένη πριν τουλάχιστον έναν αιώνα από τον πολιτικό του κόμματος του Κογκρέσου και κοινωνικό μεταρρυθμιστή Γκοπάλ Κρίσνα Γκοκάλε) χρησιμοποίησε σε ομιλία του ο πρωθυπουργός της Ινδίας και ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος Μπαρατίγια Τζανάτα, Μόντι, παραφράζοντάς την, προφανώς για να κερδίσει την εύνοια των βεγγαλέζων ψηφοφόρων ενόψει της εκλογικής μάχης στη Δυτική Βεγγάλη. Με μια ειρωνεία της τύχης, μετά τη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εκλογών στις 2 Μαΐου 2021, αποδείχτηκε ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων της Δυτικής Βεγγάλης σκέφτονται την πολιτεία τους χωρίς την παρουσία του Μπαρατίγια Τζανάτα στην τοπική κυβέρνηση. Μένει να φανεί αν αυτό που ήδη αποφάσισε με τη δημοκρατική της ψήφο η Βεγγάλη, θα το σκεφτούν οι ψηφοφόροι και άλλων πολιτειών στο μέλλον, κάνοντας έτσι το παλιό αυτό ρητό να μοιάζει προφητικό και πάλι.

Πράγματι, το Τρίναμουλ της Μαμάτα Μπάνερτζι πέτυχε μια θριαμβευτική νίκη καταπνίγοντας έτσι, έστω προσωρινά, τον διακαή πόθο του Μόντι να επικρατήσει το Μπαρατίγια Τζανάτα στη Δυτική Βεγγάλη (είναι ενδεικτικό ότι ο ίδιος, μαζί με το νούμερο δύο του κόμματος και υπουργό εσωτερικών Αμίτ Σαχ, πραγματοποίησαν συνολικά τριάντα οχτώ επισκέψεις στην πολιτεία στο διάστημα Φεβρουαρίου-Απριλίου). Παρόλα αυτά, το Τρίναμουλ κατόρθωσε να λάβει ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων και σύνολο εδρών σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες πολιτειακές εκλογές. Η διαφορά των δέκα εκατοστιαίων μονάδων μεταξύ των δύο κομμάτων (48% για το Τρίναμουλ και 38% για το Μπαρατίγια Τζανάτα) μεταφράζεται σε 213 έναντι 77 εδρών (Πίνακας 1). Συνεπώς, το κόμμα της Μπάνερτζι, θα καταλάβει λίγο περισσότερες από τα δύο τρίτα των εδρών του τοπικού κοινοβουλίου, διασφαλίζοντας έτσι ευρεία πλειοψηφία.
Εκτός από την τρίτη συνεχή θητεία της Μπάνερτζι στην πρωθυπουργία του κρατιδίου, το αποτέλεσμα των εκλογών είναι ιστορικό για δύο ακόμη λόγους. Η αξιωματική αντιπολίτευση θα ασκείται για πρώτη φορά από τα δεξιά, δηλαδή το Μπαρατίγια Τζανάτα, το οποίο θα αποτελεί μάλιστα και τη μοναδική αντιπολίτευση. Επιπλέον, είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανεξάρτητης Ινδίας που στο τοπικό κοινοβούλιο της Δυτικής Βεγγάλης δεν θα εκπροσωπηθεί ούτε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδίας (Μαρξιστικό), ούτε το Κογκρέσο, που έλαβαν αντίστοιχα μόλις το 5% και 3% των ψήφων περίπου.

Τι έκρινε το αποτέλεσμα των εκλογών

Υπήρξαν διάφοροι παράγοντες που συντέλεσαν στην ήττα του Μπαρατίγια Τζανάτα στη Δυτική Βεγγάλη. Κατ’αρχάς λόγω μιας γενικότερης αμφισβήτησης που δέχεται το κόμμα σε εθνικό επίπεδο, εν μέσω των συνεχιζόμενων αγροτικών κινητοποιήσεων, αλλά και των επικρίσεων για τη διαχείριση της οικονομίας και της επιδημίας Covid-19. Επιπλέον, ο Μόντι και ο Σαχ, απέτυχαν να εκμεταλλευτούν τη φθορά της τοπικής κυβέρνησης του Τρίναμουλ και να φέρουν την “πραγματική αλλαγή” στην πολιτεία, όπως είχαν εξαγγείλει στις προεκλογικές τους εκστρατείες, παρά τα μεγάλα χρηματικά ποσά που ξοδεύτηκαν εκεί και παρά το προβάδισμα που τους έδινε ο έλεγχος της κεντρικής εξουσίας.

Η πλειοψηφία των ψηφοφόρων έδειξαν ότι δεν επιθυμούν την θρησκευτική πόλωση και την κομουναλιστική βία την οποία προοιώνιζε η ενδεχόμενη έλευση του Μπαρατίγια Τζανάτα στην εξουσία. Είναι ενδεικτικό ότι στα προεκλογικά “πηγαδάκια” αυτό που ακουγόταν σε σχέση με την πιθανή επικράτηση του Μπαρατίγια Τζανάτα ήταν η λέξη gondogol που στην τοπική γλώσσα μπενγκάλι σημαίνει “μπλέξιμο”. Εκτός από τις εγγενείς αδυναμίες του εθνικιστικού κόμματος να κερδίσει τις εκλογές, σημαντικό ρόλο έπαιξε και η δημοφιλία της Μπάνερτζι, μιας δυναμικής γυναίκας, η οποία μάλιστα έδωσε μέρος της προεκλογικής μάχης από το αναπηρικό καροτσάκι έχοντας τραυματισμένο πόδι.

Πάντως, αρκετοί ψηφοφόροι φαίνεται πως ψήφισαν με τη λογική “το μη χείρον βέλτιστον”, προτιμώντας να αρκεστούν στα ήδη τρέχοντα προνοιακά προγράμματα της Μπάνερτζι, παρά το γεγονός ότι υπάρχει κάποιος βαθμός δυσαρέσκειας από τα φαινόμενα διαφθοράς μεσαίων και κατώτερων στελεχών του Τρίναμουλ.

O αντίκτυπος της νίκης της Μπάνερτζι

Με τη νίκη της η Μπάνερτζι έδειξε ότι το δίδυμο Μόντι-Σαχ δεν είναι ανίκητο. Αυτό που μένει να φανεί είναι το κατά πόσο η ήττα του Μπαρατίγια Τζανάτα στη Δυτική Βεγγάλη θα επηρεάσει τις εκλογές και σε άλλες πολιτείες, όπως στην πολυπληθέστερη της Ινδίας, Ουτάρ Πραντές, αλλά και στο Παντζάμπ, που αναμένονται το 2022. Το Μπαρατίγια Τζανάτα υπέστη ήττες στις πρόσφατες πολιτειακές εκλογές τόσο στην Κεράλα όσο και στο Ταμίλ Νάντου (στην πρώτη μάλιστα δεν έλαβε καμία έδρα). Στην Κεράλα κέρδισε το Αριστερό Δημοκρατικό Μέτωπο με κορμό το ΚΚΙ(Μ). Ήταν η πρώτη φορά που ανανεώνει τη θητεία του, αφού τα προηγούμενα χρόνια εναλλασσόταν στην εξουσία με το Κογκρέσο. Στο Ταμίλ Νάντου το τοπικό δραβιδικό κόμμα DMK (σύμμαχος του Κογκρέσου) κατέλαβε την εξουσία μετά από δέκα χρόνια. Ωστόσο, το Μπαρατίγια Τζανάτα και οι σύμμαχοί του διατήρησαν την εξουσία στο Ασάμ και εκλέχθηκαν στην ενωσιακή επικράτεια του Ποντιτσερύ.

Η επικράτηση του Τρίναμουλ στη Δυτική Βεγγάλη, αν ακολουθηθεί από νίκες και άλλων κομμάτων τοπικής εμβέλειας, μπορεί να σημάνει την ενίσχυση του φεντεραλιστικού χαρακτήρα του ινδικού πολιτειακού συστήματος και κατ’ επέκταση πιο αποτελεσματική την πολιτική εναντίωση στο Μπαρατίγια Τζανάτα. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι τα τοπικής εμβέλειας κόμματα δεν έχουν απαραίτητα προοδευτικό προσανατολισμό. Για παράδειγμα, το τοπικιστικό κόμμα που κυριαρχεί στην πολιτική και κοινωνική ζωή της πολιτείας Μαχαράστρα (με πρωτεύουσα το Μουμπάι), Σιβ Σένα, είναι γνωστό για τα φασιστικά χαρακτηριστικά του.

Παράλληλα, η μάχη, όπως διαφάνηκε και στη Δυτική Βεγγάλη, θα πρέπει να γίνεται και στο πολιτισμικό πεδίο. Οι ιδιαιτερότητες και ταυτότητες που συγκροτούνται από τη γλώσσα, τις τοπικές παραδόσεις, ακόμη και τις διατροφικές συνήθειες και την ένδυση, έχουν μεγάλη σημασία για την πλειονότητα των Ινδών. Αυτή η τοπική ποικιλομορφία μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην προσπάθεια των δυνάμεων του ινδουιστικού εθνικισμού να ομογενοποιήσουν το ινδικό έθνος-κράτος κατασκευάζοντας μια στενά προσδιορισμένη εθνική ταυτότητα που συνοψίζεται στο σύνθημα ̋Χίντου-Χίντι-Χιστουστάν̏ (δηλαδή, κοινή πολιτισμική και θρησκευτική ταυτότητα: Χίντου, κοινή γλώσσα: Χίντι, και ιερή πατρίδα: Χιντουστάν).

Με ορίζοντα τις βουλευτικές εκλογές του 2024

Μετά τη νίκη της η Μπάνερτζι δήλωσε ότι “η Βεγγάλη έσωσε την Ινδία” και ότι “αυτό ήταν το πρώτο βήμα για την ανατροπή του Μπαρατίγια Τζανάτα σε κεντρικό επίπεδο”. Δεν αποκλείεται, επομένως, αυτή και το κόμμα της να διεκδικήσει πρωταγωνιστικό ρόλο και πανεθνικά.

Σε αυτή την προσπάθεια της για δημιουργία αντικυβερνητικού μετώπου, πιθανώς θα επιδιώξει να βρει συμμάχους μεταξύ των κομμάτων τοπικής εμβέλειας. Αυτό καθίσταται αναγκαίο, δεδομένης της απουσίας ενός κόμματος εθνικής εμβέλειας που να μπορεί να ανταγωνιστεί το Μπαρατίγια Τζανάτα: το μοναδικό τέτοιο κόμμα θα μπορούσε να είναι το Κογκρέσο, που έχει, όμως, χάσει τη δύναμη και την παλιά του αίγλη.

Παραμένει στοίχημα, λοιπόν, για τα περιφερειακά κόμματα που απαρτίζουν την αντιπολίτευση σήμερα, και με ορίζοντα τις βουλευτικές εκλογές του 2024, η συμπόρευσή τους στο μέτωπο εναντίον του Μπαρατίγια Τζανάτα και η συνδιαμόρφωση ενός εναλλακτικού συνεκτικού οράματος για την Ινδία, με προοπτική μιας πιθανής αλλαγής στην κατεύθυνση της πολιτικής ζωής της χώρας.