Οκτώμισυ το πρωί δεκάδες ανθρώπων, κάθε ηλικίας, εμφανώς από τα λαϊκά και φτωχότερα στρώματα, κάποιοι με ζακέτες και σακκάκια στα χέρια, κάποιοι με σακίδια γεμάτα, κάποιοι με σακίδια και πλαστικές σακούλες, ήδη έχουν ξεκινήσει και κατευθύνονται στο κοινοβούλιο, τον τόπο της διαμαρτυρίας. Ανάμεσά τους ιερωμένοι, μοναχές και μοναχοί, γέροι, νέοι, παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας, έφηβοι…
Από το ξενοδοχείο μου, κοντά στην ιστορική Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου, ως το Πάρκο δίπλα στη Βουλή, κάπου ένα χιλιόμετρο απόσταση, ο αριθμός των πορευομένων συνεχώς μεγαλώνει. Κάποιοι λίγοι κρατούν πλακάτ και πανώ, οι περισσότεροι βαδίζουν σιωπηλά, κάποιοι σιγοψέλνουν. Είναι οι πρώτοι που φτάνουν στο χώρο της συγκέντρωσης. Είναι αυτοί που έρχονται από τα περίχωρα και τις επαρχίες, από μακρυά, που έχουν φτάσει με λεωφορεία, κάποιοι κι από χτες, για να υπερασπιστούν την πίστη και την Εκκλησία τους. Την Ιστορία τους. Με την παρουσία της αστυνομίας διαρκή, παντού, να μεγαλώνει όσο πιο κοντά φτάνουν στον προορισμό τους.
Κάθομαι σε ένα καφενεδάκι, από όπου μπορώ να τους παρατηρώ. Είναι νωρίς, είναι Σάββατο, το κιόσκι του καφέ δίπλα ετοιμάζει καφέδες για όλους όμοια, τους πιστούς, την αστυνομία, μυστική και με στολή, τους περαστικούς…
Με εντυπωσιάζει που οι γυναίκες μεταξύ των συγκεντρωμένων φορούν όλες ανεξαιρέτως μαντήλι, ενώ δεν είναι σε ναό. Προσέχω ένα ζευγαράκι 20αρηδες, κάθονται χέρι χέρι, ο έρωτάς τους είναι εμφανής, είναι μοντέρνα ντυμένοι, όμως και πάλι το κορίτσι φοράει μαντήλι… Ναι, είναι παράδοση εδώ να μην είσαι ασκεπής στο ναό, έρχεται από το Βυζάντιο, όμως είναι έξω, στο Πάρκο, για μια διαδήλωση, και ειδικά για ετούτους εδώ τους δύο, το μαντήλι ξενίζει. Ο μεταφραστής μου με διορθώνει: δεν είναι διαδήλωση. Δεν είναι διαμαρτυρία. Είναι αυτό που οι Ορθόδοξοι εδώ ονομάζουν Μαλίτβεναγε Σταγιάνιε, Προσευχητική Ορθοστασία. Ορθοστάδην Παράκληση και Εξύμνηση. Είναι ο Ουκρανικός ακάθιστος, είναι το Βυζάντιο και πάλι παρόν και οι εκκλησιαστικές συνήθειες την ώρα του μεγάλου κακού, την ώρα που ζητείς να σωθείς, κι εσύ κι η πίστη, από την αίρεση, τη βαρβαρότητα, τους ξένους που εισβάλλουν.
Ήταν μια διάσταση που δεν γνώριζα. Από αυτές που σε συγκινούν. Όσα και αν έχει δει, από τον αγώνα τους να κρατήσουν τις εκκλησιές τους, από τις κακοποιήσεις και τα εγκλήματα που έχουν υποστεί, από τις προσευχές και τις λειτουργίες τους στα χωράφια, τίποτε δεν δίνει τη βαρύνουσα σημασία που δίνει αυτή η αναλογία, αυτή η νέα μου γνώση, στον αγώνα ενός λαού που έχει αποφασίσει να σωθεί.
Ο κόσμος διαρκώς πληθαίνει. Κάποιοι υπεραισιόδοξοι, μάλλον αφελείς, περιμένουν πως θα φανεί ο Οικουμενικός Πατριάρχης, να τους μιλήσει, να απαντήσει στις αγωνίες τους. «Εμείς είμαστε εδώ και τον περιμένουμε, τον έχουμε προσκαλέσει, να μιλήσουμε», μου λέει ένας νεαρός ιερέας που ρωτώ.
Δεν ξέρει ότι το πρόγραμμα έχει αλλάξει και έχει γίνει έτσι που ο Οικουμενικός Πατριάρχης να μη συναντήσει κανέναν πιστό, κανέναν λαϊκό. Οι πληροφορίες μου έλεγαν ότι θα συναντηθεί με τον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στις 11 το πρωί του Σαββάτου, θα επισκεφθεί το Κοινοβούλιο, έξω από το οποίο έχει συγκεντρωθεί ο λαός, κατά τις δύο το μεσημέρι. Όμως η συνάντηση με τον Πρόεδρο έγινε νύχτα, γύρω στις 11 το βράδυ, αμέσως μετά την άφιξη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Κίεβο. Σύμφωνα με το σημερινό ρεπορτάζ, ο Πρόεδρος παρέθεσε ακολούθως δείπνο στον υψηλό καλεσμένο του – απόφαγαν καλά μεσάνυχτα, όπως φαίνεται.
Οι περίεργες κινήσεις δεν τελειώνουν εδώ – στο μεταμεσονύχτιο δείπνο και την νυχτερινή επίσκεψη. Βίντεο από τη συνάντηση των δύο δεν έγινε δυνατόν να βρω. Ούτε οι ρωσόφωνοι φίλοι από τους οποίους ζήτησα βοήθεια. Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας συναντήθηκε με τον Πατριάρχη νύχτα και, όπως φαίνεται δεν έδωσε βίντεο στην δημοσιότητα. Μόνο φωτογραφίες. Γιατί στις φωτογραφίες ελέγχεις τι θα βγει, στις φωτογραφίες ελέγχεται η εικόνα, να μοιάζει τυπική, να μην υπάρχει θερμότητα στην επαφή, δεν έχουν λόγια οι φωτογραφίες, δε δείχνουν αν φίλησες ή όχι κάποιο χέρι στην πρώτη επαφή, με ότι σημαίνει αυτό. Οι άνθρωποι που είναι μπροστά μου συγκεντρωμένοι, γύρω στις έξι επτά χιλιάδες πια, είναι οι περισσότεροι ψηφοφόροι του Ζελένσκι. Στο κόμμα του υπάρχουν βουλευτές που έχουν πάρει ανοικτά θέση κατά του Πατριάρχη και του Τόμου, ο ίδιος είναι πολύ πιο μετριοπαθής στο θέμα από προηγούμενες ηγεσίες – υποχώρησε μεν στις αμερικάνικες πιέσεις αλλά δε θέλει να χάσει και την εκλογική του βάση. Κι αν και όταν χαρακτήρισε «υβριδικό όπλο» τη θρησκεία η φράση του αφορούσε τους Ρώσους, το Πατριαρχείο Μόσχας, ήταν αδύνατον να μην αποκτήσει και ειρωνικό χαρακτήρα, ειδικά όταν λέγεται στον Οικουμενικό Πατριάρχη, που τόσο αγάπησε και επηρέασε ο Μάικ Πομπέο, σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του πρώην ΥΠΕΞ των ΗΠΑ.
Η απουσία ποιμνίου, πλην των ακραίων εθνικιστών και των κατ’ εντολήν παρόντων στις εκκλησίες παρακρατικούς και νεοναζί, είναι σύνηθες φαινόμενο στην εκκλησία του Επιφάνιου. Ήταν ακόμη πιο εμφανής στο συλλείτουργο που έκανε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, όπου ήταν παρόντες μόνο ιερωμένοι και μέσα ενημέρωσης. Φωτογραφίες και βίντεο δεν δείχνουν λαϊκούς, πέρα από σωματοφύλακες και ελάχιστους ακόμη άνδρες αγνώστων στοιχείων. Ίσως η απουσία να οφείλεται και στα μέτρα ασφαλείας, όμως ακόμη και αυτά, όταν αφορούν σε έναν επικεφαλής του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δεν δικαιολογούνται, αν ο ίδιος έστω θεωρούσε ότι υπάρχει λαϊκό έρεισμα στις θέσεις του.
Συνεχίζω να παρατηρώ τους ανθρώπους γύρω μου, αυτό το Σάββατο της αγωνίας για την Ορθοδοξία. Έξω από το κοινοβούλιο είναι πολλοί οι νεαροί ιερωμένοι. Τόσο φτωχοί ή τόσο πλούσιοι όσο οι ενορίες τους. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, υπό τον Μητροπολίτη Ονούφριο, δεν ανήκει σε κανένα κρατικό μισθολόγιο. Οι ιερείς ζουν από ότι μπορούν να τους διαθέσουν οι ενορίτες τους. Κι η νιότη τους, οι νεαρές πρεσβυτέρες δίπλα τους, τα μικρά τους παιδιά, είναι συμβόλαιο παρουσίας κι αγώνα για το λαό που έχει έρθει εδώ, από μακρυά ή κοντά. Οι ψαλμωδίες, από δεκάδες χορωδούς και ιερείς, είναι ονειρικές, δίπλα στη μεγάλη λεωφόρο και τα αυτοκίνητα, δίπλα στους αστυνομικούς και τη φρουρά του κοινοβουλίου που στέκεται μπροστά από τους βαμμένους με τα εθνικά χρώματα κίονες πρωτοφανούς αισθητικής.
Τα πλακάτ και τα πανώ είναι σε τρεις γλώσσες, στα ουκρανικά, τα αγγλικά και τα ελληνικά, να τα καταλάβουν όλοι. «Είμαστε εκατομμύρια και Επικεφαλής μας είναι ο κ.κ. Ονούφριος», «Βαρθολομαίε, έχεις το αίμα μας στα χέρια σου», «Βαρθολομαίε, επίστρεψέ μας τις 500 Εκκλησίες μας!», «Φανάρι, ο Τόμος σου μας έφερε διχόνοια και αίμα» κι εκείνο το ανατριχιαστικό, για τον τόμο της αυτοκεφαλίας που παραχώρησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, «Το μελάνι του Τόμου σου είναι το Αίμα των Ορθοδόξων»… Δύο παρέες έχουν φέρει μπαλόνια, μεγάλα, λευκά, να σηκώσουν τα πανώ τους ψηλότερα από τα κεφάλια μας.
«Χριστός Ανέστη!». Η φράση που εκστομίζει ο πρώτος ομιλητής απαντιέται με ένα μυριόστομο «Αληθώς Ανέστη!». Η πίστη τους όλη σε δυό φράσεις. Κι ύστερα πάλι ήσυχοι, με τα πανώ, με τα πλακάτ, με την αγωνία, με την εμπειρία της βίας που υφίστανται ποικιλοτρόπως. Ειρηνικοί. Αμετακίνητοι. Ακάθιστοι.
Να προσευχηθούν για τον Οικουμενικό Πατριάρχη να τον φωτίσει ο Θεός καλούν τους πιστούς οι ομιλητές. Η κριτική είναι αυστηρή αλλά η αγάπη δεν λείπει. Απευθυνόμενος στο λαό ο αρχιεπίσκοπος Νικόλαος που μίλησε εκ μέρους της Ουκρανικής Εκκλησίας αναρωτήθηκε «πού έχει ξεπουλήσει» ο Πατριάρχης τους πιστούς της Ουκρανίας, για να καταλήξει: «Ήταν πρώτος κατά τιμή μεταξύ ίσων, θέλησε να γίνει πρώτος χωρίς ίσους κι έγινε πρώτος χωρίς τιμή»…
