[Αφγανιστάν (1): Το τέλος μιας κτηνώδους κατοχής]
Ιστορικά στιγμιότυπα από την υποδαύλιση ενός σκοταδιστικού φονταμενταλισμού
Τα αρχικά διαπιστευτήριά τους οι Ταλιμπάν τα έδωσαν όταν προέλασαν στην Καμπούλ την πρώτη φορά, το 1996. Μια από τις πρώτες τους ενέργειες ήταν η απαγωγή του πρώην Προέδρου και κομμουνιστή Μοχάμαντ Νατζιμπουλάχ μαζί με τον αδελφό του, από το συγκρότημα του ΟΗΕ όπου ήταν κρατούμενος μετά την παραίτησή του το 1992. Οι Ταλιμπάν τον ευνούχισαν και τον βασάνισαν μέχρι θανάτου μαζί με τον αδελφό του, έσυραν τα πτώματά τους πίσω από ένα φορτηγό ανά την Καμπούλ και τελικά τα κρέμασαν από ένα φανάρι τροχαίας (προσοχή, ο σύνδεσμος οδηγεί σε μια φρικαλέα εικόνα). Η άνοδος και η συντριπτική ήττα ενός ισχυρού (αλλά όχι όσο νόμιζε) κομμουνιστικού κόμματος σηματοδοτεί άλλωστε και την αρχή της πρόσφατης τραγωδίας του Αφγανιστάν, το έναυσμα μιας ατέρμονης θύελλας από θηριωδίες, φόνους και προσφυγιάς
Η Σοβιετική Εισβολή
Πίσω από κάθε φασισμό κρύβεται μια αποτυχημένη επανάσταση
- Σλαβόι Ζίζεκ (αποδίδεται στον Βάλτερ Μπένγιαμιν)
Οι Αφγανοί κομμουνιστές, το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα του Αφγανιστάν (ΛΔΚΑ) ήταν διαιρεμένο σε δυο φράξιες που η μία πολεμούσε την άλλη (η σκληροπυρηνική Χαλκ και η μετριοπαθής Παρτσάν). Το ΛΔΚΑ ήταν πίσω από ένα αντιπραξικόπημα που το είπανε Επανάσταση του Σαούρ, με ισχυρή λαϊκή στήριξη στις πόλεις, αλλά που έξω από την Καμπούλ, δεν κατόρθωσε να ενωθεί με τις μάζες και να γίνει ποτέ κανονική επανάσταση. Αποπειράθηκε έτσι να επιβληθεί στην Αφγανική επαρχία δια της βίας, καταδιώκοντας και τους ανταγωνιστές του στις πόλεις. Το αντιπραξικόπημα είχε αφορμή τη δολοφονία ενός ανώτατου στελέχους του ΛΔΚΑ και τις φυλακίσεις στελεχών του και ανέτρεψε την κυβέρνηση του Νταούντ Χαν (εκτέλεσε μάλιστα τον ίδιο), που με πραξικόπημα πάλι είχε ανατρέψει τον βασιλιά του Αφγανιστάν το 1973 και είχε καταργήσει τη βασιλεία.
Στον πυρήνα της επανάστασης βρισκόταν ένα πρόγραμμα αναδασμού, αποκληρικοποίησης και ραγδαίας μετάβασης στη νεωτερικότητα. Οι στόχοι αυτοί σκόνταφταν πάνω στα συμφέροντα των τοπικών φεουδαρχών και την αντίδραση των μουλάδων, οι οποίοι έπαιζαν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων του αγροτικού κυρίως πληθυσμού. Μπορούσε να επιβληθεί πάνω τους μόνο με αιματηρή καταστολή και τρομοκρατία.
Μια παρόμοια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της χώρας είχε επιχειρηθεί από τον Βασιλιά Αμανουλάχ Χάν του Αφγανιστάν τη δεκαετία του 1920, είχε οδηγήσει σε εξεγέρσεις και στην τελική εκδίωξή του μετά από εμφύλιο πόλεμο, με αιχμή του δόρατος και τότε τη θέση της γυναίκας. Οι μεταρρυθμίσεις του Αμανουλάχ (μεταξύ άλλων η απαγόρευση της πολυγαμίας και των παιδικών γάμων) ανακοπήκαν. Ιστορικά έχει ίσως μια σημασία να αναφέρουμε πως οι διαφορές των φονταμενταλιστών με τον Κόκκινο Στρατό χρονολογούνται από εκείνη την εποχή, μια και το κίνημα που έριξε τον βασιλιά συμμάχησε στον ένα χρόνο της εξουσίας τους με το ισλαμιστικό, αντιρωσικό / αντισοβιετικό, κεντρο-ασιατικό αντάρτικο, κάτι που οδήγησε σε μια “μυστική” εισβολή του Κόκκινου Στρατού στο Βόρειο Αφγανιστάν το 1929. Η ΕΣΣΔ πάντως ήταν αρωγός και σύμμαχος του Αφγανιστάν από το 1919 ήδη, με κάθε κυβέρνηση, και υπήρχαν ισχυροί δεσμοί μεταξύ των δύο κρατών. Στην πλάστιγγα των επιρροών του ψυχρού πολέμου το Αφγανιστάν και επί Βασιλείας, “έγερνε”, αλλά δεν περιοριζόταν, στη Σοβιετική σφαίρα επιρροής.
Το 1978 ο νέος εμφύλιος πόλεμος ξεκινούσε (έχει ένα ενδιαφέρον να σημειώσουμε πως σε αυτόν από τη μεριά των Μουτζαχεντίν συμμετείχαν και μαοϊκοί αντάρτες – η Κίνα στήριζε άλλωστε τους Μουτζαχεντίν εναντίον των φιλοσοβιετικών κομμουνιστών). Παρά την ενίσχυσή των κυβερνήσεων των κομμουνιστών (οι εσωτερικές διαμάχες ενισχύθηκαν αυτή την περίοδο) από την ΕΣΣΔ, οι αντίπαλοι του καθεστώτος – ενισχυμένοι από το Πακιστάν και τη Δύση – κέρδιζαν έδαφος, ενώ η φραξιονιστική και μη διαπάλη μέσα στο ΛΔΚΑ οδήγησαν στην επέμβαση των Σοβιετικών τον Δεκέμβριο του 1979, μετά από εσωτερικό πραξικόπημα εναντίον της κυβέρνησης του Νουρ Μουχαμάντ Ταρακί που ανετράπη από τον Χαφιζουλάχ Αμίν (και αυτός από τη φράξια των Χαλκ) – τον οποίο οι Σοβιετικοί θεωρούσαν ανίκανο να ελέγξει την κατάσταση, αλλά και ύποπτο επί φιλοαμερικανισμώ, και λόγω των σπουδών του στις ΗΠΑ. Ο χαρακτήρας της μάχης άλλαξε έτσι άρδην. Αυτό που ήταν ένας εμφύλιος πόλεμος με κοινωνικές και εθνοτικές ισορροπίες, μετατράπηκε σε έναν πόλεμο εναντίον του ξένου εισβολέα. Δισεκατομμύρια δολάρια και συνεχής εξοπλισμός από τις ΗΠΑ, τη Δύση γενικότερα, το Πακιστάν, τη Σαουδική Αραβία εξασφάλισαν στους Μουτζαχεντίν την δυνατότητα να πολεμήσουν στα ίσια τη Σοβιετική υπερδύναμη. Στην πορεία δημιούργησαν το δίκτυο που θα εξέθρεπτε τον ισλαμικό φονταμενταλισμό σε παγκόσμια κλίμακα ενισχύοντας τις πιο αντιδραστικές φωνές μέσα στη συμμαχία των “μουτζαχεντίν” που πολέμησαν την ΕΣΣΔ. Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν πρωτοέδρασε στο Αφγανιστάν, και φυσιογνωμίες του ακραίου ισλαμισμού που θα επάνδρωναν και θα ηγούντο της διεθνούς σουνιτικής ισλαμιστικής τρομοκρατίας πήραν το βάπτισμα του πυρός στο Αφγανιστάν.
Οι Σοβιετικοί με τη σειρά τους, με ολοένα και μεγαλύτερες απώλειες προχώρησαν και σε τυφλούς βομβαρδισμούς της υπαίθρου. Η ίδια η βάση των κομμουνιστών στράφηκε εναντίον τους. Καθώς ο πόλεμος ήταν πλέον proxy war, η κλίμακά του εξερράγη. Στα σχεδόν δέκα χρόνια που διήρκεσε, τα θύματά του ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο, οι τραυματίες τα 3 εκατομμύρια και τα μεγάλα προσφυγικά ρεύματα που προκάλεσε έφτασαν τα 5 εκατομμύρια ανθρώπους (σε Ιράν και Πακιστάν) συν 1 με 2 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισθέντες. Και αυτό σε μία χώρα που το 1978 είχε μόλις 14 εκατομμύρια κατοίκους! Η υπόθεση της αριστεράς, αλλά όχι μόνο, του συνδεδεμένου με αυτήν φεμινιστικού κινήματος και κάθε στοιχείου της νεωτερικότητας είχε πληγεί θανάσιμα. Ηγεμονικές ήταν, με τις πλάτες των ΗΠΑ και την πρωτοβουλία του Πακιστάν, διάφορες εκδοχές ισλαμικού φονταμενταλισμού και φεουδαρχικής οργάνωσης της κοινωνίας. Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, όπως είδαμε, η πτώση και του Αφγανικού καθεστώτος ακολούθησε το 1992.
Μια εξαιρετική ανασκόπηση με στοιχεία προσωπικών μαρτυριών της πρόσφατης ιστορίας του Αφγανιστάν και των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα από το 1970 και μετά, προσφέρει ο ανθρωπολόγος Jonathan Neale, που είχε εγκατασταθεί στη χώρα τη δεκαετία του 1970.
Ο νέος εμφύλιος (1992 – 1996) και η άνοδος των Ταλιμπάν
Η συμμαχία που κατέλαβε την εξουσία στην Καμπούλ μετά την καθαίρεση του Νατζιμπουλάχ ήταν πάντα ετερόκλητη, υπό την ηγεμονία φονταμενταλιστών κάθε είδους. Δεν χρειάστηκε πολύ για να ξεκινήσει από τους πολέμαρχους ένας νέος γύρος πολέμου όλων εναντίον όλων, υποδαυλίστηκε μάλιστα η εξέλιξη αυτή από το Πακιστάν του οποίου ο προστατευόμενος Χεκματυάρ έδωσε το έναυσμα της σύγκρουσης. Η κατάσταση γενικευμένης ανομίας ήταν τέτοια, που όταν εμφανίστηκε στα νότια σύνορα της χώρας μια νέα ομάδα θρησκευτικών φονταμενταλιστών, οι Ταλιμπάν, γέννημα-θρέμμα των στρατοπέδων προσφύγων στο Πακιστάν, στρατολογημένη από την πιο μυστικοπαθή ίσως και σκληρή μυστική υπηρεσία στον κόσμο, την Πακιστανική ISI, χρηματοδοτημένη από την Σαουδική Αραβία και ποτισμένη από την αμερικανική προπαγάνδα, με πρόγραμμα την απαλλαγή της χώρας από τους πολεμάρχους και την καθιέρωση ενός, κτηνώδους αλλά κατανοητού στις αγροτικές μάζες, “κράτους δικαίου”. Η σχέση άλλωστε του Πακιστάν με την υποδαύλιση ισλαμιστικών κινημάτων στο Αφγανιστάν προηγείται της Ρωσικής επέμβασης και έχει σχέση με την εθνική του ασφάλεια και την εθνοτική του σύσταση. Οι ΗΠΑ είχαν ελάχιστα αντιδράσει στην άνοδο των Ταλιμπάν, δεδομένου άλλωστε πως είχαν επί της ουσίας χάσει κάθε ενδιαφέρον για την χώρα από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και μετά. Η αμερικανική εταιρεία πετρελαίου UNOCAL, σύμφωνα με την μαρτυρία του Πακιστανού Δημοσιογράφου Χαμίντ Μιρ χρηματοδότησε το 1995 τους Ταλιμπάν για να παίξουν ρόλο προστασίας για τον αγωγό που συνέδεε το Τουρκμενιστάν με το Πακιστάν.
Παρά τις πρωτοφανείς σε κλίμακα αγριότητες που διέπραξαν οι Ταλιμπάν σε βάρος των γυναικών, των μειονοτήτων, των διεθνών κανόνων, και της ίδιας της ιστορίας της χώρας, η UNOCAL μεσολάβησε αρχικά ώστε να συσφίξουν σχέσεις με το καθεστώς των Ταλιμπάν, πριν ξεσπάσει ο πρώτος γύρος του “Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας” και στοχοποιηθούν οι Ταλιμπάν μέσω της σχέσης τους με τον Οσάμα Μπιν Λάντεν. Αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν έφτασε μάλιστα μέχρι τα γραφεία της εταιρείας στο Τέξας για να επικυρώσουν την συμφωνία για τον αγωγό. Ο βομβαρδισμός του Αφγανιστάν από τον Κλίντον και το κλίμα αποστροφής στις ΗΠΑ για τα όσα συνέβαιναν στο υπό τους Ταλιμπάν Αφγανιστάν, καθιστούσε την αναγνώριση των Ταλιμπάν πολιτικά κοστοβόρα για την κυβέρνησή του, και έτσι το σχέδιο αυτό εγκαταλείφθηκε.
Αναλυτικότερα η πορεία ανάδυσης και κατίσχυσης των Ταλιμπάν και η σχέση της με τους αγωγούς πετρελαίου, έχει περιγραφεί από τον Γάλλο πολιτικό επιστήμoνα Ολιβιέρ Ρουά το 1997.
Τα αμερικάνικα αλφαβητάρια του τζιχάντ
Οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου υποστήριξαν συστηματικά και συνειδητά την άνοδο του πολιτικού ισλάμ και του φονταμενταλισμού ως αντίβαρο στην άνοδο των κοσμικών, αριστερών κομμάτων και κινημάτων στην περιοχή. Ήδη πριν τη Σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν, υπήρχε δράση και συνεννόηση των ΗΠΑ με ακραίες φονταμενταλιστικές ομάδες. Με τη Σοβιετική εισβολή η στήριξη έγινε απροκάλυπτη. Είναι χαρακτηριστικό και ενδεικτικό της συμμετοχής των ΗΠΑ στην άνοδο του φονταμενταλισμού, πως τα παιδιά στους πακιστανικούς καταυλισμούς, έκαναν μάθημα με βιβλία που είχε παραγάγει το τμήμα Αφγανικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα – Όμαχα και τα οποία προέτρεπαν μαθητές του δημοτικού σε βίαιο τζιχάντ με εικονογράφηση και θεματολογία που ούτε ο ΙΣΙΣ δεν ξεπέρασε, και τα οποία (αφού τηρώντας τους ισλαμικούς κανόνες έσβησαν κάποια πρόσωπα που εμφανιζόταν στα σχολεία) τα χρησιμοποίησαν αυτούσια οι Ταλιμπάν το 1996 όταν έγιναν κυβέρνηση.
Tα βιβλία αυτά ήταν γεμάτα με ιστορίες για μαθητές που πολεμούσαν τους κακούς κομμουνιστές και είχαν ασκήσεις μαθηματικών του τύπου:
- Αν από 10 αθέους σκοτωθούν οι 5 από 1 μουσουλμάνο θα μείνουν οι 5
- 5 όπλα συν 5 όπλα = 10 όπλα
- 15 σφαίρες μείον 10 σφαίρες = 5 σφαίρες κτλ
Στην κορυφή της σελίδας, μια εικόνα από το αλφαβητάρι αυτό που έδειχνε σε παιδιά δημοτικού τους αριθμούς με έναν πρωτότυπο παιδαγωγικά τρόπο!
Πρέπει να επισημάνουμε πως η κατανόηση για τον Ισλαμικό φονταμενταλισμό των μουτζαχεντίν, και η καθοδήγηση του θρησκευτικού φανατισμού, που τόσο αποτρόπαιους καρπούς απέφερε, εν ονόματι του κομμουνιστικού κινδύνου, ήταν εκείνη την εποχή εντυπωσιακή στη Δύση. Κι αυτό παρότι σχεδόν ταυτόχρονα καταγγελόταν το (πολύ ηπιότερο σε σχέση με τις αφγανικές και σαουδικές ακρότητες) θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν. Πέραν των ίδιων των ΗΠΑ, την φιλοισλαμιστική περίοδο του καθ’ημάς φιλελευθερισμού προλάβαμε και ζήσαμε και στην Ελλάδα, όπως την έζησαν και στην Γαλλία.
