• “…υπάρχει σύγκρουση στο Αφγανιστάν μεταξύ δύο δυνάμεων που και οι δύο είναι αποτελέσματα του τρόπου σκέψης των ΗΠΑ… ο κόσμος παρακολουθεί έντρομος το αποτέλεσμα ενός ακόμα ιστορικού πειράματος της Ουάσινγκτον
  • Μαρία Ζαχάροβα, εκπρόσωπος τύπου του ρωσικού υπουργείου εξωτερικών, στο Telegram

1. Τα τελευταία γεγονότα

Η πολλοστή κατάληψη και εκκένωση της Καμπούλ τους τελευταίους δυο αιώνες ολοκληρώθηκε τον δεκαπενταύγουστο. Οι Ταλιμπάν κατέλαβαν μέσα σε λίγες ημέρες, την Κανταχάρ και το Χεράτ, μετά το Μαζάρ-ι-Σαρίφ, μπαίνοντας στο μυθικής πολυτέλειας παλάτι του αιματοβαμμένου και τρομερού πολεμάρχου / στρατηγού Ντοστούμ (βλ. βίντεο), ενώ ελικόπτερα εκκένωσαν άρον άρον την αμερικανική πρεσβεία, και η κυβέρνηση του Αφγανιστάν φυγαδεύτηκε.

Πανικόβλητοι άνδρες και γυναίκες προσπάθησαν να φύγουν από τη χώρα συνωστιζόμενοι σε αεροπλάνα και σε διαδρόμους απογείωσης, γαντζωνόμενοι σε αεροπλάνα εν κινήσει. Βρίσκοντας φριχτό θάνατο.

Η ταχύτητα της κατάρρευσης του κράτους που έστησαν οι ΗΠΑ είναι εντυπωσιακή. Όταν έφυγαν οι Σοβιετικοί από το Αφγανιστάν, με τους μουτζαχεντίν πάνοπλους, εκπαιδευμένους και με συμμάχους όλη τη Δύση, τους πήρε τρία χρόνια μέχρι να ρίξουν την κυβέρνηση του Νατζιμπουλάχ, η οποία έπεσε μόνο μετά την ολοκληρωτική πτώση της ΕΣΣΔ, όταν οι φατρίες που τη στήριζαν έσπευσαν να κάνουν άλλες συμφωνίες για την επόμενη μέρα, μιας και δεν είχε νόημα να στηρίζουν ένα καθεστώς χωρίς διεθνές πλέον έρεισμα.

Η προέλαση των Ταλιμπάν ήταν λοιπόν αστραπιαία, και έδειξε δυο πράγματα:

• Ότι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, ο στρατός κατοχής και η πολιτική ηγεσία δεν είχαν αντιληφθεί το τι γινόταν στη χώρα -στα τέλη Ιουνίου υπολόγιζαν πως οι Ταλιμπάν θα χρειαζόντουσαν έξι μήνες για να καταλάβουν όλο το Αφγανιστάν μετά την Αμερικανική αποχώρηση,

• αλλά και ότι οι Ταλιμπάν αντλούν από ισχυρά αποθέματα λαϊκής στήριξης.

Είναι εντυπωσιακό πως ενώ οι Ταλιμπάν δεν έλεγχαν όλο το Αφγανιστάν το 2001 – καθώς η Βόρεια Συμμαχία (τοπικών πολεμάρχων και φατριών) έλεγχε ή είχε παρουσία σε μεγάλο μέρος της χώρας-σήμερα όλο το Αφγανιστάν είναι πρακτικά υπό τον έλεγχό τους.

Ωστόσο, είναι έντονη η πεποίθηση πως υπήρξε διαταγή από “πάνω” για να μην πολεμήσει ο στρατός του Αφγανιστάν. Αυτή ήταν άλλωστε και η αίσθηση του Διοικητή της Τράπεζας του Αφγανιστάν.

Οι Ταλιμπάν προέλασαν χωρίς τεθωρακισμένα, χωρίς αεροπορική υποστήριξη, σε ορισμένες περιπτώσεις δια περιπάτου, ενώ προηγουμένως ο Αφγανικός στρατός είχε φύγει πετροβολούμενος από πιτσιρικάδες.

Οι Ταλιμπάν αποτελούν λοιπόν ξανά το νέο καθεστώς του Αφγανιστάν. Χείρα φιλίας έχουν τείνει προς την κυβέρνησή τους οι Κινέζοι, διπλωματική καλή διάθεση οι Ρώσοι, ο Πακιστανός Πρόεδρος Ιμράν Κάν, περιέγραψε την επικράτηση τους ως “σπάσιμο των δεσμών της σκλαβιάς” (ενώ ταυτόχρονα καταδιώκει ως τρομοκράτες τους Πακιστανούς Ταλιμπάν). Οι Ταλιμπάν υπήρξαν εξαρχής το προβληματικό παιδί των Πακιστανικών μυστικών υπηρεσιών, ένας πρώην αρχηγός των οποίων, ο Ασάντ Ντουρανί δήλωσε στον Guardian, πως “Οι μάζες θα είναι ευχαριστημένες που οι Ταλιμπάν κατέλαβαν το Αφγανιστάν. Ανησυχούν κυρίως οι προνομιούχες τάξεις που θα στερηθούν τη λεία τους και την εξουσία να εκμεταλλεύονται τους φτωχούς”.

Οι εκπρόσωποι των νικητών Ταλιμπάν είναι καθησυχαστικοί και προσεκτικοί. Στη συνέντευξη τύπου τους ήταν μετριοπαθείς – για τα δεδομένα Αφγανών πολεμάρχων. Συναντήθηκαν με εκπροσώπους θρησκευτικών μειονοτήτων της χώρας για να τους καθησυχάσουν. Δηλώνουν πως δεν θα προβούν σε μαζικές πράξεις αντεκδίκησης, πως θα σεβαστούν τα δικαιώματα των γυναικών που είναι συμβατά με το Ισλάμ, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να έχουν δουλειές και να κυκλοφορούν ασυνόδευτες, παρότι δεν απέκλεισαν την επαναφορά των λιθοβολισμών και των ακρωτηριασμών στην Αφγανική νομοθεσία.

Σημειωτέον, πως πρόταση για επαναφορά των λιθοβολισμών είχε γίνει και από την κυβέρνηση του Καρζάι – και απορρίφθηκε εντέλει, ενώ εκτελέσεις και λιθοβολισμοί μοιχών και μοιχαλίδων συνέβαιναν και κατά τη διάρκειά της αμερικανικής κατοχής και επιφανείς συνεργάτες του Προέδρου Γκάνι κάθε άλλο παρά τους αποδοκίμαζαν. Η αρχική σκέψη της κυβέρνησης εθνικής ενότητας το 2001 για το θέμα ήταν μια “πιο ήπια εφαρμογή της σαρίας”, όπως το να συνεχιστεί η πρακτική του λιθοβολισμού με μικρότερες όμως πέτρες, και να συνεχιστεί η δημόσια έκθεση των εκτελεσθέντων – αλλά για λιγότερη ώρα. Γενικά η προστασία των γυναικών υπήρχε κυρίως στην Καμπούλ, στα χαρτιά και επί ΝΑΤΟϊκής διοίκησης.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως μια από τις πρώτες ενέργειες μετά την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν, ήταν η εκτέλεση του συλληφθέντα από την κυβέρνηση Γκάνι και κρατούμενου στις φυλακές ηγέτη του Ισλαμικού Κράτους στη Νότια Ασία, Ομάρ Χορασανί.

Είναι ίσως ενδεικτικό της αλλαγής επικοινωνιακής (τουλάχιστον) γραμμής πως στις 19 Αυγούστου, ημέρα της ανεξαρτησίας του Αφγανιστάν, έγιναν μεγάλες “πατριωτικές” διαδηλώσεις με Αφγανικές σημαίες και συνθήματα σε πολλές πόλεις του Αφγανιστάν. Στην Καμπούλ τουλάχιστον, δεν διαλύθηκαν από τους Ταλιμπάν. Θα ήταν αδιανόητο αυτό to 1996.

Ενδεικτική ακόμα των δυτικών διαθέσεων στο Αφγανιστάν είναι η δημόσια εκδήλωση κατανόησης αν όχι συμπάθειας του Βρετανού, αντίστοιχου του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, Νικ Κάρτερ, προς τους Ταλιμπάν:

Ας σημειώσουμε πάντως πως όλη αυτή η – σχετική – μετριοπάθεια ενδέχεται να είναι προσχηματική και σε λίγο καιρό όλα να είναι όπως στην πρώτη θητεία των Ταλιμπάν. Ο χρόνος θα δείξει.

2. Γιατί αποχώρησαν οι Αμερικάνοι;

Η κατάληξη 20 ετών εισβολής και κηδεμονίας του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ ειδικότερα, ήταν προδιαγραμμένη. Από τη στιγμή που ο Τραμπ συμφώνησε στην αποχώρηση των στρατευμάτων των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν με τους Ταλιμπάν στην Ντόχα πέρυσι.

Οι προσεκτικοί παρατηρητές της κατάστασης στο Αφγανιστάν ήξεραν πως οι Ταλιμπάν θα επικρατούσαν και ο προχειροφτιαγμένος από τις ΗΠΑ στρατός του Αφγανιστάν θα κατέρρεε. Ο Νόαμ Τσόμσκι προέβλεπε σαν σε κρυστάλλινη μπάλα τα όσα διαδραματίστηκαν τις τελευταίες ημέρες από τον Μάιο (βλ βίντεο).

Ήταν σαφές όμως πως δεν ένοιαζε και πάρα πολύ αυτό την ηγεσία των ΗΠΑ. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν επέμεινε στην επιλογή του και την υπερασπίστηκε δημόσια. Παρότι οι εικόνες των απελπισμένων στην Καμπούλ και οι ατιμωτικές για το γόητρο των ΗΠΑ σκηνές της εσπευσμένης αποχώρησης των στρατευμάτων τους από τη χώρα προκάλεσαν αντίδραση, το ποσοστό των Αμερικάνων που είδαν θετικά την αποχώρηση αν και έπεσε σχετικά με τον Μάιο, παρέμεινε κοντά στο 50% (ενώ οι αντίθετοι στην αποχώρηση έφτασαν το 37%).

Το όποιο προσωρινό πολιτικό κόστος, ωχριά μπροστά στο καταφανές του βαλτώματος και του αδιεξόδου της παρουσίας των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, που άλλωστε έχει καταστήσει τη συνέχισή της εξαιρετικά αντιδημοφιλή στις ΗΠΑ, αλλά και εκτός ατζέντας πια. Η περιπέτεια των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν έχει ολοκληρώσει τη χρησιμότητά της, αφήνοντας πίσω της ερείπια, διαφθορά και πτώματα. Αλλά πώς φτάσαμε εδώ; Ποια ήταν τα αίτια της συντήρησης μιας τόσο μακρόχρονης κατοχής, μιας μόνιμης εμπόλεμης κατάστασης στο Αφγανιστάν;

Από την Αντιτρομοκρατία στον Μόνιμο Πόλεμο

Οι ΗΠΑ δεν μπήκαν στο Αφγανιστάν – αντίθετα από το Ιράκ – ακριβώς σαν εισβολείς, ή τέλος πάντων διασφάλισαν μια εκ των υστέρων τυπική νομιμοποίηση της επέμβασής τους. Δεδομένου μάλιστα πως και το καθεστώς των Ταλιμπάν ήταν αμφίβολης διεθνούς νομιμοποίησης και δεν είχε αναγνωριστεί παρά μόνο από το Πακιστάν, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και μερικώς από το Τουρκμενιστάν, το θέμα της διεθνούς νομιμότητας της κήρυξης του πολέμου, βρέθηκε σε μια γκρίζα ζώνη.

Η επίθεση στο Αφγανιστάν άρχισε λίγες εβδομάδες μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους και λίγες ημέρες αφότου ξεκίνησε (αλλά όχι πριν από την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων) είχε την ομόφωνη στήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενώ σύντομα ακολούθησε και η νομιμοποίηση επίσης με ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και της ΝΑΤΟϊκής δύναμης (ISAF) που θα επέβλεπε την εκπαίδευση του Αφγανικού στρατού και θα διαφύλαττε την ασφάλεια στη χώρα. Με τους Δίδυμους Πύργους ακόμα να καπνίζουν κανένας δεν είχε διάθεση να συνεριστεί την υπερδύναμη στις τυχοδιωκτικές της αντιδράσεις, παρότι η στοχοποίηση του Αφγανιστάν σαν υπευθύνου των τρομοκρατικών χτυπημάτων στη Νέα Υόρκη ήταν καταφανώς έωλη. Οι χώρες του ΝΑΤΟ, της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης, έσπευσαν να συνδράμουν την επιχείριση.

Ο λόγος για τον οποίο οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Αφγανιστάν ήταν αρχικά αμιγώς επικοινωνιακός. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έπρεπε να εκτονώσει εσωτερικά και να εκφοβίσει εξωτερικά με το θέαμα της βίας που θα απαντούσε στην αναπάντεχη και τρομακτική επίθεση που είχε δεχτεί στο έδαφός της. Διακηρυγμένος στόχος ήταν η σύλληψη των υπευθύνων για την 11η Σεπτεμβρίου και η διάλυση των εστιών της διεθνούς τρομοκρατίας που υπήρχαν κατά τις ΗΠΑ στη χώρα. Με δεδομένο όμως πως η επίθεση αυτή οργανώθηκε και εκτελέσθηκε από μια μη-κρατική τρομοκρατική οργάνωση, δεν ήταν προφανές σε ποιον έπρεπε να κηρύξει πόλεμο (η τεράστια πλειονότητα των βομβιστών της 11/9/2001 ήταν Σαουδάραβες, αλλά αυτό προφανώς δεν ετέθη στο τραπέζι). Αντ’ αυτού έχοντας από πρώτο χέρι γνώση για τη σύνδεση του Μπιν Λάντεν με το Αφγανιστάν (οι ΗΠΑ στήριξαν και εξόπλισαν τη δημιουργία των Μουτζαχεντίν εναντίον της Σοβιετικής Εισβολής στην οποία αναδείχθηκε ο Οσάμα ως κεντρική φυσιογνωμία του τζιχαντισμού),

πληροφόρηση για τις σχέσεις του με τους Ταλιμπάν και την παραμονή του στη χώρα (ήξεραν πως όταν απαίτησαν από το Σουδάν να τον εκδιώξει είχε βρει καταφύγιο στους παλιούς του συμπολεμιστές στο Αφγανιστάν) και έχοντας διακηρύξει πως ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν ο εγκέφαλος πίσω από την επίθεση της 11/9/2001 στη Νέα Υόρκη, οι ΗΠΑ “τοποθέτησαν” την Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν, απαιτώντας οι Ταλιμπάν να τον παραδώσουν στις ΗΠΑ για να δικαστεί υπό την απειλή πολέμου.

Οι Ταλιμπάν αρνήθηκαν και αντιπρότειναν διάφορες άλλες ειρηνευτικές συμφωνίες (όπως π.χ. την παράδοση του ΟΜΛ σε τρίτη χώρα) αρκεί να τους μετέφεραν οι ΗΠΑ τα στοιχεία που τεκμηριώνουν την ενοχή του. Προφανώς δεν υπήρχαν τέτοια στοιχεία το 2001, προφανώς οι ΗΠΑ απέρριψαν τις προτάσεις εκεχειρίας και η Επιχείρηση Διαρκής Ελευθερία στο Αφγανιστάν ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2001. Σημειώστε πως ακόμα και σήμερα οι Ταλιμπάν δεν δέχονται πως ο Μπιν Λάντεν συμμετείχε στις τρομοκρατικές ενέργειες της 11η Σεπτεμβρίου – όπως άλλωστε κανένας στο Αφγανιστάν συμπεριλαμβανομένου και του πρώην Προέδρου του υπό τις ΗΠΑ, Χαμίντ Καρζάι, ο οποίος θεωρεί γενικά την Αλ Κάιντα “μύθο”.

Τους στρατιώτες στο έδαφος του Αφγανιστάν όμως για την Επιχείρηση “Διαρκής Ελευθερία”, δεν τους έφεραν οι ΗΠΑ ή οι ΝΑΤΟϊκοί σύμμαχοί τους. Τους προσέφερε η Βόρεια Συμμαχία, η ετερόκλητη συνάθροιση των ας πούμε “μειονοτικών” πολεμάρχων του Αφγανιστάν σε ένα μέτωπο αντίστασης στους Ταλιμπάν. Οι πολέμαρχοι αυτοί δεν ήταν λιγότερο κτηνώδεις ή περισσότερο ανοιχτόμυαλοι από τους Ταλιμπάν. Σε ένα φρικαλέο στιγμιότυπο της θηριωδίας τους, τον Δεκέμβριο του 2001, δύο χιλιάδες περίπου αιχμάλωτοι Ταλιμπάν πέθαναν από ασφυξία αφού τους έκλεισαν εσκεμμένα μέσα σε ερμητικά κλειστά κοντέινερ μεταφοράς. Πρόκειται για μια αγριότητα που ανάγεται στις αλλεπάλληλες επιδείξεις θηριωδίας μεταξύ των Ταλιμπάν και διαφόρων πολέμαρχων της Βόρειας Συμμαχίας, που την περίοδο 1997-1998 μετέτρεψαν την περιοχή του Μαζάρ-ι-Σερίφ σε ένα γκροτέσκο θέατρο φρίκης, με χιλιάδες θύματα, εμπολέμους και αμάχους.

Η Βόρεια Συμμαχία δεν είχε εξαρχής Αμερικανούς προστάτες. Ήταν μια αντιταλιμπανική δύναμη, ουσιαστικά οι ίδιοι που έχασαν την εξουσία το 1996 με την επέλαση των Ταλιμπάν, την οποία υποστήριζαν όλες οι γειτονικές στο Αφγανιστάν χώρες (πλην Πακιστάν) αλλά και η Ρωσία με την Τουρκία (οι λεγόμενη ομάδα των 6+2 χωρών), και ιδίως το Ιράν. Υποστηρικτής των Ταλιμπάν ήταν το Πακιστάν. Η συναίνεση ή η ανοχή για την ανατροπή των Ταλιμπάν ήταν πρακτικά παγκόσμια.

Αν ο στόχος της επιχείρησης ήταν η εκδίκηση για την 11η Σεπτεμβρίου, επετεύχθη νωρίς: οι ΗΠΑ είχαν σκοτώσει περισσότερους αμάχους μεταξύ Οκτώβρη και Δεκέμβρη του 2001 (σε τρεις μήνες δηλαδή, πριν καν προλάβει να τοποθετηθεί ο Χαμίντ Καραζάι Πρόεδρος της χώρας) από όσους είχαν φονευθεί συνολικά στους Δίδυμους Πύργους. Καθώς όμως οι μήνες περνούσαν οι ΗΠΑ βρέθηκαν σε ένα στρατηγικό αδιέξοδο. Θα έπρεπε να ορίσουν επιτεύξιμους στόχους και όρους αποχώρησής τους. Ο ίδιος ο Ραμσφελντ, εκ των νεοσυντηρητικών αρχιτεκτόνων της καταστροφής, έξι μήνες μόλις μετά την εισβολή εξέφραζε την ανησυχία τους για την έλλειψη στρατηγικής εξόδου από το Αφγανιστάν και την έλλειψη στόχων για τη χώρα εν αντιθέσει – έγραφε – με το Ιράν και τη Ρωσία

Σιγά-σιγά έγινε εμφανές πως η τακτική των από αέρος βομβαρδισμών με αεροπλάνα και δρόνους ήταν συνταγή μαζικών μακελειών, και κάθε άλλο παρά θα βοηθούσε στην ειρήνευση της χώρας. Παρόλα αυτά οι από αέρος τυφλοί βομβαρδισμοί θα παρέμεναν μέχρι τέλους βασικό εργαλείο της “αφγανικής εθνικής οικοδόμησης” των ΗΠΑ.

Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ακολούθησε το “κυρίως πιάτο” της νεοσυντηρητικής επιθετικότητας: η εισβολή στο Ιράκ. Αυτό επανακαθόρισε τις προτεραιότητες των ΗΠΑ και έστειλε το Αφγανιστάν σε δεύτερη μοίρα, αλλά και στον συντονισμό με τις εξελίξεις στο Ιράκ. Σαράντα ημέρες μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ και ενώ ο Μπιν Λάντεν είχε ήδη διαφύγει – στο Πακιστάν όπως μάθαμε αργότερα – ο Ντόναλντ Ράμσφελντ έσπευδε να αναγγείλει πως οι μείζονες στρατιωτικές δράσεις έχουν λήξει και πως το μεγαλύτερο μέρος της χώρας είναι πλέον ασφαλές. Λίγους μήνες μετά αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί καθώς οι Ταλιμπάν και οι σύμμαχοί τους, αντεπιτέθηκαν σε όλα τα μέτωπα. Ο Καρζάι εξελέγη στις πρώτες εκλογές που έγιναν στη χώρα το 2004 (με ενστάσεις νοθείας) και ξεκίνησε η “κανονική” θητεία μιας από τις πιο διεφθαρμένες κυβερνήσεις στον κόσμο.

Οι ΗΠΑ και οι συμμαχοί τους σκλήρυναν την στάση τους προκαλώντας νέα θύματα μεταξύ των αμάχων. Ήδη τον Ιούλιο του 2003, η οργάνωση Human Rights Watch, σίγουρα όχι αυτό που λέμε “αντιαμερικανική”, δημοσίευε έκθεση-κόλαφο για την κατάσταση στο “απελευθερωμένο” Αφγανιστάν και τα εγκλήματα των κατοχικών δυνάμεων, όπου οι πολέμαρχοι δρούσαν σαν κράτος και πάνω από τον νόμο – ακόμα και δημιουργώντας ιδιωτικές φυλακές- οι γυναίκες είχαν νομικά δικαιώματα τα οποία δεν μεταφράζονταν σε πραγματικά δικαιώματα εξαιτίας του κλίματος εκφοβισμού και της απουσίας κράτους δικαίου, πολιτικοί αντίπαλοι εξαφανίζονταν, κόσμος βασανίζονταν, οι κρατικοί και παρακρατικοί θεσμοί δρούσαν σαν μαφίες προστασίας. Ήταν ήδη ορατή η διαδικασία απονομιμοποίησης του ΝΑΤΟϊκού καθεστώτος, εν τω γεννάσθαι του. Η πλήρης αποτυχία δημιουργίας μιας αξιόπιστης κρατικής δομής στη χώρα, η επάνοδος της ανομίας των πολεμάρχων και η καταφανής στον πληθυσμό χρήση του Αφγανιστάν για διάφορες μπίζνες, έδωσαν τη δυνατότητα στους Ταλιμπάν να ξαναβρούν ερείσματα στην Αφγανική κοινωνία.

Οι Ταλιμπάν γινόταν όλο και ισχυρότεροι. To 2006, ο πρέσβης των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, ανέφερε πως ηγέτης των Ταλιμπάν τον είχε προειδοποιήσει πως “Έχετε όλα τα ρολόγια, έχουμε όλο τον χρόνο“, λίγους μήνες πριν οι Ταλιμπάν αποτύχουν – για λίγο – να ανατινάξουν τον ίδιο τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Ντικ Τσένεϊ που είχε βρεθεί ανεπίσημα στη χώρα.

Η κατάσταση εξετράπη ακόμα περισσότερο στη συνέχεια. Το 2009, ο νεοεκλεγείς Μπαράκ Ομπάμα – ο οποίος είχε εκλεγεί υποσχόμενος την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν – αποφασίζει το διαβόητο “surge”: την ενίσχυση δηλαδή των δυνάμεων στο Αφγανιστάν, προκειμένου να “καθαρίσουν” υποτίθεται τη χώρα γρήγορα ώστε να αποχωρήσουν οι αμερικανικές δυνάμεις από το Αφγανιστάν μέχρι το 2011. Η αύξηση των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων και όχι μόνο, ήταν θεαματική και ο πολλαπλασιασμός της παρουσίας των ιδιωτικών εταιρειών σε όλα τα επίπεδα της κατοχής, από την ασφάλεια, μέχρι την τροφοδοσία εντάθηκε. Κατά μια έννοια, μαζί με την κατοχή του Ιράκ, ιδιωτικοποιήθηκε η κατοχή του Αφγανιστάν.

Παράλληλα με τη διαδικασία της επιτελικής ψευδολογίας σχετικά με την επιτυχία και τη βιωσιμότητα της επιχείρησης στο Αφγανιστάν, η οποία είχε πλέον σαν στόχο την “οικοδόμηση κράτους” και την “προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων” – οι δυνάμεις κατοχής διέπρατταν το ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας μετά το άλλο,

ξεπερνώντας πολλές φορές τα όρια του γκροτέσκου. To 2011 ο εντοπισμός και η εξωδικαστική δολοφονία του Οσάμα Μπιν Λάντεν σε καταδρομική επιχείρηση των ΗΠΑ, ουσιαστικά έκλεισε τον κύκλο της 11ης Σεπτεμβρίου, αλλά όχι της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν.

Οι ίδιοι οι στρατηγοί και οι επικεφαλής της επιχείρησης δεν ήξεραν τίποτα για το Αφγανιστάν και δεν είχαν καμία ιδέα για τον στόχο της παρουσίας τους εκεί.

Εντωμεταξύ το 2017, μετά τον Ομπάμα και ο Τραμπ αύξησε τον αριθμό των εργολάβων ασφαλείας (δηλαδή ιδιωτών μισθοφόρων).

Οι βομβαρδισμοί από την άλλη συνεχίστηκαν μέχρι τέλους. Με περιπτώσεις που σαφώς θα πρέπει να θεωρηθούν εγκλήματα πολέμου και με ιδιαίτερη επίδοση στην δολοφονία παιδιών.

Το 2017 ο Ντόναλντ Τραμπ έδωσε την εντολή στην αμερικανική αεροπορία να ρίξει την μεγαλύτερη μη-πυρηνική βόμβα που είχε ποτέ εκραγεί στον πλανήτη στο Αφγανιστάν, μια ζωντανή διαφήμιση οπλικών συστημάτων πάνω σε πραγματικούς στόχους.

Οι εκλογές στο Αφγανιστάν του 2009, ήταν ακόμα πιο προβληματικές και νόθες από εκείνες του 2004 και με μικρή συμμετοχή. Η επανεκλογή του Καρζάι πάντως αναγνωρίστηκε από τις ΗΠΑ ανεξάρτητα από τέτοια προβλήματα. Ανάλογα αμφισβητήσιμη ήταν και η εκλογή το 2014, του διαδόχου του Καρζάι, του ανθρωπολόγου και Αμερικάνου υπηκόου Ασράφ Γκανί. Ο Γκανί το 2005 έδινε διαλέξεις για το πώς οικοδομείται ένα κατεστραμμένο κράτος,

σύντομα όμως αποδείχθηκε πως ήταν εξίσου επιρρεπής στον παραδοσιακό τρόπο οικοδόμησης της διαφθοράς, καθώς φρόντισε να μεταφέρει τα δικαιώματα εξόρυξης χρωμίτη στην χώρα στον αδελφό του. Όταν ήρθε η ώρα να εγκαταλείψει τη βυθιζόμενη κυβέρνηση της χώρας προ εβδομάς, ακούγεται πως έφυγε με τέσσερις λιμουζίνες και ένα ελικόπτερο γεμάτο δολάρια – χρειάστηκε να αφήσει πίσω αρκετά γιατί δεν χωρούσαν. Μια από τις επιτυχίες του ήταν η μεταγραφή του αιματηρότερου από τη συμμορία αιματοβαμμένων πολεμάρχων, του Γκιουλμπουντίν Χεκματυάρ, του επονομαζόμενου και “Χασάπη της Καμπούλ”. Ο εν λόγω χασάπης πέρασε από τους Ταλιμπάν στην πλευρά της κυβέρνησής. Ο Χεκματυάρ είναι ήδη σε συνομιλίες με τους Ταλιμπάν για να τους στηρίξει.

Ο Ομπάμα αποχώρησε από το Αφγανιστάν το 2017, χωρίς να έχει εγκαταλείψει το Αφγανιστάν. Ο διάδοχός του Ντόναλντ Τραμπ αποφάσισε να συνεχίσει την κατοχή για λόγους ασφαλείας. Το 2019 ξεκινάνε οι συνομιλίες με τους Ταλιμπάν, το 2020 ο Τραμπ στη Ντόχα συμφωνεί με τους Ταλιμπάν στην αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν χωρίς κανέναν ουσιαστικό και διασφαλισμένο όρο και το 2021 ο Μπάιντεν εγκαταλείπει το Αφγανιστάν.

Όλη αυτή η εικοσαετής εποποιία αποτυχίας και αλλεπάλληλων εγκλημάτων, η στήριξη της πιο διεφθαρμένης ίσως κυβέρνησης στον κόσμο, στοίχισε 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, 2 τρισ. συνολικά, και πάνω από 6 τρισ. δολάρια σε βάθος χρόνου!

Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές ήταν τραγικές, το γράφημα του Economist (βλ. φώτο) είναι μόνο ενδεικτικό. Η ανάλυση για τις συνολικές απώλειες ζωής, από την εικοσαετή κατοχή του Αφγανιστάν δεν έχει γίνει ακόμα.

Και όλα αυτά γιατί; Όπως είδαμε η αιτιολόγηση της εισβολής και της παραμονής στο Αφγανιστάν άλλαζε με τον χρόνο. Οι ΗΠΑ με τα πολλά βρήκαν (στο Πακιστάν) τον Οσάμα, έδιωξαν την Αλ Κάιντα, αλλά έφεραν το Ισλαμικό Κράτος και στο Αφγανιστάν, ενώ η τα παρακλάδια της Αλ Κάιντα είναι περισσότερο εξαπλωμένα σήμερα σε όλο τον κόσμο από ότι το 2001, και οι ΗΠΑ έχουν στηρίξει και συνεργαστεί με ορισμένα από αυτά.

Ήταν λοιπόν η κατοχή του Αφγανιστάν μια ήττα των ΗΠΑ; Εξαρτάται…

3. Ποιος κέρδισε από την 20ετή κατοχή του Αφγανιστάν;

Την εξήγηση για αυτόν και για όλους τους “ατέρμονους πολέμους” των ΗΠΑ την τελευταία 20ετία την είχε δώσει ο Τζούλιαν Ασάνζ πριν από δέκα χρόνια: “Ο στόχος” είχε πει, “είναι να χρησιμοποιηθεί το Αφγανιστάν για να ξεπλυθεί το χρήμα από τη φορολογική βάση των ΗΠΑ και της Ευρώπης μέσω του Αφγανιστάν, και πίσω στα χέρια μιας υπερεθνικής ελίτ ασφαλείας. Ο στόχος είναι ένας ατέρμονος πόλεμος, όχι ένας επιτυχημένος πόλεμος.

Πρέπει να σημειωθεί πως από τα χρήματα που έχουν πάει στο Αφγανιστάν (που είναι πάνω από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια όπως είδαμε) το 80 με 90% κατά το περιοδικό Foreign Policy έχει κατευθυνθεί σε αμερικανικές επιχειρήσεις, είτε μέσω αγορών, είτε μέσω εργολαβιών. Πήγαν από έναν αμερικανικό (ή ίσως ελβετικό) τραπεζικό λογαριασμό, σε έναν άλλο αμερικανικό τραπεζικό λογαριασμό. Χωρίς να αφήσουν τίποτα στο Αφγανιστάν.

Ο Gary Brecher επισήμαινε το ίδιο πράγμα τον Μάιο, αφού εξέταζε τις διάφορες δικαιολογίες που έχουν κυκλοφορήσει για την παραμονή των ΗΠΑ σε έναν πόλεμο που γνώριζαν όλοι από καιρό πως ήταν χαμένος: ήταν τα μαύρα, αφανή χρήματα σε αμύθητες ποσότητες, σκορπισμένα παντού που καθοδήγησαν και διατήρησαν αυτόν τον πόλεμο.

Όλοι οι ατέρμονοι πόλεμοι των ΗΠΑ είχαν πάντα σαν συστατικό στοιχείο της δημοφιλίας τους, ανάμεσα στις ελίτ που χρηματοδοτούν τα δύο κόμματα που εναλλάσσονται στην εξουσία στις ΗΠΑ, αυτή την πλευρά. Το περιοδικό Intercept σημείωνε πως από την αρχή της εκστρατείας του Αφγανιστάν μέχρι σήμερα (περίοδος που περιλαμβάνει τον πόλεμο στο Ιράκ και όλη την εκστρατεία αποσταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής), οι εταιρείες οπλικών συστημάτων πλούτισαν πέρα από κάθε φαντασία. Με τα ψίχουλα που περίσσεψαν για το Αφγανιστάν, που παρόλα αυτά ήταν πάνω από 100 δισ δολάρια, χρηματοδοτήθηκε η πιο διεφθαρμένη κυβέρνηση στον κόσμο, τα ασύλληπτης πολυτέλειας παλάτια των πολεμάρχων και η τσέπη των ευνοούμενων του καθεστώτος. Οι Αφγανοί πέραν ενός στενού κύκλου, δεν είδαν σχεδόν τίποτα από αυτά τα λεφτά, πέρα από τους ατυχείς που μάζευαν για να τους κάνουν στρατιώτες στον Αφγανικό στρατό, οι οποίοι εξασφάλιζαν έναν μισθό. Μέσα στον πακτωλό των χρημάτων που έβρεχε στο Αφγανιστάν, οι υποψήφιοι “οικοδόμοι κρατών” κατόρθωσαν να επιτείνουν τη φτώχεια σε μια από τς φτωχότερες χώρες στον κόσμο… Παρά τον αμύθητο πλούτο που κρύβει στο υπέδαφός της.

Ποιος άλλος κέρδισε; Οι παραγωγοί και οι έμποροι οπίου. Το Αφγανιστάν παράγει πλέον το 80% της παγκόσμιας σοδιάς οπίου.

Οι Ταλιμπάν το 2001 πριν την εισβολή των ΗΠΑ, είχαν κατορθώσει πρακτικά να ελαχιστοποιήσουν την παραγωγή οπίου και η εξάλειψη των καλλιεργειών οπίου παραμένει ψηλά στην ατζέντα τους. Το πρόβλημα είναι πως σε μια συντετριμμένη και λεηλατημένη οικονομία το όπιο είναι για τους Αφγανούς η μόνη σοβαρά κερδοφόρα καλλιέργεια (η εμπορία του φέρνει στους παραγωγούς ποσό ίσο με το 11% του ΑΕΠ της χώρας ετησίως). Αυτό ενισχύθηκε την περίοδο της αμερικανικής κατοχής για τον απλό λόγο πως οι Αμερικανικές δυνάμεις υποστήριξαν τα συμφέροντα των εκλεκτών τους στην Αφγανική κυβέρνηση, ένα μεγάλο κομμάτι της οποίας ήταν συμμέτοχοι και ιδιοκτήτες της παραγωγής οπίου.

Παράπλευρη απώλεια της αύξησης της καλλιέργειας του οπίου ήταν και η συνταρακτική αύξηση των χρηστών ηρωίνης μέσα στο ίδιο το Αφγανιστάν: μέσα σε δέκα χρόνια από το 2005 μέχρι το 2015, σύμφωνα με τον ΟΗΕ οι χρήστες ναρκωτικών πήγαν από τις 900 χιλιάδες στα 2,4 εκατομμύρια, και το 9% του πληθυσμού (περιλαμβανομένων και πολλών παιδιών) είναι εθισμένο σε οπιοειδή. Κι αυτό παράλληλα με την έκρηξη της παρασκευής μεθαμφεταμίνης στο Αφγανιστάν, τα τλευταία χρόνια, η οποία συναγωνίζεται πλέον σε έσοδα την παραγωγή οπιοειδών.

Γιατί λοιπόν να τη λήξουν; Μα γιατί αφενός η Αφγανική κυβέρνηση αποδείχθηκε παντελώς ανίκανη να κυβερνήσει τη χώρα και οι Ταλιμπάν ελέγχαν το 70-80% της, και αφετέρου γιατί υπήρξε πλέον σημαντική δυσαρέσκεια του πληθυσμού των ΗΠΑ με αυτόν τον ατελείωτο παραλογισμό. Άλλωστε η ενεργειακή / γεωπολιτική κεντρικότητα της περιοχής από τη Μεσόγειο ως τα Ιμαλάια, έχει υποχωρήσει με την στρατηγική υποβάθμιση του πετρελαίου. Νέα μαγαζιά θα στηθούν πάνω στον νέο διπολισμό με την Κίνα (και την Ρωσία) και στην προσπάθεια εξασφάλισης της ασφάλειας των ελίτ της Δύσης μέσα σε ένα περιβάλλον κλιματικής καταστροφής.

Το τέλος μια λαομίσητης κατοχής

Οι Ταλιμπάν είναι οι Ταλιμπάν, παρά τις κινήσεις κατευνασμού των διεθνών ανησυχιών, δεν παύουν να είναι εκπρόσωποι ενός στυγερού φονταμενταλισμού, που έχει στον πυρήνα του, ταυτοτικό του στοιχείο, την υποβάθμιση της θέσης της γυναίκας. Διεθνείς ανησυχίες δεν εκδηλώνονταν βέβαια, όταν οι ίδιες γυναίκες γινόταν στόχοι δρόνων, λεία των πολεμάρχων, όταν ζούσαν μέσα στα ίδια φονταμενταλιστικά πλαίσια, ελάχιστα επιεικέστερα, επιβιώνοντας μέσα στην εξαθλίωση – γινόταν μάλιστα εχθρότητα οι ανησυχίες αυτές, αν τυχόν κάποια Αφγανή ξεβραζόταν πάνω σε καρυδότσουφλα στις ακτές της Ευρώπης.

Αλλά η αθλιότητα του αμερικανικού καθεστώτος, ο κυνισμός και η παντελής αδιαφορία για τον πληθυσμό της χώρας, τον οποίο δολοφονούσε σχεδόν για σπορ ο ΝΑΤΟϊκός στρατός, έκαναν από πολύ νωρίς την αμερικανική εκδοχή της “απελευθέρωσης” του Αφγανιστάν μισητή. Όπως φαίνεται η αποκατάσταση του πολεμαρχισμού, η ασύλληπτη διαφθορά, η φτώχεια μέσα σε μια καταιγίδα χρημάτων και μπροστά στην επιδεικτική χλιδή, η απουσία κάθε έννοιας δικαίου, οδήγησαν τους Ταλιμπάν ξανά στην εξουσία. Παρόλες τις σοβαρές επιφυλάξεις που έχει κανείς για το παρελθόν τους (το οποίο θα εξετάσουμε στο δεύτερο μέρος του άρθρου) είναι δύσκολο να στενοχωρηθεί κανείς για την πτώση ενός μνημείου αποικιοκρατικής ιδιοτέλειας και κυνισμού, όπως η κυβερνήσεις Καρζάι και Γκάνι…

>> [Στη φωτογραφία μονάδα ελεύθερων σκοπευτών των πεζοναυτών της στρατιωτικής δύναμης των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν ποζάρει με τη σημαία των Ες Ες το 2010 στο πεδίο της μάχης].