Εδώ και αρκετό καιρό δεν είχα γράψει κάτι ιδιαίτερο για το πολύπαθο Ντονμπάς, κυρίως γιατί δεν είχαμε κάτι πραγματικά νεότερο σε σχέση με την κατάσταση εκεί. Τα νεότερα, δυστυχώς, είναι ότι υπάρχει εδώ και τρεις περίπου μέρες νέα φάση όξυνσης της στρατιωτικής διένεξης από πλευράς του χουντικού καθεστώτος του Κιέβου, με ανελέητους βομβαρδισμούς μη στρατιωτικών στόχων (δηλαδή σπιτιών και “ειρηνικών” κτηριακών υποδομών, όπως εργοστάσια, σχολεία, νοσοκομεία, σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, υδραγωγεία κλπ).
Με περίσσιο θράσος η πλευρά της “επίσημης” Ουκρανίας χρησιμοποιεί όπλα απαγορευμένα από τις Συνθήκες του Μινσκ, όπως πυροβόλα όπλα διαμετρήματος 152 και 122 mm, ενώ για πρώτη φορά καταγράφηκε και επίθεση από νεοαποκτηθέν τουρκικής κατασκευής drone τύπου Bayraktar. Μονάδα του ουκρανικού στρατού κινήθηκε εντός της λεγόμενης “γκρίζας ζώνης” που χωρίζει τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές και κατέλαβε προσωρινά το χωριό Σταρομάριεβκα, έναν οικισμό με 180 κατοίκους, εκ των οποίων οι 37 είναι ήδη κάτοχοι ρωσικών διαβατηρίων. Η κατάληψη ήταν προσωρινή, δεδομένου ότι οι μονάδες του Λαϊκού Στρατού του Ντονιέτσκ, με την προσφιλή τους τακτική του κλοιού, απομόνωσαν τη συγκεκριμένη μονάδα από τις φίλιες δυνάμεις και της προκάλεσαν σημαντικές απώλειες (ακόμη δεν είναι γνωστός ο ακριβής αριθμός των θυμάτων). Μέρος των Ουκρανών στρατιωτών κατάφεραν να διαφύγουν και πλέον το χωριό ξαναβρίσκεται υπό τον έλεγχο των δυνάμεων της “Λαϊκής Δημοκρατίας” του Ντονιέτσκ.
Το αξιοπερίεργο σε όλα τα παραπάνω, ήταν οι συχνά αντικρουόμενες πληροφορίες που έρχονταν για τα παραπάνω περιστατικά από την πλευρά του “επίσημου” Κιέβου. Πότε οι “χουνταίοι” παραδέχονταν τη χρήση drone και πότε όχι, μέχρι που βγήκε ο (ανεκδιήγητος, γενικά) Υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρι Κουλέμπα και παραδέχθηκε ωμά τη χρήση του Bayraktar (το οποίο, όπως ισχυρίζεται το Κίεβο, εξουδετέρωσε μια αντιαεροπορική συστοιχία των δυνάμεων της Λ.Δ. Ντονιέτσκ), συμπληρώνοντας ότι η χρήση του… δεν συνιστούσε παραβίαση των Συνθηκών του Μινσκ. Φυσικά στις τελευταίες αναφέρεται το ακριβώς αντίθετο – αλλά αυτό είναι μια λεπτομέρεια που δεν πρέπει να χαλάσει το αφήγημα των “χουνταίων”…
Ωστόσο, το χειρότερο ήταν άλλο: επί τρεις ημέρες η επίσημη ηγεσία της Λ.Δ. Ντονιέτσκ απευθυνόταν στους παρατηρητές του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, ζητώντας τους στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τόσο την επίθεση του drone, όσο και των ουκρανικών ένοπλων δυνάμεων σε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Η απάντηση των εκπροσώπων του ΟΑΣΕ ήταν… η “σιωπή των αμνών”. Μέχρι που ο βγήκε ο Κουλέμπα με τις δηλώσεις του για να αναφέρει ότι οι δύο επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν μετά από ενημέρωση και με τη σύμφωνη γνώμη των εκπροσώπων του ΟΑΣΕ!
Φυσικά όλα τα παραπάνω δεν είναι, επί της ουσίας, πρωτοφανή. Ωστόσο, είναι μάλλον η πρώτη φορά που υπάρχει επίσημη ομολογία ότι οι δυνάμεις του ΟΑΣΕ στην περιοχή κάθε άλλο παρά το ρόλο του “ουδέτερου παρατηρητή” παίζουν. Και όχι μόνο είναι προκατειλημμένες έναντι των εκπροσώπων των δύο Λ.Δ. του Ντονμπάς (του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ), αλλά επί της ουσίας βοηθούν τις ένοπλες δυνάμεις του καθεστώτος του Κιέβου, προδίδοντας σε αυτές τις θέσεις των αντίστοιχων δυνάμεων των δύο Λαϊκών Δημοκρατιών.
Σε όλο αυτό το σκηνικό το μεγαλύτερο, πλέον, ενδιαφέρον συγκεντρώνει η θέση της Ρωσίας στο εγγύς μέλλον. Μέχρι τώρα η ρωσική πολιτική και διπλωματία στην περιοχή χαρακτηριζόταν από την προσπάθεια να υποχρεωθεί η ουκρανική πλευρά να τηρήσει τις Συμφωνίες του Μινσκ (ειδικότερα δε την Συμφωνία Μινσκ-2, που βρίσκεται σήμερα σε ισχύ) και να μπει η υπόθεση του Ντονμπάς στο δρόμο του τερματισμού των στρατιωτικών εχθροπραξιών και της ειρηνικής επίλυσης.
Ωστόσο, ήταν εξαρχής φανερό, ότι οι Συμφωνίες του Μινσκ αποτελούσαν για τις εκάστοτε ηγεσίες του Κιέβου (Ποροσένκο παλιότερα, Ζελένσκι τώρα) “οδό διαφυγής” από την στρατιωτική ήττα και τίποτε περισσότερο. Υπενθυμίζουμε ότι οι δύο Συμφωνίες του Μινσκ υπογράφτηκαν ανάμεσα στην “επίσημη” Ουκρανία και τις Λ.Δ. του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ, με εγγυήτριες δυνάμεις τις Γαλλία, Γερμανία και Ρωσία, αμέσως μετά τους περίφημους “αποκλεισμούς” στο Ντεμπάλτσεβο και το Ιλοβάισκ, όπου οι δυνάμεις του ουκρανικού στρατού και των νεοναζιστικών “ταγμάτων θανάτου” που τους βοηθούσαν, βρέθηκαν περικυκλωμένες από τις αντίστοιχες δυνάμεις του Λαϊκού Στρατού του Ντονμπάς και υπέστησαν μεγάλες και οδυνηρές απώλειες στην προσπάθειά τους να διαφύγουν από τον κλοιό. Οι ηγεσίες του Κιέβου ουδέποτε αντιμετώπισαν με σεβασμό τις Συμφωνίες του Μινσκ, έχουν προβεί σε δεκάδες (αν όχι εκατοντάδες) παραβιάσεις τους πάνω στη “γραμμή πυρός” και ο μόνος λόγος που δεν τις έχουν μέχρι σήμερα αποκηρύξει επίσημα, είναι ότι αυτό θα έλυνε τα χέρια της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η οποία θα μπορούσε να αποστείλει πραγματικές (και όχι εικονικές, κατά τη φαντασία των “χουνταίων” του Κιέβου) δικές της ένοπλες δυνάμεις στην περιοχή, προκειμένου να υπερασπιστεί τον ρωσόφωνο, στην πλειονότητά του, πληθυσμό της περιοχής, σημαντικό μέρος του οποίου έχει λάβει, πλέον, και τη ρωσική υπηκοότητα (μέχρι τώρα έχουν δοθεί 700 χιλιάδες ρωσικά διαβατήρια και μέχρι το τέλος του χρόνου αναμένεται να φτάσουν το 1 εκατομμύριο). Η νέα όξυνση της κατάστασης στο Ντονμπάς, με τα νέα της ποιοτικά χαρακτηριστικά, κατά πάσα πιθανότητα θα αλλάξει και τη στάση της ρωσικής πολιτικής και διπλωματίας, οδηγώντας της σε πιο “ριζοσπαστικές” αποφάσεις, όπως π.χ. την de jure αναγνώριση των Λ.Δ. του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ, το κλείσιμο του εναέριου χώρου των δύο Λαϊκών Δημοκρατιών και την κατάρριψη οποιωνδήποτε πτητικών μέσων τυχόν χρησιμοποιήσει το Κίεβο από εδώ και στο εξής για να πλήξει στόχους εντός του Ντονμπάς. Θα πρέπει εδώ να υπενθυμίσουμε και κάτι άλλο: πριν μερικούς μήνες, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ευθαρσώς, ότι οποιαδήποτε απόπειρα της ηγεσίας του Κιέβου για ολομέτωπη επίθεση εναντίον του Ντονμπάς θα οδηγήσει στην απώλεια της κρατικής υπόστασης της Ουκρανίας. Και όταν αυτό το λέει ο ίδιος ο Πούτιν, σαφώς αυτό έχει και την ανάλογη βαρύτητα.
Μια χώρα δίχως θέρμανση
Παρ’ όλες τις επιθετικές διαθέσεις της ηγεσίας του Κιέβου απέναντι στους κατοίκους του Ντονμπάς, αυτή συνεχίζει να διαλαλεί προς όλες τις κατευθύνσεις ότι ο επιτιθέμενος είναι… η Ρωσία, η οποία δεν έχει διαθέσει μέχρι σήμερα στην περιοχή ούτε μία επίσημη στρατιωτική της μονάδα και η βοήθειά της προς τους κατοίκους του Ντονμπάς έφερε και φέρει κυρίως ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Ο πρόεδρος Ζελένσκι και η ανεκδιήγητη ηγετική ομάδα που τον περιτριγυρίζει, από τη μία ομνύει στην απόλυτη πίστη στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε., επιδιώκοντας (μάλλον εις μάτην) το να γίνει η Ουκρανία μέλος αυτών των δύο οργανισμών και από την άλλη αντιμετωπίζει, σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και την απόρριψη από μεγάλες χώρες της Δύσης. Η εξέλιξη της υπόθεσης του αγωγού ρωσικού φυσικού αερίου Nord Stream-2 αποτέλεσε μια τεράστια ήττα για το καθεστώς του Κιέβου, όπως και η σταδιακή μείωση των ποσοτήτων φυσικού αερίου που αποστέλλονται από τη Ρωσία για διαμεταφορά μέσω Ουκρανίας στις χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης, που θα γίνει πλήρης διακοπή με τη λήξη του συμβολαίου ανάμεσα στην GazProm και το ουκρανικό κράτος, στις 31 Δεκεμβρίου 2024. Το πρόβλημα με την τροφοδοσία της Ουκρανίας με επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου έχει να κάνει με μερικούς παράγοντες που λειτουργούν, εν προκειμένω, σωρευτικά.
Πρώτον, η Ουκρανία αρνείται πεισματικά να αγοράσει φυσικό αέριο απευθείας από τη Ρωσία, παρ’ όλες τις επανειλημμένες προτάσεις της Ρωσίας για κάτι τέτοιο. Από το να συνάψει μακροχρόνια συμφωνία για προμήθεια φυσικού αερίου από τη Ρωσία, προτιμά να αγοράζει το ίδιο ρωσικό φυσικό αέριο με τη μέθοδο του reverse (αναστροφής), δηλαδή μέσω τρίτων χωρών και σε τιμή πολύ υψηλότερη απ’ ό,τι εάν το αγόραζε απευθείας! Η μέθοδος αυτή, βεβαίως, περισσότερο και από το πολιτικό μοτίβο έχει να κάνει με τις αρπακτικές διαθέσεις της ουκρανικής ολιγαρχίας και του πολιτικού προσωπικού που την υπηρετεί, αφού μέσω του reverse εξασφαλίζονται “κρυφές” προμήθειες που τρέφουν ολόκληρα στρώματα πολιτικών και οικονομικών “κηφήνων” της χώρας.
Δεύτερον, το σημερινό πολιτικό προσωπικό της χώρας αυτής ακολουθεί κατά γράμμα τις επιταγές της νεοφιλελεύθερης αντίληψης πραγμάτων και τον βασικό της μύθο περί “αυτορύθμισης” της αγοράς. Η πρόσφατη έκρηξη των τιμών του φυσικού αερίου στην παγκόσμια “ελεύθερη” αγορά, αντί να οδηγήσει την ουκρανική ηγεσία στη σύναψη μιας αμοιβαία συμφέρουσας συμφωνίας με τη ρωσική πλευρά, την οδηγεί στο να κατηγορεί τη Ρωσία και τον πρόεδρο Πούτιν προσωπικά, ότι είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για την κατάσταση που επικρατεί στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου. Λες και δεν είναι οι Κινέζοι και οι άλλες χώρες της Άπω Ανατολή που, λόγω των αναγκών των οικονομιών τους (οι οποίες δουλεύουν και αναπτύσσονται) αγοράζουν σήμερα φυσικό αέριο σε τιμές “όσο-όσο”. Λες και δεν είναι οι ΗΠΑ που, αντί να προμηθεύσουν με το δικό τους υγροποιημένο φυσικό αέριο (το γνωστό με τα αγγλικά αρχικά του LNG) τους Ευρωπαίους εταίρους τους (και την Ουκρανία), το πουλούν σε ποσοστό 90% στην… εχθρική τους, κατά τ’ άλλα, Κίνα. Λες και δεν ήταν το Διαιτητικό Δικαστήριο της Στοκχόλμης το 2013, που έβγαλε απόφαση με την οποία η τιμή του φυσικού αερίου δεν έπρεπε να συνδέεται με την αντίστοιχη του αργού πετρελαίου, αλλά να ακολουθεί τα δεδομένα της λεγόμενης “spot” αγοράς, όπου οι τιμές, αλλά και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας διαμορφώνονται ουσιαστικά κατά την υπογραφή ενός αντίστοιχου συμβολαίου και με τους όρους (οικονομικούς και άλλους) της στιγμής. Με την τιμή του φυσικού αερίου να έχει φτάσει σήμερα τα 1.200 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα (κάποια στιγμή άγγιξε και τις 2.000 δολάρια), όταν χώρες που προτίμησαν μακροχρόνια συμβόλαια με τη Ρωσία έχουν πετύχει τιμές το πολύ έως 300 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα και συνυπολογίζοντας την άθλια οικονομική κατάσταση της σημερινής Ουκρανίας, γίνεται κατανοητό ότι είναι αδύνατο αυτή να προμηθευτεί επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου. Την ίδια στιγμή οι αποθηκευτικοί χώροι φυσικού αερίου στη χώρα έχουν πληρότητα μόλις 30%, κάτι που έχει οδηγήσει αφενός σε εκρηκτική αύξηση των τιμών για τα νοικοκυριά, αφετέρου στις δραστικές περικοπές διανομής, σε σημείο που ολόκληρες (ακόμη και κρατικές) επιχειρήσεις να κλείνουν επ’ αόριστον, αφού αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους υπό αυτές τις συνθήκες.
Μία τρίτη παράμετρος έχει να κάνει όχι με το φυσικό αέριο και τους υδρογονάνθρακες εν γένει, αλλά με τον πιο κοινό, εδώ και δεκαετίες, τρόπο θέρμανσης, το κάρβουνο: λόγω της διαμάχης στο Ντονμπάς, η Ουκρανία έχει στερηθεί την προμήθεια φθηνού κάρβουνου (η περιοχή του Ντονμπάς είναι ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα εξόρυξης άνθρακα παγκοσμίως) και αναγκαζόταν να προμηθεύεται σε απίθανες τιμές κάρβουνο από τις ΗΠΑ και τη Νότια Αφρική, προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της. Φέτος, με τον βαρύ ουκρανικό χειμώνα προ των πυλών, οι αρχές της χώρας… ξέχασαν (ακριβώς όπως το διαβάζετε) να αγοράσουν κάρβουνο, έστω και πανάκριβο, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή στη χώρα να μην υπάρχουν επαρκείς πηγές θέρμανσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν τίθεται σε λειτουργία το (κατάλοιπο της σοβιετικής εποχής) σύστημα κεντρικής θέρμανσης στις περισσότερες πόλεις και χωριά της Ουκρανίας, ακόμη και στο ίδιο το Κίεβο. Ακόμη και χώροι όπως σχολεία και νηπιαγωγεία, νοσοκομεία και γηροκομεία, παραμένουν χωρίς θέρμανση και το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με… ζεστό ρουχισμό και κουβέρτες για τα δύστυχα παιδιά, τα άτομα τρίτης ηλικίας και τους ασθενείς, μεσούντος του 21ου αιώνα.
Έτσι λοιπόν, από τη μία πλευρά το Ντονμπάς φλέγεται (στην κυριολεξία) και πάλι, εξαιτίας των πολεμοκάπηλων και των νεοναζί (πολλές φορές αυτά τα δύο συμπίπτουν), την ίδια ώρα που η υπόλοιπη Ουκρανία ξεπαγιάζει από το κρύο εξαιτίας ακριβώς του ίδιου πολιτικού προσωπικού, που με τα χρήματα που δίνει για την προμήθεια μόλις ενός Bayraktar θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη θέρμανση για όλη τη χειμερινή περίοδο μιας πόλης μεγέθους 100 χιλιάδων κατοίκων.
Για τις ευρύτερες γεωπολιτικές συνέπειες της αναζωπύρωσης της διένεξης στο Ντονμπάς, ακόμη και για αυτές που αφορούν, άμεσα ή έμμεσα, τη χώρα μας, θα επανέλθουμε σύντομα με νέο άρθρο.
