Η «Σμύρνολογία» και ο «Σμύρνοκεντρισμός» βλάπτουν σοβαρά την ιστορική, γεωγραφική και στρατηγική «υγεία», δηλαδή τη διαύγεια και την κατανόηση, των εθνικών πραγμάτων. Τα επίδικα του ιστορικού μας χώρου δεν βρίσκονται στη Σμύρνη. Ποτέ δεν βρίσκονταν. Η Σμύρνη κατέχει ιδιαίτερη θέση στο φαντασιακό μας για λόγους εθνικής ιδεολογίας, όχι ιστορικής ουσίας. Η φύση των πραγμάτων και η ουσία τους, τόσο ιστορικά και γεωφυσικά όσο και στρατηγικά, βρίσκεται στα Στενά και καθορίζεται από τα Στενά .
Πίσω από τη Σμύρνη υποβόσκει η ιδέα του κράτους του Αιγαίου με κέντρα την Αθήνα και τη Σμύρνη, δηλαδή μια τρύπα στο νερό· καθώς μιλάμε, ξανά, για απουσία αμέσου έλεγχου των Στενών, και άρα για ετεροκαθορισμό και έμμεση εξάρτηση από τα Στενά, και για αδυναμία ελέγχου και άμεσης πρόσβασης στον Εύξεινο, η οποία με τη σειρά της σημαίνει ανυπαρξία πρόσβασης, πρώτον, στον Καύκασο ―μέσω του οποίου οδηγούμαστε ανατολικά στην Κασπία, δηλαδή την υδάτινη πύλη της κεντρικής Ασίας, και νότια στην λεκάνη απορροής του Τίγρη και του Ευφράτη, δηλαδή την καρδιά της Μέσης Ανατολής― και, δεύτερον, στον Δούναβη, τον δεύτερο μεγαλύτερο σε μήκος ποταμό της Ευρώπης, με λεκάνη απορροής και παραποτάμους από τις Άλπεις μέχρι τα Καρπάθια και πηγές στον Μέλανα Δρυμό, δηλαδή την καρδιά της Ευρώπης. Και όλα τα προηγούμενα δίχως να αναφερθούμε στην Κριμαία και τον Δνείπερο, τον τρίτο μεγαλύτερο ποταμό στην Ευρώπη, τον Βίστουλα και τη διασύνδεση Βαλτικής-Εύξεινου (καθώς και στη συσχέτιση όλων των προηγούμενων με όσα συμβαίνουν στο τόξο που ξεκινά από τη Λευκορωσία και την Ουκρανία και μέσω της Γεωργίας, της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν φτάνει μέχρι το Καζακστάν).
Ο Εύξεινος Πόντος, η Μαύρη Θάλασσα, κατέχει μια απροσμέτρητη κεντρικότητα που υποτιμάται για ακατανόητους λόγους. Αυτή είναι η παραπλάνηση. Συν τοις άλλοις, ο Εύξεινος Πόντος και η ανατολική λεκάνη της Μεσογείου είναι δύο θάλασσες που λειτουργούν συμπληρωματικά. Μαζί με όσα είδαμε στην αμέσως προηγούμενη παράγραφο, αυτή είναι η φύση των πραγμάτων.
Από την μυθική εποχή των Αργοναυτών και της Κολχίδας μέχρι την ιστορική περίοδο της Τροίας και της Κωνσταντινούπολης, οι άνθρωποι του ευρύτερου ιστορικού μας χώρου γνώριζαν τη φύση των πραγμάτων. Ακόμα και η αγαπημένη ιστοριογραφικά περίοδος, τόσο για την ιδεολογία του σημερινού κράτους όσο και για το παλαιότερο δόγμα του κράτους του Αιγαίου με απελευθερωμένη τη Σμύρνη και την «Ιωνία» (και τα δύο σε μεγάλο βαθμό αποτελούν εσωτερίκευση, δηλαδή εθνικοποίηση, των συμφερόντων και της αυτοκατανόησης εξωτερικών παραγόντων και δρώντων), δηλαδή η περίοδος του Πελοποννησιακού Πολέμου, έχει ως καθοριστικό της σημείο για τη λήξη του πολέμου τη μάχη στους Αιγός ποταμούς, δηλαδή πάλι τα Στενά και συγκεκριμένα τον Ελλήσποντο. Επιπλέον, ο Μαρδόνιος νωρίτερα κατά τη διάρκεια των Περσικών εισβολών και ο Αλέξανδρος αργότερα στην εκστρατεία του, ακολούθησαν ακριβώς την ίδια πορεία, με αντίστροφη κατεύθυνση ο καθένας, διασχίζοντας τον Ελλήσποντο, ελέγχοντας τα Στενά και κατοχυρώνοντας τη θέση τους, προτού εξαπολύσουν τις επιθέσεις τους. Ο στρατηλάτης άλωσε την Μίλητο αφού πρώτα είχε περάσει τα Στενά και αφού είχε κατοχυρωθεί με τη νίκη στη μάχη του Γρανικού (στην πράξη δεν υπάρχει Ιωνία μετά από την κατάληψη της Μιλήτου από τον Αλέξανδρο, εξ ου και το «Ιωνία» σε εισαγωγικά νωρίτερα), με τους Πέρσες να κάνουν μέγα στρατηγικό λάθος, μη αποτρέποντας έγκαιρα την απόβασή του και επιτρέποντάς του να περάσει τον Ελλήσποντο. Μάθημα το οποίο φαίνεται πως είχαν διδαχθεί οι Οθωμανοί, δύο και πλέον χιλιετίες μετά, στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Αλήθεια, και για να έχουμε καλό ερώτημα: γιατί Άγγλοι και Γάλλοι αποβιβάστηκαν στην χερσόνησο της Καλλίπολης το 1915 και όχι π.χ στη Σμύρνη; Απάντηση: Διότι τους ενδιέφερε η στρατηγική ουσία και η φύση των πραγμάτων ―που μορφικά περιγράφονται στην δεύτερη παράγραφο του κειμένου― και όχι οι «Σμύρνολογίες» και οι «Σμύρνοκεντρισμοί» που κυριαρχούσαν, και εξακολουθούν να κυριαρχούν, στην Ελλάδα (η απόρριψη της πρότασης του κόμη Κίτσενερ για απόβαση στην Αλεξανδρέττα το 1914 απαιτεί αποκλειστικό κείμενο προκειμένου να εξεταστεί). Σε αντίθεση με τους Οθωμανούς, οι οποίοι στην περίπτωση της εκστρατείας της Καλλίπολης διδάχθηκαν από την ιστορία, οι Έλληνες αγνόησαν τα μαθήματα του παρελθόντος: όπως ο περσικός στόλος παρατηρούσε ανήμπορος όσα εξελίσσονταν στη Μίλητο έτσι δύο και πλέον χιλιετίες αργότερα, μόλις 150 χιλιόμετρα βορειότερα, η σωτηρία και η διάσωση της Σμύρνης δεν ήρθε από τη θάλασσα. Αλλά τι ήξερε ο Αλέξανδρος ο μέγας; Και όμως. Όλοι οι παλαιοί, από τους Μυκηναίους μέχρι τους Οθωμανούς, ήξεραν. Αλλά και οι νεότεροι, από τους Άγγλους και τους Γάλλους μέχρι τους Ρώσσους, ξέρουν. Μόνο οι δυτικοκεντρικοί και ευρωκεντρικοί ―και, μην ξεχάσω, «ναυτοκεντρικοί»― κάτοικοι της Ελλάδας του 20ου και 21ου αιώνα φαίνεται πως επιλέγουν τη λήθη και την παραπλάνηση, μέσω του «Σμύρνοκεντρισμού», συσκοτίζοντας τη στρατηγική ουσία και τις λειτουργίες του ιστορικού χώρου στον οποίον κατοικούν.
Η μνήμη, το τραύμα και η διαμόρφωση συλλογικής ταυτότητας αλληλοδιαπλέκονται· και μια τέτοια διεργασία είναι απολύτως κατανοητή και καθόλα σεβαστή. Δεν είναι αυτό το θέμα μας. Ούτε το θέμα είναι ότι η μνήμη της Σμύρνης είναι η λήθη της Πόλης – η οποία όχι μόνο συμβολικά αλλά και στρατηγικά είναι ασύγκριτη και ασυναγώνιστη. Μια τέτοια παρατήρηση, παρόλο που θεμελιώνεται αντικειμενικά, δεν μας ανυψώνει αρκετά πέρα και πάνω από το υποκειμενικό. Δεν αρκεί. Η Σμύρνη δεν είναι απλώς παρηγοριά για ένα συλλογικό υποκείμενο που έχει χάσει τον σκοπό και το νόημά του, το λόγο ύπαρξής του. Δεν αποτελεί, δηλαδή, μόνο παρηγορητικό απομεινάρι μιας Μεγάλης Ιδέας η οποία, ως Αθηνό-Σμύρνοκεντρικό κράτος του Αιγαίου, θα αποτελούσε μια στρατηγική τρύπα στο νερό, δίχως τον έλεγχο των Στενών. Η Σμύρνη κυρίως αποτελεί παραπλάνηση, αποκρύπτοντας και βυθίζοντας στη λήθη ιστορικά νοήματα και γεωφυσικά δεδομένα. Όμως η παρηγοριά είναι υποκειμενική ενώ η παραπλάνηση αντικειμενική ― διότι έχει να κάνει με τη φύση των πραγμάτων και τις λειτουργίες του χώρου. Και η φύση των πραγμάτων, όντας ανεξάρτητη από τις αφηγηματικές παρηγοριές ενός συλλογικού υποκειμένου, τα συμφέροντα των ελίτ και τις ιδεολογικές ανάγκες του κράτους, παραμένει πάντοτε η ίδια ― και μόνον τεχνητά και παροδικά είναι δυνατόν να αλλοιωθεί.
