Είκοσι χρόνια μετά την ίδρυση της Microsoft, τον Νοέμβρη του 1995 ο Μπιλ Γκέιτς δημοσιεύει το πρώτο του ολοκληρωμένο βιβλίο, με τίτλο «Ο Δρόμος προς το Μέλλον» (The Road Ahead). Στο συγκεκριμένο έργο, ο συνιδρυτής της Microsoft, θα υποστηρίξει πως μία νέα επανάσταση έχει πραγματοποιηθεί στον χώρο της τεχνολογίας, αυτή της ψηφιακής καινοτομίας, με την ανθρωπότητα να έχει εισέλθει πλέον στην εποχή της πληροφορίας. Αυτή η εποχή έρχεται να βελτιώσει την καθημερινότητα σε πολλαπλούς τομείς, προωθώντας την κοινωνική πρόοδο και ανοίγοντας το δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον. Ποιο ήταν λοιπόν το μέλλον που φανταζόταν ο 40χρονος τότε Μπιλ Γκέιτς, ενώ έπλεκε το εγκώμιο της ψηφιακής τεχνολογίας;
Αφού έχει αναφερθεί στα προνόμια και τις προκλήσεις της ψηφιακής τεχνολογίας, ο Γκέιτς προχωράει ένα βήμα παραπέρα, επιχειρώντας να πλαισιώσει τις ιδέες του με το κατάλληλο ιδεολογικό υπόβαθρο. Επηρεασμένος από την ηγεμονική αντίληψη της δεκαετίας του ’90, ο Γκέιτς υποστηρίζει πως όλα τα άλλα συστήματα έχουν αποτύχει, με τον καπιταλισμό να είναι αποδεδειγμένα πλέον το πιο λειτουργικό σύστημα που έχει αναπτύξει η ανθρωπότητα. Η εποχή της πληροφορίας λοιπόν, θα προωθήσει τα πλεονεκτήματα του καπιταλισμού, διαμορφώνοντας μία συνθήκη την οποία αποκαλεί Friction Free Capitalism (καπιταλισμός δίχως τριβές). Ο Γκέιτς εξηγεί πως στην εποχή της πληροφορίας οι παροχές δεν θα είναι δωρεάν, παρ’ όλα αυτά η τεχνολογία θα καταφέρει να εξαλείψει τις ενδοκαπιταλιστικές συγκρούσεις, διαμορφώνοντας μία αγορά όπου η προσφορά και η ζήτηση ισορροπούνται απόλυτα, δημιουργώντας ένα σύστημα χωρίς τριβές. Κλείνοντας, ο Μπιλ Γκέιτς αναφέρει πως ο Άνταμ Σμιθ θα ήταν ικανοποιημένος, βλέποντας τα επιτεύγματα της ψηφιακής τεχνολογίας.
Στο σημείο αυτό οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως οι αναλύσεις και πολλές από τις προβλέψεις του Μπιλ Γκέιτς έχουν βαρύνουσα σημασία και αρκετές από αυτές επιβεβαιώθηκαν. Σκοπός του δισεκατομμυριούχου CEO της Microsoft είναι η απόδειξη πως η λεγόμενη εποχή της πληροφορίας, της οποίας ο ίδιος είναι αρχιτέκτονας, θα «ανοίξει» το δρόμο για την παγκόσμια πρόοδο σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Είκοσι έξι χρόνια μετά από τις υποσχέσεις του Γκέιτς, εμφανίζεται ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ και ανακοινώνει με γλαφυρότητα τη μετονομασία της Facebook σε meta. Ο ιδρυτής της Facebook θα αναγγείλει την αυγή μίας νέας τεχνολογικής καινοτομίας, του metaverse, η οποία έρχεται να προωθήσει την κοινωνική πρόοδο, μέσω της εφαρμογής της εικονικής πραγματικότητας σε μία σειρά από καθημερινούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ο Ζούκερμπεργκ, ως άλλος ένας αρχιτέκτονας της εποχής της πληροφορίας θα υποστηρίξει πως στο μέλλον οι περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες θα μεταφερθούν ψηφιακό μετασύμπαν: η ψυχαγωγία, η εργασία, οι συναντήσεις θα γίνονται πλέον στο χώρο της εικονικής πραγματικότητας. Άλλωστε αυτό απέδειξε και η πανδημία με την επέκταση της τηλεργασίας και της εξ αποστάσεως ανθρώπινης επαφής. Όπως λοιπόν και ο Γκέιτς, έτσι και ο Ζούκερμπεργκ, επηρεασμένος από τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες, θα τολμήσει να κάνει τη πρόβλεψη του και ο ίδιος να εμφανίσει τον εαυτό του ή καλύτερα το meta, ως τον εγγυητή της κοινωνικής προόδου.
Όπως και για τον Γκέιτ, έτσι και για τον Ζούκερμπεργκ, κινητήρια δύναμη της κοινωνικής προόδου είναι η ψηφιακή τεχνολογία, η οποία πλαισιώνεται από έναν φαντασιακό καπιταλισμό δίχως τριβές και στο τέλος του μονοπατιού της πληροφορίας μεταμορφώνεται σε μία εικονική πραγματικότητα, έτοιμη να κατακτήσει το σύμπαν. Σαν άλλος Μωυσής, Ζούκερμπεργκ και Γκέιτς υπόσχονται να σκίσουν τα νερά της Ερυθράς Θάλασσας και να μας οδηγήσουν στη σύγχρονη Γη της ψηφιακής Επαγγελίας. Όσες προκλήσεις και να έχει αυτό το μονοπάτι, άλλος δρόμος δεν υπάρχει και όποιος δεν θελήσει να τον διαβεί, θα πνιγεί στα φουρτουνιασμένα νερά.
Από τα γραφεία της Σίλικον Βάλεϊ (Silicon Valley) μέχρι τα κέντρα λήψης αποφάσεων της Αμερικάνικης πολιτικής εξουσίας, οι ιδέες αυτές ζυμώνονται εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες, φτιάχνοντας την αναγκαία ιδεολογική βάση πάνω στην οποία χτίστηκε και συνεχίζεται να χτίζεται η τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών. Βαφτίζοντας τις αντιλήψεις αυτές ως εγγυήτριες δυνάμεις της κοινωνικής προόδου, οι ΗΠΑ πέτυχαν να δικαιολογήσουν την μονοπωλιακή τους πολιτική στο πεδίο της ψηφιακής τεχνολογίας και να ξεκαθαρίσουν πως οποιοσδήποτε παράγοντας αντιστέκεται θα συνθλίβεται.
Ακριβώς πάνω σε αυτήν την αντίληψη βασίστηκαν και οι πρόσφατες δηλώσεις του meta, που απείλησε να διακόψει την παροχή του Facebook και του Instagram στην Ευρώπη, εφόσον η πολιτική της τελευταίας δεν συμμορφωθεί με τις ανάγκες του τεχνολογικού κολοσσού. Η πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων της Ευρώπης δημιουργεί εμπόδια στη μεταφορά των δεδομένων αυτών στους servers στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και το meta νιώθει τέτοια ισχύ που μπορεί να απειλεί ολόκληρη την Ευρώπη με διακοπή των παροχών της. Θα διακόψει όμως το meta τις παροχές του; Μάλλον όχι, καθώς θα χάσει τεράστια κέρδη. Σήκωσε λάβαρα αντίστασης στο αμερικάνικο ψηφιακό μονοπώλιο η Ευρώπη; Σίγουρα όχι. Απλώς οι αντιλήψεις όσον αφορά τα προσωπικά δεδομένα διαφέρουν από ήπειρο σε ήπειρο και στο τέλος της ημέρας το κεφάλαιο που έχει τα περισσότερα κέρδη από την αγοραπωλησία των δεδομένων, είναι περισσότερο αυτό των ΗΠΑ και λιγότερο της Ευρώπης. Αυτό όμως που κάνει ξεκάθαρο το meta είναι πως δεν υπάρχει καμία εναλλακτική οδός για την εξασφάλιση των κερδών της και όποιος δεν το δέχεται αυτό, κινδυνεύει να μείνει εκτός των παροχών της.
Τις αντιλήψεις των ΗΠΑ γύρω από τη ψηφιακή τεχνολογία τις είχε ξεκαθαρίσει πολύ καλύτερα από όλους η Χίλαρι Κλίντον το 2010 σε ομιλία της για την ελευθερία του διαδικτύου. Όπως έλεγε η Κλίντον «…από μόνες τους, οι νέες τεχνολογίες δεν παίρνουν θέση στον αγώνα για την ελευθερία και την πρόοδο, αλλά οι ΗΠΑ το κάνουν. Υπερασπιζόμαστε ένα ενιαίο διαδίκτυο, όπου όλη η ανθρωπότητα έχει ίση πρόσβαση στη γνώση και τις ιδέες. Και αναγνωρίζουμε πως η παγκόσμια υποδομή πληροφορίας θα γίνει αυτό που κάνουμε εμείς και οι άλλοι. Τώρα, μπορεί αυτή η πρόκληση να είναι νέα, αλλά η ευθύνη μας να διασφαλίσουμε την ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών ανάγεται στη γέννηση της δημοκρατίας μας». Στην ίδια αίθουσα, την επομένη της ομιλίας της Κλίντον, ο σύμβουλος της, Άλεκ Ρος θα επεκταθεί ακόμη περισσότερο στο ζήτημα, λέγοντας πως «ανυψώνουμε την ελευθερία του διαδικτύου ως θέμα της εξωτερικής μας πολιτικής, θα κάνουμε κάποια άμεσα βήματα.. ώστε να επιβεβαιωθεί πως είμαστε πολύ επιθετικοί ώστε να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει δωρεάν και ανοιχτό διαδίκτυο».
Τις επόμενες ημέρες οι κινέζικες ειδησεογραφικές σελίδες θα απαντήσουν σε αυτές τις τοποθετήσεις ειρωνευόμενες τις ΗΠΑ για «επιλεκτική ελευθερία» Με την κινεζική People’s Daily να γράφει πως «Οι ΗΠΑ σίγουρα δεν θα αφήσουν τους εχθρούς τους, όπως ο Μπιν Λάντεν να χρησιμοποιούν το ελευθέριο διαδίκτυο».
Που καταλήγουμε επομένως; Η τεχνολογία αποτελεί απλώς ένα εργαλείο, το οποίο χρησιμοποιείται ανάλογα με τις επιθυμίες του κατόχου της και ως εκ τούτου, από μόνη της αδυνατεί να προωθήσει την κοινωνική πρόοδο. Όσα ροδοπέταλα και να έταζε ο Μπιλ Γκέιτς στον δρόμο προς την εποχή της πληροφορίας, τελικά η ψηφιακή τεχνολογία απέτυχε να διαμορφώσει έναν τέλεια εξισορροπημένο καπιταλισμό και απόδειξη σε αυτόν τον ισχυρισμό είναι η ίδια η πραγματικότητα των επομένων δεκαετιών. Η αντίληψη όμως των Μπιλ Γκέιτς και Μαρκ Ζούκερμπεργκ πηγάζει από την αντίληψη των ΗΠΑ για τη ψηφιακή τεχνολογία: εμείς είμαστε οι κάτοχοι της, εμείς είμαστε οι προασπιστές της δημοκρατίας, εμείς θα προασπίσουμε και την ελευθερία στο διαδίκτυο. Εμείς ορίζουμε το ιδεολογικό πλέγμα της εποχής της πληροφορίας.
Η δημοκρατία που θέλουν όμως οι ΗΠΑ να εξάγουν, ακόμα και επιθετικά, στο διαδίκτυο, είναι η ίδια δημοκρατία που εξάγουν σε οικονομικό, πολιτικό και τελικά στρατιωτικό επίπεδο. Όποιος αντιστέκεται σε αυτήν, είναι εχθρός της δημοκρατίας και πρέπει να συνθλιβεί. Χώρες όπως η Κίνα που έχουν περιορίσει το Facebook, τη Google και άλλες αμερικάνικες πλατφόρμες είναι εχθροί της δημοκρατίας του ελεύθερου διαδικτύου. Αν όμως στον 20ο και 21ο πρώτο αιώνα πίσω από τη δημοκρατία κρυβόταν ο ιμπεριαλισμός, τότε στη λεγόμενη εποχή της πληροφορίας, κρύβεται ένας ψηφιακός ιμπεριαλισμός. Άλλωστε λίγο καιρό ύστερα από την ομιλία της Χίλαρι Κλίντον και του Άλεκ Ρος, θα εκκινούσε Αραβική Άνοιξη, στην οποία, όπως υποστηρίζει η δύση, έπαιξαν σημαίνοντα ρόλο τα Social Media.
