Γελάστηκε όποιος περίμενε θεαματικές εξελίξεις από την διήμερη επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στο Ισραήλ. Όπως αποδείχθηκε σήμερα το μεσημέρι μετά την συνέντευξη Τύπου των υπουργών Εξωτερικών αμφοτέρων χωρών, οι σχέσεις ανάμεσα στην κατεχόμενη Ιερουσαλήμ και την Άγκυρα έχουν υποστεί αρκετή «ζημιά» μέσα στα τελευταία 15ετία (ειδικά μετά την επιδρομή του ισραηλινού στρατού το Μάη του 2010 στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά») που δεν είναι δυνατόν να «διορθωθεί» με μία επίσκεψη.
Πρώτα από όλα, αποσαφηνίστηκε πως αυτή την περίοδο, οι προτεραιότητες Ισραήλ και Τουρκίας δεν είναι οι ίδιες.
Η Τουρκία έχει ξεκάθαρα εκφράσει ενδιαφέρον για την ενεργειακή συνεργασία με το Ισραήλ καθώς εισάγει το 45% του φυσικού αερίου από την Ρωσία και αναζητά νέες πιθανές διεξόδους για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας ώστε να μην εγκλωβιστεί σε ακόμη μεγαλύτερη πιθανή κλιμάκωση της αντιπαράθεσης μεταξύ Δύσης-Ρωσίας. Η τουρκο-ισραηλινή συνεργασία στο ενεργειακό επίπεδο προς το παρόν αποκλείεται. Ισραηλινοί αναλυτές μεταξύ των οποίων ο Γκάμπριελ Μίτσελ διευθυντής εξωτερικών σχέσεων του ιδρύματος Mitvim εξήγησε πως σε αυτή τη φάση το Ισραήλ δεν πρόκειται να βάλει ως προτεραιότητα την ενεργειακή συνεργασία με την Τουρκία χωρίς να έχει αποκαταστήσει πλήρως τις διμερείς διπλωματικές και πολιτικές σχέσεις. Αυτό επιβεβαιώθηκε και από το γεγονός πως αποκλείστηκε από την τουρκική αντιπροσωπεία του Τσαβούσογλου ο υπουργός Ενέργειας Φατίχ Ντονμέζ παρά την ζέση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για άμεση διμερή ενεργειακή συνεργασία και σχέδια για νέους αγωγούς (σε βάρος, ει δυνατόν, της ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου….). Οι δυσκολίες της τουρκο-ισραηλινής ενεργειακής συνεργασίας επιβεβαιώθηκαν στη μεσημεριανή συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στο ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών.
Η απουσία μίας ουσιαστικής αναφοράς σε πλάνα μελλοντικής διμερούς ενεργειακής συνεργασίας ήταν χαρακτηριστική και δεν οφειλόταν μόνον στο γεγονός πως δεν είχε επιτραπεί στους Ισραηλινούς ή Τούρκους δημοσιογράφους να υποβάλλουν ερωτήσεις στους δύο υπουργούς στο πλαίσιο των δηλώσεων που έκαναν.
Στη συνέντευξη Τύπου που έδωσαν μετά τη συνάντησή τους ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Γιαίρ Λαπίντ με τον Τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, δεν αναφέρθηκε ούτε καν πότε θα επανατοποθετηθεί ο Τούρκος πρέσβης στο Τελ Αβίβ ή ο Ισραηλινός στην Άγκυρα αλλά η έναρξη μίας διαδικασίας με τελικό στόχο την ομαλοποίηση των διμερών σχέσεων.
Xαρακτηριστική ήταν δε η ακόλουθη ανάρτηση του Ισραηλινού υπουργού Εξωτερικών Γιαίρ Λαπίντ αμέσως μετά τη συνέντευξη Τύπου στο λογαριασμό του στο Τουίτερ:
Δεν θα προσποιηθούμε ότι η σχέση μας δεν γνώρισε σκαμπανεβάσματα. Ταυτόχρονα πάντα ξέραμε να ξαναμιλάμε, να ξανασυνεργαζόμαστε. Οι λαοί με μεγάλη ιστορία ξέρουν πάντα πώς να κλείσουν ένα κεφάλαιο και να ανοίξουν ένα νέο κεφάλαιο. Αυτό κάνουμε σήμερα. Μετά τις συμφωνίες του Αβραάμ, δημιουργήθηκε στη Μέση Ανατολή ένας άξονας ισχύος απέναντι στην τρομοκρατία, απέναντι στις προσπάθειες υπονόμευσης της σταθερότητας.
O ρόλος της Χαμάς
Απάντηση σε αυτή την εξέλιξη έδωσε από το βράδυ της Τρίτης μία μερίδα του ισραηλινού φιλοκυβερνητικού Τύπου που αποκάλυψε πως το κλίμα στο ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών βάρυνε όταν αντιλήφθηκαν πως ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου δεν επρόκειτο να δεσμευτεί για το ενδεχόμενο λήψης «συγκεκριμένων μέτρων» έναντι της παλαιστινιακής ισλαμικής οργάνωσης Χαμάς. Από τη στιγμή που δεν ικανοποιήθηκε άμεσα η απαίτηση της ισραηλινής κυβέρνησης του πρωθυπουργού Ναφτάλι Μπένετ, να γίνουν π.χ. μέσα στις επόμενες βδομάδες ή έστω μήνες απελάσεις ανώτερων στελεχών της Χαμάς που εδώ και χρόνια έχουν βρει πολιτική και άλλη στήριξη στην Τουρκία, οι Ισραηλινοί διπλωμάτες δεν βρήκαν λόγο να επισπεύσουν την διαδικασία πλήρους αποκατάστασης των διμερών διπλωματικών σχέσεων. Δεν είναι τυχαίο πως το ζήτημα της Χαμάς με έναν έμμεσο πλην σαφή τρόπο «υπενθύμισε» νωρίτερα και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ που ανακοίνωσε (αργά το βράδυ της Τρίτης) οικονομικές κυρώσεις σε βάρος στελεχών της Χαμάς και εταιριών που σχετίζονται με την οργάνωση που συμπεριλαμβάνεται στη «μαύρη λίστα» των τρομοκρατικών οργανώσεων…
Τι κέρδισε λοιπόν ο Τσαβούσογλου πριν επιστρέψει στην Άγκυρα;
Κυρίως, κάποιες καλές υποσχέσεις για διμερή συνεργασία στον τομέα του τουρισμού και της οικονομίας, που οδηγούν στην επανέναρξη των πτήσεων των τουρκικών αερογραμμών, Turkish Airlines στο Ισραήλ.
Ωστόσο, θα πρέπει να παρατηρήσει κανείς ότι παρά τις (κατά καιρούς) φουρτουνιασμένες σχέσεις ανάμεσα σε Άγκυρα και Τελ Αβίβ, οι διμερείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις ουδέποτε διαταράχθηκαν. Αντίθετα! Άνθισαν και εξακολουθούν να ευημερούν παρά τις εντάσεις και τις διμερείς διαφορές σε επίπεδο διπλωματίας, πολιτικών σχέσεων και (πολύ περισσότερο…σήμερα) Ενέργειας. Συνεπώς… είχαμε σχεδόν «μηδέν εις το πηλίκον».
Αυτά σε ό,τι αφορά τον πρώτο βασικό απολογισμό των επαφών του Τσαβούσογλου στην Ιερουσαλήμ με τα στελέχη της (οκτακομματικής, ας μην ξεχνάμε!) κυβέρνησης Μπένετ-Λαπίντ.
Οι 10 συμφωνίες με την Παλαιστινιακή Αρχή
Από την άλλη, το ζύγι του απολογισμού των πεπραγμένων του Τσαβούσογλου κατά την πρώτη μέρα της επίσκεψής του στην περιοχή έγειρε πιο ικανοποιητικά προς τη μεριά της Άγκυρας και αυτό γιατί όλο το πρώτο 24ωρο της διήμερης επίσκεψης αφορούσε τις σχέσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή.
Απευθυνόμενος στο «εσωτερικό ακροατήριο» (τον τουρκικό λαό ενόψει και των εκλογών του 2023) ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών επέλεξε να ρίξει το βάρος της επίσκεψης στη Ραμάλα της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης, συναντώντας την Τρίτη τον Παλαιστίνιο ομόλογό του Ριάντ αλ Μάλκι με τον οποίο υπέγραψε 10 διμερή έγγραφα και μνημόνια συναντίληψης με στόχο την βελτίωση των παλαιστινιακών υποδομών στην οικονομία και στο βιοτικό επίπεδο των Παλαιστινίων.
Ο Τσαβούσογλου μάλιστα εμφανίστηκε ιδιαίτερα υπερήφανος για την υπογραφή εγγράφου που αποβλέπει στην δημιουργία μίας τουρκικής «ελεύθερης βιομηχανικής ζώνης» κοντά στην Τζενίν (που «συμπτωματικά» θεωρείται από τα ισχυρά προπύργια της ισλαμικής Χαμάς στην περιοχή…).
Επιπλέον με κάθε αφορμή ο Τσαβούσογλου επιβεβαίωσε πως η αναθέρμανση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων (που ξεκίνησε «επίσημα» τον περασμένο Μάρτιο με την επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου Ισαάκ Χέρτζογκ στην Άγκυρα) δεν γίνεται σε βάρος των τουρκο-παλαιστινιακών σχέσεων. Γι’ αυτό και φρόντισε να επαναβεβαιώσει την υποστήριξη της Τουρκίας στην εξεύρεση λύσης στη βάση δύο κρατών και στην ίδρυση ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Στη συνάντηση που είχε αργότερα το βράδυ της Τρίτης με τον Παλαιστίνιο Πρόεδρο Μαχμούτ Αμπάς άκουσε τον τελευταίο να πλέκει το εγκώμιο της μικτής τουρκοπαλαιστινιακής επιτροπής (που μολονότι συγκροτήθηκε το 2010 συνεδρίασε μία φορά το 2018 και μία το 2022, προχτές…). Εξήρε επίσης και τη σημασία της υπογραφής των 10 διμερών συμφωνιών και μνημονίων συνεργασίας.
Με λίγα λόγια η επίσκεψη Τσαβούσογλου σε Ισραήλ και κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη δεν οδήγησε σε θεαματικές (θετικές ή αρνητικές) εξελίξεις. Επιβεβαίωσε τις στενές σχέσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή και την σταθερή στήριξη της Τουρκίας στην εξεύρεση λύσης στη βάση των δύο κρατών ενώ από την άλλλη λειτούργησε σαν μία άσκηση «προθέρμανσης» για ένα νέο κεφάλαιο στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις. Σχέσεις οι οποίες, μετά από ψύχρανση 15ετίας, πλέον εξυφαίνονται σε ένα διαφορετικό γεωπολιτικό και ενεργειακό «καμβά» εξελίξεων που διαφέρουν σαφώς με τα δεδομένα της δεκαετίας του 2010 αφού το Ισραήλ βγαίνει φανερά ενισχυμένο τόσο από τις συμφωνίες του Αβραάμ (που οδήγησαν στην σύναψη σχέσεων με αραβικές χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μαρόκο, το Μπαχρέιν) όσο και από τις περιφερειακές ενεργειακες, οικονομικές και στρατιωτικές συνεργασίες με άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου με πρώτη και καλύτερη την Αίγυπτο, και σε δεύτερο πλάνο την Ελλάδα, την Κύπρο.
Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή μίας νέας εποχής σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη των τουρκο-ισραηλινών διπλωματικών, πολιτικών, ενεργειακών σχέσεων. Πλέον, τα παζάρια μεταξύ Ισραηλινών και Τούρκων αναμένονται πιο σκληρά και πιο σύνθετα καθώς έχουν πολλαπλασιαστεί οι συντελεστές της γεωπολιτικής περιφερειακής εξίσωσης στην Ανατολική Μεσόγειο.
