Η επίσκεψη του Εμμανουέλ Μακρόν στην Αλγερία, έγινε σε μια συγκυρία όπου το ενεργειακό και το μεταναστευτικό βρίσκονται στην πολιτική ατζέντα των χωρών της ΕΕ. Αμφότερα τα θέματα αφορούν και συνδέονται με τις εξελίξεις στο Μαγκρέμπ.
Η επίσκεψη δεν ήταν αποτυχημένη αν πιστέψουμε τα ανακοινωθέντα, αλλά πάντως έγινε σαφές από την ατυχή ιδέα του Μακρόν να βγει για να έρθει σε επαφή με κόσμο στο Οράν, πως οι αλγερινοί ακόμα δεν έχουν συγχωρέσει τη Γαλλία για την αποικιοκρατία, τον φρικαλέο δολοφονικό πόλεμο εναντίον της αλγερινής επανάστασης. Άλλωστε πέρυσι μόλις, ο Μακρόν ισχυρίστηκε πως αν δεν υπήρχε η Γαλλική κατάκτηση το 1830, δεν θα υπήρχε Αλγερία, προκαλώντας διπλωματικό επεισόδιο και γενική οργή στη χώρα…
Αν και επίσημα το θέμα το αερίου δεν ήταν, κατά τη Γαλλική πλευρά, βασικό θέμα της ατζέντας των συζητήσεων, ανεπίσημα αποτέλεσε μείζον ζήτημα. Η Αλγερία είναι η τρίτη εξαγωγός χώρα φυσικού αερίου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (μετά τη Ρωσία και τη Νορβηγία), τροφοδοτώντας κυρίως την Ισπανία, την Ιταλία, και τη Γαλλία. Παρότι η Αλγερία δεν είναι σε θέση να υποκαταστήσει τον όγκο των ρωσικών υδρογονανθράκων που φτάνουν στην Ευρώπη σε χρονικό ορίζοντα που να έχει κάποιο νόημα, είναι σε θέση να αμβλύνει κάπως την κρίση. Παράλληλα ο παγκόσμιος ενεργειακός συναγερμός μετά τη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έχει δώσει ώθηση στον σχεδιαζόμενο αγωγό που θα μεταφέρει Νιγηριανό φυσικό αέριο μέσω Αλγερίας στην ΕΕ. Ανταγωνιστικά προς αυτόν τον αγωγό, ετοιμάζεται και αγωγός αερίου μεταξύ Νιγηρίας και Μαρόκου.
Το Μαρόκο ως Τουρκία της Δυτικής Μεσογείου
Σε αντίθεση με τους Ουκρανούς που – καλώς – βρήκαν αμέσως άσυλο και καταφύγιο στην Ευρώπη, οι Aφρικανοί μετανάστες δεν είναι ευπρόσδεκτοι. 120.000 Ουκρανοί πρόσφυγες βρίσκονται στην Ισπανία, αλλά ταυτόχρονα, η Ισπανία “πλήρωσε” πολιτικά το Μαρόκο για να φρουρεί τα νότια σύνορά της από απελπισμένους Αφρικανούς. Τον Μάρτιο που μας πέρασε ο Σάντσεθ, για να καλοπιάσει το Μαρόκο, επαίνεσε τα σχέδιά του Ραμπάτ για τη Δυτική Σαχάρα, χώρα που το Μαρόκο έχει καταλάβει σε παραβίαση αποφάσεων του ΟΗΕ. Μάλιστα διακινδύνευσε την εσωτερική συνοχή της κυβέρνησής του, και εξασφάλισε την οργή της Αλγερίας, που είναι αναφανδόν με το μέρος του Πολισάριο και των ντόπιων Σαχράουι και, το κυριότερο όπως είδαμε, είναι βασικός προμηθευτής της Ισπανίας με φυσικό αέριο. Πέρυσι που η Ισπανία είχε δεχτεί να περιθάλψει υψηλόβαθμο στέλεχος του μετώπου Πολισάριο, το Μαρόκο είχε απαντήσει επιτρέποντας την εισροή χιλιάδων Αφρικανών στον ισπανικό θύλακακ της Θεούτα. Η σκληρή αποτρεπτική στάση των Μαροκινών αστυνομικών τον Ιούνιο ήταν το “νόμισμα” της πληρωμής της ισπανικής “προδοσίας” των Σαχράουι, με αποτελέσματα τις εικόνες φρίκης και τους 37 τουλάχιστον νεκρούς.
Το Μαρόκο εκβιάζει με το μεταναστευτικό την Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να αποδεχθεί την παράνομη προσάρτηση της Δυτικής Σαχάρας, με τον ίδιο τρόπο που το κάνει η Τουρκία στην άλλη άκρη της Μεσογείου για να γίνουν αποδεκτές οι δικές της παρεκτροπές. Ανάλογη στροφή 180 μοιρών έχει κάνει και η Γερμανία, η οποία μάλιστα επικυρώθηκε προ ημερών.
Η αδυναμία εδώ είναι της ΕΕ, που έχει υποκύψει στο δίλημμα επειδή δεν έχει έλλογη μεταναστευτική πολιτική και επειδή η μόνη σχέση της με την Αφρική είναι σχέση λεηλασίας. Ήδη έχει στρέψει το βλέμμα της στα αποθέματα υδρογονανθράκων της ηπείρου, κάτι που πάρα πολλοί αναλυτές θεωρούν ως επικίνδυνο για την Αφρική. Ας σημειωθεί πως η Ευρώπη “τρέμει” ρεύματα αφρικανών προσφύγων, που θα αναγκαστούν να μετοικήσουν λόγω των συνεπειών – διατροφικών κυρίως – ενός Ευρωπαϊκού πολέμου….
Η Ισπανία όμως έχει έναν παραπάνω λόγο στο ζήτημα, μια και υπήρξε η αποικιακή δύναμη της οποίας η αποχώρηση από την τότε, Ισπανική Σαχάρα το 1975, δημιούργησε το κενό που εκμεταλλεύτηκε το Μαρόκο. H “προδοσία” της στην υπόθεση του Μετώπου Πολισάριο, του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου τς Δυτικής Σαχάρας, οδήγησε σε ενεργειακές συνέπειες για την Ισπανία. Μεταξύ άλλων: μειώθηκε ο όγκος του διοχετευόμενου αερίου στη χώρα, και απειλήθηκε με ακριβότερες τιμές
Η Δυτική Σαχάρα και η διεθνής νομιμότητα
Όμως αυτή η έκπτωση απέναντι στη διεθνή νομιμότητα – που αντίκειται στην προσάρτηση της Δυτικής Σαχάρας από το Μαρόκο – είναι σοκαριστική, ιδίως αν συνδυαστεί με τον περί διεθνούς τάξης και νομιμότητας λόγο της ΕΕ απέναντι στην – εξίσου παράνομη – ρωσική εισβολή. Τα δύο μέτρα και δύο σταθμά εδώ είναι καταφανή. Η μόνη νόμιμη λύση για τη Δυτική Σαχάρα είναι το δημοψήφισμα για το μέλλον της χώρας, κάτι που γίνεται δύσκολο όμως με την απαίτηση του Μαρόκου να έχουν δικαίωμα ψήφου οι έποικοι που έχει εγκαταστήσει στην περιοχή. Η καταπίεση των ντόπιων Σαχράουι από τους Μαροκινούς είναι συστηματική και βίαιη.
Η ιστορία της Δυτικής Σαχάρας και της μετέωρης αποαποικιοποίησής της, είναι μακρά. Η κατάσταση όμως εδώ και δύο χρόνια έχει οξυνθεί. Το 2020 οι συγκρούσεις Μαροκινών στρατευμάτων με διαδηλωτές, οδήγησαν στη μονομερή διακοπή της κατάπαυσης πυρός που είχε συμφωνηθεί και εφαρμοζόταν από το 1991, από την πλευρά του Απελευθερωτικού Μετώπου Πολισάριο. Λίγες εβδομάδες πριν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είχαν τοποθετήσει πρόξενο στην κατεχόμενη από το Μαρόκο Δυτική Σαχάρα. Έναν μήνα μετά, σε μια από τις καταστροφικότερες για την παγκόσμια ειρήνη πρωτοβουλίες του, ο Ντόναλντ Τραμπ προχώρησε σε αναγνώριση της κυριαρχίας του Μαρόκου στη Δυτική Σαχάρα, με αντάλλαγμα την ομαλοποίηση των σχέσεων του Μαρόκου με το Ισραήλ. Η επιθετική εξωτερική πολιτική του Μαρόκου, όπως είδαμε είχε συνέπειες και στη στάση της ΕΕ στο σχέδιο για “αυτονομία” της περιοχής (αυτονομία σε ένα υπερσυγκεντρωτικό και αυταρχικό κράτος είναι πρακτικά προκάλυμμα για μια επιθετική ενσωμάτωση), αλλά δημιουργεί και τεράστιες εντάσεις με την Αλγερία. Οι σχέσεις της Αλγερίας με το Μαρόκο έχουν διακοπεί από πέρυσι, η Αλγερία έχει διακόψει τη μεταφορά αερίου στο Μαρόκο και έχει απαγορεύσει την Ισπανία να πουλά στη χώρα αλγερινό αέριο. Υπάρχει μάλιστα ανησυχία πως θα μπορούσε η κλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο χωρών να οδηγήσει ακόμα και σε πόλεμο – μεταξύ δύο από τους τρεις ισχυρότερους στρατούς στην αφρικανική ήπειρο. Στη διαμάχη μπλέκεται εκούσα – άκουσα και η Τυνησία, που μάλλον μετακινείται και αυτή προς την πλευρά της Αλγερίας μετά την αμοιβαία ανάκληση των πρέσβεων για το θέμα της Δ. Σαχάρας.
Γεωπολιτική και Μαγκρέμπ
Αν οι ΗΠΑ έχουν πάρει θέση υπέρ του Μαρόκου και κατά της διεθνούς νομιμότητας – και η κυβέρνηση Μπάιντεν και στο θέμα της Δυτικής Σαχάρας, δεν μετέβαλε καθόλου τη γραμμή της υπέρ του Μαρόκου – η Κίνα έχει ένα δίλημμα. Οι εμπορικές σχέσεις του Πεκίνου και με τις δύο χώρες είναι ισχυρές και παρότι έχει πολύ μεγαλύτερες δοσοληψίες με την Αλγερία, το Μαρόκο είναι σύμμαχος στον Αραβικό κόσμο των χωρών του Κόλπου. Η Κίνα λοιπόν, όπως και η Ρωσία, προχωρά με προσεκτικά βήματα ισορροπώντας μεταξύ των δύο χωρών. Άλλωστε η μεν Αλγερία είναι και οικονομικά συνδεδεμένη με την Κίνα, στρατιωτικά συνδεδεμένη με τη Ρωσία, από όπου προέρχεται το 70% των εξοπλισμών της, αλλά και υποψήφιο μέλος των BRICS, οπότε η στάση της για το Ουκρανικό π.χ. ήταν η αναμενόμενη, το δε Μαρόκο παρά την ώθηση από τις ΗΠΑ, φρόντισε να απουσιάζει από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για την καταδίκη της Ρωσίας.
Η περιοχή του Μαγκρέμπ είναι εύφλεκτη. Η Αφρικανική Ένωση είναι διχασμένη. Η περιοχή είναι ένας από τους πολλούς γεωπολιτικούς κόμβους, όπου συμπλέκονται τα θέματα της ενέργειας (μην ξεχνάμε και το τεράστιο ηλιακό δυναμικό της Σαχάρας), της μετανάστευσης, του ανταγωνισμού των υπερδυνάμεων και των θεμάτων κυριαρχίας και διεθνούς νομιμότητας.
