Η ισπανική κυβέρνηση έχει αρχίσει πλέον να ανησυχεί για τις απρόβλεπτες οικονομικές και πολιτικές συνέπειες που πρόκειται να έχει η κίνησή της να αναθεωρήσει τη στάση της απέναντι στο Κίνημα Πολισάριο, έπειτα από την απόφαση που έλαβε την Τετάρτη (8/6) η Αλγερία να αναστείλει τη Συνθήκη Φιλίας, Καλής Γειτονίας και Συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Μολονότι η κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ επιδιώκει να δείξει ψυχραιμία, δηλώνοντας ότι πρώτα θα αναλύσουν τι μπορεί να επακολουθήσει σε «πρακτικό επίπεδο», πλέον προσανατολίζεται να καταγγείλει την Αλγερία και να προσφύγει στην ευρωπαϊκή δικαιοσύνη.
Εκείνα που διακυβεύονται για την Ισπανία από την ακύρωση της Συνθήκης είναι πολλά. Δεν είναι μόνον οι κρίσιμες για την παρούσα συγκυρία εισαγωγές φυσικού αερίου, αλλά και τα εδάφιά της που σχετίζονται με τα μεταναστευτικά ρεύματα, την άμυνα, την εκπαίδευση ή τον πολιτισμό. Η προσέγγιση της Ισπανίας με το Μαρόκο (αίροντας την παραδοσιακή στήριξη της Μαδρίτης στην ανεξαρτησία της Δυτικής Σαχάρας) και η διπλωματική ένταση που δημιουργήθηκε αυτομάτως με το Αλγέρι, αναμένεται να εξαπλωθεί, ακόμη περισσότερο καθώς η αλγερινή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε πως παγώνει τις συναλλαγές που αφορούν το εμπόριο με τη χώρα της Ιβηρικής.
Αυτή η ανακοίνωση αφήνει σε πλήρη αβεβαιότητα περισσότερους από 4.000 Ισπανούς εξαγωγείς και διακυβεύει τα σχεδόν τρία δισεκ. ευρώ των συναλλαγών, με βάση τα στοιχεία του 2019, πριν από την πανδημία. Μπορεί οι αρμόδιες αρχές να διαβεβαιώνουν πως θα αναλύσουν την κατάσταση και θα υπερασπισθούν τα εμπορικά συμφέροντα, μπορεί μεν οι διμερείς συναλλαγές να αντιπροσωπεύουν το 1% του ισπανικού εξωτερικού εμπορίου, όμως η αγορά της Αλγερίας είναι μία από τις βασικές για την Ισπανία, ιδίως για την εισαγωγή υδρογονανθράκων, που είναι εκείνοι που σηματοδοτούν το ιστορικό έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο.
Για το Ινστιτούτο Εξωτερικού Εμπορίου (ICEX), αυτή η χώρα κατατάσσεται ως ο 21ος πελάτης παγκοσμίως και είναι η δεύτερη πιο σημαντική στην Αφρική, μετά το Μαρόκο. Σε μία εποχή που η Ισπανία θριαμβολογεί ότι πέτυχε από την Ε.Ε. την πολυπόθητη εξαίρεση για να μειώσει τις τιμές στο ηλεκτρικό ρεύμα, το να κλείσουν οι κάνουλες από την Αλγερία θα υπονομεύσει την επιτυχή έκβαση του μέτρου -τη στιγμή μάλιστα που η χώρα έχει παραγκωνισθεί από την Ιταλία στην κούρσα για να εξευρεθούν νέοι προμηθευτές, ιδίως στη γειτονική Αφρική. Επιπλέον πρόσφατα η Ιταλία έχει σφυρηλατήσει μία ισχυρή ενεργειακή σχέση με την Αλγερία και τα μεγάλα συμβόλαια αναμένεται πως δεν θα καταλήξουν στην Ισπανία. Παρά τις συμφωνίες με το Κατάρ και τις ΗΠΑ, η Ισπανία θα αντιμετωπίσει πρόβλημα γιατί το αμερικανικό υγροποιημένο αέριο είναι ακόμη πολύ ακριβό για να αποτελέσει τη μόνη πηγή τροφοδοσίας της και η μεταφορά του κοστίζει υπερδιπλάσια. Το εμπορικό ισοζύγιο είναι πολύ διαφορετικό για την Αλγερία, όπου η Ισπανία κατείχε το 2020 την τρίτη θέση ανάμεσα στους κύριους πελάτες των προϊόντων της χώρας. Αλλά κι ως προμηθεύτρια χώρα, η Ισπανία κατέλαβε την πέμπτη θέση πίσω από την Κίνα, τη Γαλλία, την Ιταλία και τη Γερμανία.
Πηγές της αγοράς πάντως εκτιμούν ότι βραχυπρόθεσμα οι εξαγωγές αερίου από την Αλγερία προς την Ισπανία δεν θα επηρεαστούν. Οι Ισπανοί ποντάρουν στο γεγονός ότι οι υφιστάμενες συμβάσεις δεν θα επηρεαστούν και η άφιξη φυσικού αερίου θα είναι εγγυημένη, τουλάχιστον προς το παρόν. Επίσης υπολογίζουν στη διαφοροποίηση της τροφοδοσίας που έχει δρομολογήσει πλέον η κατάσταση με την Ουκρανία, αλλά και στα γενικότερα σχέδια της Ε.Ε. για ενιαία δράση στην απεμπλοκή και διαφοροποίηση των εισαγωγών σε ενέργεια -εξελίξεις που θα αποσπάσουν την Ισπανία από την εξάρτηση από το αλγερινό φυσικό αέριο.
Εκείνο όμως που ανησυχεί ιδιαίτερα τη Μαδρίτη είναι ποια θα είναι η έκβαση των εξαγωγών προς το Αλγέρι και η τύχη των 4.000 και πλέον επιχειρήσεων, που προ Covid-19, το 2019, έκλεισαν σε 3 δισεκ. ευρώ. Τότε, οι κύριοι εξαγωγικοί τομείς αντιστοιχούσαν σε προϊόντα μεταλλουργίας, χυτηρίων, σιδήρου και χάλυβα (8% του συνόλου), μηχανημάτων και μηχανικών συσκευών (8%), χαρτιού και χαρτονιού (7%), ορυκτών καυσίμων (6%) και ακατέργαστων υλικών και πλαστικό (6%). Σύμφωνα δε με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του υπουργείου Βιομηχανίας, το πρώτο τρίμηνο του 2022, το κύριο εξαγωγικό προϊόν ήταν τα λίπη, τα ζωικά ή φυτικά έλαια, με περισσότερα από 57,6 εκατ. Ακολουθούν το χαρτί και το χαρτόνι (53,8 εκατ.) και οι μηχανές και οι μηχανικές συσκευές (35,9 εκατ.).
Επιπλέον, με τη διπλωματική διένεξη αυτή απειλούνται επίσης οι σταθερά συναλλασσόμενες επιχειρήσεις με την Αλγερία. Καίτοι το Ίδρυμα Εξωτερικού Εμπορίου( Icex) έχει 129 εγγεγραμμένες εταιρείες που εδρεύουν στη χώρα, όπως η ArcelorMittal, η Banco Sabadell, η Cepsa, η Gallina Blanca ή η Iberdrola, η βάση των εξαγωγών είναι πολύ μεγαλύτερη. Με βάση τους πίνακες του υπουργείου Βιομηχανίας, πέρυσι 4.694 επιχειρήσεις εξήγαγαν αγαθά στην Αλγερία, εκ των οποίων οι 1.626 αναφέρονται ως τακτικοί εξαγωγείς.
Οι μόνες που έχουν αναφερθεί στις ενδεχόμενες επιπτώσεις είναι οι λιγότερο θιγόμενες, οι μεγάλες ισπανικές κατασκευαστικές εταιρείες. Για αυτές ο αντίκτυπος θα είναι μικρός, όπως διαβεβαιώνουν, γιατί δεν έχουν μεγάλη έκθεση στην Αλγερία (περίπτωση των Sacyr και FCC) ή σχεδόν ανύπαρκτη (περίπτωση των OHLA, Dragados, Acciona και ACS του Φλορεντίνο Πέρεθ, ιδιοκτήτη της Ρεάλ Μαδρίτης). Στη χειρότερη θέση όμως είναι εκείνες οι εταιρείες που εξήγαγαν παράγωγα από τον αγροδιατροφικό τομέα, κυρίως σογιέλαιο, παρασκευάσματα διατροφής και λιπάσματα, συνολικής αξίας 385 εκατ. ευρώ. Επίσης αναμένεται να πληγεί ιδιαίτερα και το εμπόριο ζώντων ζώων, που το 2021 οι εξαγωγές του έφθασαν τα 66 εκατ. ευρώ. Σημαντικές ζημιές από την απόφαση της αλγερινής Κεντρικής Τράπεζες να παγώσει τις συναλλαγές για το εμπόριο με την Ισπανία αναμένεται να έχουν εξάλλου πολλές σημαντικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις υποδομές ή τον τουρισμό.
Εκεί όμως που θα επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό η ακύρωση της Συνθήκης Συνεργασίας την Ισπανία είναι ο ρυθμός στις μεταναστευτικές ροές, προς το Λεβάντε και τις Βαλεαρίδες Νήσους. Ήδη η αλγερινή οδός βρίσκεται σε έξαρση εδώ και πέντε χρόνια. Το 2020, οι αριθμοί ήταν πολύ μεγάλοι, όμως επισκιάστηκαν από τις αυξημένες αφίξεις σκαφών με μετανάστες στα Κανάρια Νησιά. Ωστόσο, η διαδρομή που προέρχεται από την Αλγερία και περνά από τις ακτές του Λεβάντε και τις Βαλεαρίδες Νήσους, αναμένεται, παραδοσιακά, το δεύτερο εξάμηνο του έτους να καταγράψει πολλές αφίξεις. Παρόλο που κατά την αστυνομία καταγράφονται μειωμένες κατά 35% οι αφίξεις για το πρώτο εξάμηνο, πάντα η περίοδος αιχμής ξεκινά από το δεύτερο εξάμηνο του έτους, κυρίως λόγω των καλών καιρικών συνθηκών. Είναι μια διαδρομή με καλά οργανωμένα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων και η αστυνομία προβλέπει αυξημένες ροές, αν και διαβεβαιώνει ότι η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από την Αλγερία δεν είναι τόσο έντονη από τον αποσταθεροποιητικό ρόλο που του προσδίδει το Μαρόκο -όπως φανερώνει κι η απόφαση της Μαδρίτης που θέλησε να αποτρέψει τα γεγονότα που είχαν καταγραφεί στη Θέουτα το 2019 και ακόμη ο αντίκτυπός τους είναι εμφανής.
Οι συμφωνίες μεταξύ Ισπανίας και Αλγερίας για την επιστροφή των Αλγερινών πολιτών που έφτασαν στην Ισπανία παράτυπα λειτουργούσαν πάντα με περισσότερο ή λιγότερο ευέλικτο τρόπο, αν και μετά τη διπλωματική κρίση μειώθηκαν δραστικά. Το υπουργείο Εσωτερικών υποθέτει ότι η Αλγερία δεν θα δεχτεί τώρα απελάσεις πολιτών της, πράγμα που μπορεί να δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα για την Ισπανία. Ιδίως εάν η Αλγερία αποφασίσει να διακόψει κάθε σχέση και επαφή με το Μαρόκο, οπότε θα κλείσει κάθε δίοδος επιστροφής παράτυπων μεταναστών.
