Στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας μπαίνει από τις 13 ως 16 Σεπτέμβρη η Κεντρική Ασία με αφορμή δύο σημαντικές συνόδους.
Η πρώτη αφορά τη σύνοδο του ευρασιατικού Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, (SCΟ), που θα πραγματοποιηθεί στις 15-16 Σεπτεμβρίου στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν, μία από τις πιο παλιές και αξιόλογες πόλεις της κεντρικής Ασίας που έχει «νευραλγική» θέση στους παλιούς και σύγχρονους κινέζικους δρόμους του μεταξιού και στην οποία θα συναντηθούν μεταξύ άλλων (για πρώτη φορά από τον Ιανουάριο του 2022) οι ηγέτες Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν και Κίνας Σι Τζινπίνγκ.
Σε μία άλλη χώρα της Κεντρικής Ασίας, την ίδια περίοδο πραγματοποιείται και μία άλλη σημαντική, διαθρησκευτική, αυτή τη φορά, σύνοδος.
Πρόκειται για το 7ο Κογκρέσο Ηγετών Παγκόσμιων και Παραδοσιακών Θρησκειών (Congress of Leaders of World and Traditional Religions) που θα πραγματοποιηθεί στην πρωτεύουσα του Καζακστάν, Νουρ-Σουλτάν, στις 14 και 15 Σεπτεμβρίου 2022 με τη συμμετοχή του Πάπα Φραγκίσκου, του Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλου, του Πατριάρχη Θεόφιλου Γ’ Ιεροσολύμων, του Μεγάλου Ιμάμη του Αζχάρ, Μοχάμεντ Άχμαντ ελ Ταγίμπ, κ.α. Πρόκειται για έναν οργανισμό που θεσπίστηκε πριν 19 χρόνια από τον τότε Πρόεδρο του Καζακστάν Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ (1991-2019) που δίνει βήμα διαλόγου στους θρησκευτικούς ηγέτες Χριστιανών (διαφόρων δογμάτων), Μουσουλμάνων, Βουδιστών, Εβραίων, Σιντοϊστών, κ.α.
Το εάν θα υπάρξει «γέφυρα» αλληλεπίδρασης και συναντήσεων μεταξύ αυτών των δύο σημαντικών συνόδων μένει να φανεί στην πράξη. Ανεπισήμως πολλά μπορεί να συμβούν, εκ των οποίων κάποια δεν θα μαθευτούν άμεσα και άλλα, ενδεχομένως, ποτέ.
Επισήμως πάντως δεν έχει γίνει γνωστό εάν θα μπορούσε π.χ. να γίνει μία ιστορική (από κάθε άποψη) συνάντηση ανάμεσα στον Πάπα Φραγκίσκο και τον Κινέζο Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ (ώστε να καταγραφεί στην Ιστορία ως η πρώτη ανάμεσα σε έναν ηγέτη της Κίνας και τον Ποντίφικα της Καθολικής εκκλησίας).
Δεν ξέρουμε επίσης εάν στο παρασκήνιο υπάρξουν σημαντικές επαφές ανάμεσα στα επιτελεία του Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλο (στο φόντο των εξελίξεων που δρομολόγησε η αυτοκεφαλία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας) και τον Πάπα Φραγκίσκο, αν και είναι σίγουρο πως αμφότεροι θα συμμετάσχουν στο ίδιο μεγάλο «τραπέζι» της διαθρησκευτικής συνόδου σε μία από τις πιο τεταμένες περιόδους της διεθνούς πολιτικής των τελευταίων δεκαετιών.
Η σύνοδος στη Σαμαρκάνδη
Σε ό,τι αφορά τη σύνοδο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στη Σαμαρκάνδη (γνωστή από τον καιρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως Μαράκανδα) η συνάντηση των προέδρων Ρωσίας και Κίνας αναμένεται ως μία από τις κορυφαίες στιγμές των εργασιών τής.
Θα πραγματοποιηθεί οκτώ μήνες μετά τη συνάντηση που είχαν στο Πεκίνο τον Ιανουάριο τρέχοντος έτους (μερικές βδομάδες πριν την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία) όπου και είχαν υπογράψει τη βαρυσήμαντη διμερή πολυεπίπεδη σινο-ρωσική διακήρυξη για συνεργασία και «φιλία άνευ ορίων». Θα είναι επίσης το πρώτο ταξίδι του Κινέζου Προέδρου στο εξωτερικό μετά την εμφάνισή του στη Βραζιλία το Νοέμβριο του 2019 για τη σύνοδο των BRICS.
Σε κάθε περίπτωση, ο Πρόεδρος Πούτιν αναμένεται να αξιοποιήσει τη σύνοδο του εννεαμελούς οργανισμού για να διατρανώσει την επιλογή του να στρίψει το «τιμόνι» της Ρωσίας προς τα ανατολικά καθώς η ρήξη με τη Δύση (ΗΠΑ, ΕΕ, ΝΑΤΟ) ολοένα και βαθαίνει.
Θα επιχειρήσει επίσης να δείξει πως η «Ρωσία δεν είναι μόνη», ούτε φυσικά απομονωμένη ή αποδυναμωμένη όπως επιχειρούν να την εμφανίσουν τα επιτελεία αμερικανικών και βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, αλλά αποφασισμένη να εντείνει τις πολιτικές, οικονομικές, ενεργειακές, εμπορικές και ενδεχομένως στρατιωτικές σχέσεις με τις άλλες χώρες που απαρτίζουν τον SCO που απαρτίζεται (εκτός από τη Ρωσία και την Κίνα) από την Ινδία, το Πακιστάν, το Ιράν, το Καζακστάν, την Κιργιζία (ή Κιργιστάν), το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως πέρα από τα πλήρη μέλη υπάρχουν θέσεις και για άλλες χώρες της περιοχής. Για παράδειγμα, Αφγανιστάν, Λευκορωσία και Μογγολία έχουν θέσεις «παρατηρητή». Επίσης, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Καμπότζη, Νεπάλ, Σρι Λάνκα και Τουρκία (η μοναδική από όλες που είναι παράλληλα και χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ) έχουν τη θέση του «συνομιλητή».
Επιπροσθέτως, θα πρέπει να επισημανθεί πως ο SCO αποκτά μία νέα δυναμική στο φόντο των γεωπολιτικών αλλαγών που συντελούνται στον περιφερειακό χάρτη ενεργειακών κοιτασμάτων και οδών αλλά και εμπορικών δρόμων μεταφοράς που αφορούν νευραλγικά τμήματα της διεθνούς εφοδιαστικής αλυσίδας.
Γι’ αυτό και η συνάντηση ανάμεσα στους ηγέτες Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν και Κίνας Σι Τζινπίνγκ αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον καθώς θα γίνει στο φόντο της απαίτησης των ΗΠΑ αφενός για κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας και αφετέρου για «πλαφόν» στις τιμές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, τα οποία προμηθεύεται σε τεράστιες ποσότητες η Κίνα ειδικά μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και τις πρώτες δυτικές κυρώσεις σε βάρος της Μόσχας (που οδήγησαν μεταξύ άλλων στην διακοπή των ροών φυσικού αερίου προς τον γερμανο-ρωσικό αγωγό Nord Stream 1).
Είναι προφανές πως η επικείμενη συνάντηση Πούτιν-Σι στη Σαμαρκάνδη θα στείλει μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση και κυρίως προς τη Δύση. Η Μόσχα αναμένεται να δείξει πως ενισχύει το περιφερειακό γεωπολιτικό της εκτόπισμα στην Ευρασία και πως έχει ισχυρούς συμμάχους στην περιοχή. Το Πεκίνο που ως τώρα έχει επιλέξει μία «ουδέτερη» (τηρουμένων των αναλογιών…) στάση στον ουκρανικό πόλεμο αναμένεται να δείξει τις προθέσεις του για όσα δρομολογούνται από δω και μπρος με δεδομένη την διάθεση της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ να κλιμακώσει την αντιπαράθεση με την Κίνα αφενός με αφορμή την Ταϊβάν, αφετέρου με την διατήρηση σκληρών κυρώσεων (αξίας πολλών δις δολαρίων) που παραμένουν σε ισχύ σε βάρος του Πεκίνου από την εποχή του προκατόχου του, Ντόναλντ Τραμπ…
Θα πρέπει να είναι επίσης ξεκάθαρο πως ο SCO, 21 χρόνια μετά την ίδρυσή του τον Ιούνιο του 2001 στη Σαγκάη της Κίνας, αυξάνει το στρατηγικό τού εκτόπισμα ιδιαίτερα μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και τη διάθεση των ΗΠΑ να οξύνουν την αντιπαράθεση με την Κίνα με αφορμή (μεταξύ άλλων) την Ταϊβάν.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως λίγες μέρες πριν την επικείμενη σύνοδο πραγματοποιήθηκαν (1η ως 7 Σεπτέμβρη) τα ρωσικά στρατιωτικά γυμνάσια Vostok 2022 στη ρωσική Άπω Ανατολή και στη Θάλασσα της Ιαπωνίας με τη συμμετοχή στρατευμάτων όχι μόνο από τη Ρωσία και την Κίνα, αλλά και από την Ινδία, το Λάος, τη Μογγολία, τη Νικαράγουα και τη Συρία…
Ούτε είναι «συμπτωματικές» οι δηλώσεις του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στις 7 Σεπτέμβρη στο Ανατολικό Οικονομικό Φόρουμ της Ρωσίας στο Βλαδιβοστόκ πως η Ρωσία συζητά το ενδεχόμενο κατασκευής νέου, μεγάλου νέου έργου υποδομής για την παράδοση φυσικού αερίου στην Κίνα μέσω της Μογγολίας.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε αφενός ότι λίγο πριν την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, υπογράφηκε 30ετής ρωσο-σινική σύμβαση για την προμήθεια φυσικού αερίου στην Κίνα μέσω του υφιστάμενου αγωγού «Ισχύς της Σιβηρίας 1» (Power of Siberia 1) που από το 2019 μεταφέρει στην Κίνα 61 δις κ.μ. φυσικού αερίου το χρόνο. Επίσης, ο ρωσικός κολοσσός Gazprom εδώ και λίγα χρόνια μελετά την κατασκευή και ενός δεύτερου μεγάλου αγωγού φυσικού αερίου, του «Ισχύς Σιβηρίας 2» για τη μεταφορά και άλλων σημαντικών ποσοτήτων φυσικού αερίου (ίσως και 50 δις. κ.μ.) προς την Κίνα, μέσω Μογγολίας. Κάτι λιγότερο από τα δεκάδες δις. κ.μ. φυσικού αερίου που έστελνε η Ρωσία στη Γερμανία μέσω του αγωγού Nord Stream 1.
Με λίγα λόγια η επικείμενη συνάντηση Πούτιν-Σι αναμένεται να επιβεβαιώσει την προς τα ανατολάς μετατόπιση του κέντρου βάρους της ρωσικής πολιτικής στους τομείς της διπλωματίας, της ενέργειας, του εμπορίου, των στρατηγικών και στρατιωτικών σχέσεων.
Στη σύνοδο του SCO αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και η έκβαση των διμερών και πολυμερών συναντήσεων που θα έχει ο Ινδός Πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι (στο φόντο της «πολιορκίας» που δέχεται από τις ΗΠΑ για «συστράτευση» με τις δυτικές κυρώσεις έναντι της Μόσχας) με τους ηγέτες Ρωσίας και Κίνας αλλά και με τον Πακιστανό πρωθυπουργό Σεχμπάζ Σαρίφ (στο κάδρο των διαχρονικά τεταμένων ινδο-πακιστανικών σχέσεων).
Σημαντικές θα είναι επίσης και οι συναντήσεις που θα έχει ο Ιρανός Πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσί καθώς η σύνοδος συμπίπτει με το τελευταίο στάδιο μίας πολύ λεπτής φάσης των πολύμηνων διαπραγματεύσεων ΗΠΑ-Ιράν για την επίτευξη συμφωνίας που θα αντικαταστήσει ή διατηρήσει με έναν τρόπο τη διεθνή συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, σε μία περίοδο που το Ισραήλ δοκιμάζει κάθε τρόπο για να ροκανίσει τον χρόνο και τις πιθανότητες επίτευξής της…).
Η συμφωνία που επιτεύχθηκε πριν μερικούς μήνες μεταξύ Ρωσίας και Ιράν για συνεργασία στον τομέα των υδρογονανθράκων και των υποδομών αναμένεται να «τροφοδοτήσει» τις συνομιλίες των ηγετών αμφοτέρων χωρών. Ιδιαίτερα εάν επιτευχθεί τελικά συμφωνία μεταξύ Ουάσιγκτον-Τεχεράνης για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα ώστε να ανοίξουν οι (διψασμένες για ενέργεια) αγορές της ΕΕ στο ιρανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο…
Σε αυτό το φόντο αποκτά επιπρόσθετη αξία η παρούσα συγκυρία πραγματοποίησης της συνόδου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης με το διαθρησκευτικό κογκρέσο στο Νουρ-Σουλτάν του Καζακστάν. Ο ρόλος των θρησκευτικών ηγετών, ειδικά του Πάπα, ποτέ δεν ήταν μόνον θρησκευτικός καθώς συχνότερα επικεντρώνεται σε πιο «γήινες» ενασχολήσεις που αφορούν τις εξελίξεις και τους μακροπρόθεσμους ανασχεδιασμούς σε διεθνή κέντρα εξουσίας, το ξαναμοίρασμα αγορών και «ποιμνίων» με το πρόσχημα του «θεϊκού παράγοντα».
Για όλους αυτούς τους λόγους αξίζει τις λίγες επόμενες μέρες να έχουμε στραμμένο το νου μας στην Κεντρική Ασία.
