Όταν ρίξεις ένα σπίρτο σε ένα σωρό από μπαρούτι είναι σχεδόν βέβαιο πως θα προκαλέσεις έκρηξη. Κάπως έτσι έγινε τις τελευταίες μέρες στο Ιράν με τον άδικο χαμό της 22χρονης Μαχσά Αμινί.
Υπό ανεξακρίβωτες συνθήκες η 22χρονη που είχε μεταβεί στην Τεχεράνη από το ιρανικό Κουρδιστάν για να επισκεφθεί συγγενείς μαζί με τους γονείς της, συνελήφθη στις 13 Σεπτέμβρη για «απρεπή» χρήση της ισλαμικής μαντίλας (χιτζάμπ) από την αστυνομία «ήθους».
Στη διάρκεια της κράτησή της, για άγνωστους λόγους, κατέρρευσε. Κάποιες πληροφορίες λένε πως η μεταφορά της στο νοσοκομείο καθυστέρησε αδικαιολόγητα και απέβη κρίσιμη για την τραγική κατάληξή της. Άλλοι ότι έπεσε θύμα σωματικής βίας από τους αστυνομικούς που αφού τη συνέλαβαν, την χτύπησαν στο κεφάλι προκαλώντας την αρχή του τέλους, μολονότι η κοπέλα δεν έπασχε από κάποιο φανερό πρόβλημα υγείας.
Οι ιρανικές αρχές αρνούνται ως σήμερα πως ευθύνονται για τον θάνατό της, επιμένοντας πως δεν την άγγιξαν και πως η κοπέλα κατέρρευσε δίχως προφανή αιτία.
Μπροστά στον λαϊκό ξεσηκωμό ο Ιρανός πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσί ήταν από τους πρώτους που έσπευσε να ζητήσει τη διενέργεια εξονυχιστικής έρευνας, ρίχνοντας εμμέσως την ευθύνη στην υπερβολική αυστηρότητα της αστυνομίας ήθους, που καθημερινά διώκει βίαια χιλιάδες κορίτσια επειδή δεν πειθαρχούν στον ισλαμικό καθωσπρεπισμό του καθεστώτος.
Όμως, ακόμη και έτσι, ήταν αργά…
Το «σπίρτο»
Ο θάνατος της Αμινί στις 16 Σεπτέμβρη και η κηδεία της το περασμένο Σάββατο, έγινε το σπίρτο που έβαλε φωτιά στο μπαρούτι.
Από τις 17 του μήνα ως το βράδυ της Πέμπτης, 22 Σεπτεμβρίου, ένα νέο (και όχι πρωτοφανές…) μπαράζ διαδηλώσεων στην Τεχεράνη και σε άλλες 15 μεγάλες πόλεις της χώρας έβαλε «φωτιά» στην κυβέρνηση του Ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί ενώ εκείνος βρισκόταν στη Νέα Υόρκη για τις ανάγκες της συνόδου κορυφής της 77ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Σε λιγότερο από μία βδομάδα, εκατοντάδες χιλιάδες νέες γυναίκες και νεαροί κατέκλυσαν τους δρόμους των αστικών κέντρων σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον άδικο χαμό της 22χρονης Αμινί.
Οι συγκρούσεις με τους αστυνομικούς δεν έλειψαν. Ούτε και οι καταστάσεις χάους κατά τις οποίες σκοτώθηκαν τουλάχιστον 26 άνθρωποι (σύμφωνα με σημερινό ρεπορτάζ της ιρανικής δημόσιας τηλεόρασης) αρκετοί εκ των οποίων αστυνομικοί. Οι συλληφθέντες ανέρχονται σε πολλές δεκάδες. Οι τραυματίες σε πολλές εκατοντάδες.
Και οι χιτζάμπ όμορφα καίγονται…
Την ίδια περίοδο, το γλυκό πρόσωπό της Μαχσά Αμινί έγινε «παντιέρα» αντίστασης στην καταπίεση που υφίστανται οι Ιρανές από το ισλαμικό καθεστώς των μουλάδων.
Με αφορμή την τραγική κατάληξη της Αμινί χιλιάδες νεαρές Ιρανές έκοψαν με ψαλίδι τα μαλλιά τους δημοσίως. Άλλες βιντεοσκοπήθηκαν να κάνουν την ίδια πράξη-σύμβολο αντίστασης στην παντοδυναμία του ισλαμικού καθεστώτος.
Ακόμη περισσότερες Ιρανές έβγαλαν τη μαντίλα από το κεφάλι και την παρέδωσαν στην πυρά χορεύοντας θριαμβευτικά γύρω από τις φλόγες, θυμίζοντας αρχέγονο χορό-νίκη απέναντι στην καταδυνάστευση της πατριαρχίας.
Η μαντίλα από ένα αναχρονιστικά επιβεβλημένο μέτρο θρησκευτικής ταυτότητας μετατράπηκε σε λίγες μέρες σε καύσιμη ύλη πυροδότησης της εξέγερσης γυναικών που πολύ απλά δεν αντέχουν και δεν θέλουν να καθορίζουν οι άνδρες (είτε είναι ισλαμιστές, είτε φανατικοί Χριστιανοί) ακόμη και το παραμικρό στοιχείο της εμφάνισής τους.
Η επανάσταση της μαντίλας που καίγεται και των ακάλυπτων, ατίθασων μαλλιών νεαρών γυναικών έγιναν σε λίγες μέρες σημαία αντίστασης. Ακόμη και εάν η διάρκειά της είναι άγνωστη και η κατάληξή της αβέβαιη, είναι σίγουρο που βάζει ακόμη ένα λιθαράκι στον μακρύ δρόμο της απελευθέρωσης από το βραχνά της ισλαμικής πατριαρχίας.
Πίσω από το παραπέτασμα καπνού του «Μαύρου Κύκνου»
Σε κάθε περίπτωση ο θάνατος μίας 22χρονης δεν αρκεί από μόνος του να γίνει η αρχή του ιρανικού «Μαύρου Κύκνου», ενός αιφνίδιου «τυχαίου» γεγονότος που μπορεί να ανατρέψει χρόνιες καταστάσεις είτε προς το καλύτερο, είτε προς το χειρότερο, όπως είχε διακρίνει πριν χρόνια ο Αμερικανο-λιβανέζος στατιστικολόγος και δοκιμιογράφος, Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ.
Στην περίπτωση του Ιράν, το «σπίρτο» του θανάτου της 22χρονης Αμινί έκατσε πάνω σε μία καύσιμη ύλη δεκαετιών και σε μία σύνθετη, όσο και ευαίσθητη, γεωπολιτική συγκυρία σύνθετων ζητημάτων.
Κυρώσεις και με Ντόναλντ, κυρώσεις και με Τζο
Πρώτα από όλα το Ιράν δεν είναι μία χώρα σε «κανονική κατάσταση» αλλά μία χώρα σε σχεδόν μόνιμη επιφυλακή και επαγρύπνηση από την ισλαμική επανάσταση του 1979.
Η χώρα αυτή, μολονότι δεσπόζει στην περιοχή του Περσικού με την βαρύτητα των αμύθητων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, των εκτενών γόνιμων εδαφών και ενός μορφωμένου και νεανικού (ως επί το πλείστον) πληθυσμού περίπου 85 εκατομμυρίων ανθρώπων, δίνει εδώ και δεκαετίες μάχη οικονομικής και πολιτικής αυτάρκειας. Η μάχη δίνεται απέναντι στους αδίστακτους γυπαετούς της Δύσης που καταπίνουν ολόκληρες χώρες με το πρόσχημα του «εκδημοκρατισμού» και της ελευθερίας (Συρία, Αφγανιστάν, Ιράκ, πρώην Γιουγκοσλαβία, δεκάδες χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής πλούσιες σε ορυκτό πλούτο και άλλες πρώτες ύλες).
Δεν θα πρέπει επίσης να ξεχνάμε πως το Ιράν, τις τελευταίες δεκαετίες, στενάζει από τις βαρύτατες οικονομικές, χρηματοπιστωτικές, εμπορικές κυρώσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους που πλησιάζουν τις 1.000 και έχουν διεθνή ισχύ καθώς το δολάριο και το δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα έχουν από καιρό «εργαλειοποιηθεί» ώστε να χρησιμοποιούνται σαν επιπρόσθετα μέσα επιβολής πολιτικών και οικονομικών σκοπιμοτήτων.
Οι κυρώσεις αυτές, μετά από ένα σύντομο διάλειμμα (που επέφερε η διεθνής συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα), επανήλθαν σε πλήρη ισχύ το 2018 από τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στο πλαίσιο της τακτικής της «υπέρτατης πίεσης» που διατηρεί αμείωτη ο (υποτίθεται «εναλλακτικός») πρόεδρος Τζο Μπάιντεν.
Οι κυρώσεις των ΗΠΑ (που κατά τα άλλα «νοιάζονται» τάχα για το καλό του ιρανικού λαού δολοφονώντας, μέρα μεσημέρι, πυρηνικούς επιστήμονες ή στρατηγούς) προκαλούν τεράστιες ελλείψεις στο σύστημα υγείας, περίθαλψης και πρόνοιας με αποτέλεσμα ακόμη και ειδικοί εισηγητές του ΟΗΕ να μιλούν για κατάφωρη παραβίαση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να προτείνουν την άμεση άρση τους.
Εξαιτίας των ασφυκτικών δυτικών κυρώσεων αλλά και της αδυναμίας του ιρανικού καθεστώτος να βρει ικανό αριθμό διεξόδων στις κρίσεις που προκαλεί, παράλληλα, και το στρεβλό σύστημα ανάπτυξης που έχει το ίδιο θεσπίσει επί δεκαετίες, ο ιρανικός λαός ζει με τον δικό του τρόπο το εξής τραγικό οξύμωρο: Ζει, αφενός, σε μία γη πλούσια σε ορυκτό πλούτο και πρώτες ύλες και παλεύει, αφετέρου, να επιβιώσει εγκλωβισμένος στη μέγγενη της φτώχειας (σ.σ. Το ίδιο βεβαίως ισχύει και για άλλου λαούς Δύσης και Ανατολής στο πλαίσιο της φτώχειας και των ανισοτήτων που προκαλεί αντικειμενικά το καπιταλιστικό σύστημα).
Ειδικότερα:
- Ακόμη και με τα επίσημα στοιχεία των ιρανικών στατιστικών αρχών ο ετήσιος πληθωρισμός τρέχει με τουλάχιστον 42%.
- Τον περασμένο Απρίλιο αυξήθηκε περίπου 43% η τιμή βασικών τροφίμων (δημητριακά, πουλερικά, αυγά, γάλα, κ.α.).
- Μέσα στην τελευταία τριετία το ιρανικό νόμισμα, ριάλ, έχασε τουλάχιστον το 50% της αξίας του.
- Το 30% των νοικοκυριών στο Ιράν (ιδιαίτερα στην επαρχία) ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (στοιχεία Ιανουάριος 2022, αν και κάποιοι ειδικοί οικονομικοί αναλυτές δεν αποκλείουν αυτό το ποσοστό να ανέρχεται και στο 50% των 85 εκατ. Ιρανών).
- Το 2019 η μεγάλη αύξηση της φορολογίας που «φούντωσε» την τιμή των καυσίμων έβγαλε ξανά τους Ιρανούς πολίτες στους δρόμους με αποτέλεσμα πολύνεκρες συγκρούσεις με την αστυνομία.
- Το Ιράν βίωσε από τον Οκτώβριο του 2020 ως τουλάχιστον τον Ιούνιο του 2021 τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 50 ετών με τεράστιες επιπτώσεις στην οικονομία και τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων. Και σε αυτή την περίπτωση δεν έλειψαν οι αιματηρές διαδηλώσεις (κυρίως στο νότο).
- Κατά την περίοδο έναρξης της πανδημίας το 2020, οι ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου από τουλάχιστον 2,5 εκατ. βαρέλια τη μέρα (που ήταν το 2017) μειώθηκαν στις 400.000 βαρέλια τη μέρα. Τα έσοδα άρχισαν να στρώνουν μετά την αύξηση της διεθνούς τιμής πετρελαίου (έπειτα από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία) δίχως ωστόσο να είναι αρκετά για να επουλώσουν τις βαθιές πληγές των δυτικών κυρώσεων.
- Τον περασμένο Μάιο, η άρση των κρατικών επιδοτήσεων στην τιμή του ψωμιού στα πιο φτωχά λαϊκά στρώματα προκάλεσε νέες μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, ειδικά στο Χουζεστάν αφού δεν ακρίβυνε μόνο το ψωμί, αλλά και τα μαγειρικά έλαια, τα πουλερικά κ.α. είδη.
Εάν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και την (για μία ακόμη φορά) διάψευση των προσδοκιών που δημιούργησαν οι πολύμηνες διαπραγματεύσεις Ιράν-ΗΠΑ (με την ατελέσφορη, όπως φαίνεται, μεσολάβηση της Ε.Ε.) για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα με αντίτιμο την άρση των δυτικών κυρώσεων αντιλαμβάνεται κανείς πόσο θυμό, οργή και στερήσεις έχει βαθιά μέσα του ένα μεγάλο μέρος του ιρανικού λαού.
Αντιλαμβάνεται, επίσης, κάποιος γιατί ο άδικος χαμός ενός κοριτσιού, σαν τα κρύα τα νερά, στη διάρκεια κράτησης από την αστυνομία… «ήθους», επειδή δεν φορούσε σωστά την μαντίλα, αρκεί για να βάλει φωτιά…
Το εάν η φωτιά θα κάψει τα πάντα ή θα σβήσει σε μερικές μέρες είναι κάτι που θα απαντηθεί, αργά ή σύντομα.
Στο μεταξύ, ο δρόμος του αγώνα για τον ιρανικό λαό, και πολύ περισσότερο για τις Ιρανές, παραμένει ανοικτός.
Ακόμη και μετ’ εμποδίων…
