Το ζοφερό τοπίο γύρω από το σκάνδαλο των υποκλοπών αναδεικνύει ακόμη ένα δημοσίευμα του διεθνούς Τύπου σε δριμύτατο ύφος, την ώρα που η εισαγγελέας της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, Βασιλική Βλάχου, ελέγχεται εν τέλει πειθαρχικά για τον αριθμό των επισυνδέσεων επί των ημερών της παρά τις κυβερνητικές κορώνες περί προσφυγής στη δικαιοσύνη όποιου προσώπου έχει ενστάσεις και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου, κάνει λόγο για νομικές παρεμβάσεις που η «ευχαρίστως να τις έκανε» αποκλειστικά για την περίπτωση του Νίκου Ανδρουλάκη.  

Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο αμερικανικό περιοδικό Jacobin και φέρει τον τίτλο «η δεξιά κυβέρνηση της Ελλάδας κατασκοπεύει τους επικριτές της» τίθεται στο επίκεντρο το χρονικό των αποκαλύψεων για την παρακολούθηση δημοσιογράφων και βουλευτών που «έχει λάβει μορφή χιονοστιβάδας», καθώς και η προσπάθεια αποποίησης κάθε ευθύνης από την πλευρά του πρωθυπουργού. Την ίδια ώρα, η Moira Lavalle που υπογράφει το άρθρο εστιάζει στη μαζική απαίτηση που εκφράζεται στις δημοσκοπήσεις για παραίτηση του Πρωθυπουργού καθώς και στις κυβερνητικές μεθοδεύσεις για τη διευκόλυνση των παρακολουθήσεων και η σύνδεση με το κακόβουλο λογισμικό Predator.

Σημειώνεται ότι κληθείς να απαντήσει κατά την ενημέρωση των πολιτικών συντακτών για το κατά πόσο είναι νόμιμο ο Νίκος Ανδρουλάκης να ακολουθήσει την κυβερνητική παρότρυνση να ενημερωθεί από την ΕΥΠ για τους λόγους της παρακολούθησής του, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απάντησε πως «η Κυβέρνηση θα ήταν διατεθειμένη, αν χρειαστεί, να κάνει και κάποιες νομικές παρεμβάσεις. Ευχαρίστως να τις έκανε, αναγνωρίζοντας την ιδιαιτερότητα του ζητήματος αυτού». Στην επερώτηση μάλιστα της δημοσιογράφου «τι εννοείτε όταν λέτε “νομικές παρεμβάσεις προς την κατεύθυνση αυτή”» ο Γ. Οικονόμου περιορίστηκε να απαντήσει λέγοντας «αυτό που καταλαβαίνετε», υπονοώντας ευθέως την επιλεκτική μη εφαρμογή του νόμου, που αποτέλεσε την βάση της άρνησης της ΑΔΑΕ να ενημερώσει τους δημοσιογράφους Θανάση Κουκάκη και Σταύρου Μαλιχούδη για τους λόγους της παρακολούθησής τους.

*To κείμενο μεταφράστηκε αυτούσιο από τον ιστότοπο του Jacobin όπου δημοσιεύτηκε αρχικά:

O δημοσιογράφος Σταύρος Μαλιχούδης έμαθε ότι το τηλέφωνό του παρακολουθείται από την ελληνική κυβέρνηση διαβάζοντας ένα άρθρο στο σπίτι του, ένα πρωινό Σαββάτου τον περασμένο Νοέμβριο. Η Εφημερίδα των Συντακτών (ή ΕφΣυν) είχε δημοσιεύσει έγγραφα που είχαν διαρρεύσει, σύμφωνα με τα οποία αρκετοί πολίτες, μεταξύ των οποίων και ένας δημοσιογράφος που κάλυπτε το προσφυγικό, παρακολουθούνταν από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. «Το είδα και είπα ουάου . . αυτό μου φαίνεται κάπως γνωστό», δήλωσε ο Στ. Μαλιχούδης στο Jacobin. «Έτσι το έστειλα σε συναδέλφους, είπα “παιδιά, αυτό μάλλον αφορούσε εμένα”».

Τους επόμενους μήνες, ο Στ. Μαλιχούδης έμαθε ότι βρισκόταν υπό κρατική παρακολούθηση λόγω «ανησυχιών για την εθνική ασφάλεια» και πως δεν ήταν ο μόνος. Σωρεία καταγγελιών αποκάλυψε ότι αρκετοί Έλληνες δημοσιογράφοι και βουλευτές της αντιπολίτευσης παρακολουθούνταν λόγω παρόμοιων, αόριστων ανησυχιών. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι αρκετοί από αυτούς αποτελούσαν επίσης στόχους του παράνομου λογισμικού παρακολούθησης Predator, το οποίο έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε κάθε μήνυμα, φωτογραφία και κλήση ενός κινητού. Ερευνητικά μέσα ενημέρωσης αλλά και οι άνθρωποι που στοχοποιήθηκαν από το Predator κατηγόρησαν ευθέως το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, με την δεξιά κυβέρνηση να αρνείται ότι έκανε χρήση του λογισμικού, παραδεχόμενη ωστόσο έναν ορισμένο αριθμό επίσημων επισυνδέσεων.

«Θεωρώ ότι μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι οι παρακολουθήσεις αυτές δεν εξυπηρετούν στην πραγματικότητα την εθνική ασφάλεια, αλλά συγκεκριμένα κυβερνητικά συμφέροντα», δήλωσε ο Στ. Μαλιχούδης.

Οι αποκαλύψεις έχουν πάρει τη μορφή χιονοστιβάδας, σε ένα σκάνδαλο που έχει χαρακτηριστεί ως «ελληνικό Watergate». Έχει οδηγήσει σε αρκετές παραιτήσεις υψηλόβαθμων στελεχών, στην έναρξη έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη διερεύνηση της χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού παρακολούθησης στην Ελλάδα και σε κατηγορίες εναντίον του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες πιστεύουν ότι πρέπει να παραιτηθεί. Με την Ελλάδα να οδεύει προς εκλογές κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του έτους, το σκάνδαλο και ο απόηχός του είναι πιθανό να έχουν ευρύ αντίκτυπο στο μέλλον της χώρας.

Επιτήρηση

Το καλοκαίρι του 2020, ο Θανάσης Κουκάκης, δημοσιογράφος του ερευνητικού ρεπορτάζ που ασχολείται με τα οικονομικά εγκλήματα και τη διαφθορά στην Ελλάδα, παρατήρησε ότι το κινητό του τηλέφωνο παρουσίαζε κάπως προβληματική συμπεριφορά. Επικοινώνησε με μια πηγή που επιβεβαίωσε τον φόβο του σχετικά με την παρακολούθηση της συσκευής του και στις 12 Αυγούστου του ίδιου έτους υπέβαλε καταγγελία στην Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), ρωτώντας αν παρακολουθείται. Αν και ο Θ. Κουκάκης δεν θα το μάθαινε παρά μόνο αργότερα, η ελληνική Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών σταμάτησε την παρακολούθησή του την ίδια ημέρα.

Τον Μάρτιο του 2021, το ελληνικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που απαγόρευε στην ΑΔΑΕ να ενημερώνει τους πολίτες ότι παρακολουθούνται, με τον νόμο να εφαρμόζεται αναδρομικά στους Θ. Κουκάκη και Στ. Μαλιχούδη, ο οποίος επίσης βρισκόταν υπό παρακολούθηση εκείνη την περίοδο.

Μερικούς μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 2021, ο Θ. Κουκάκης έλαβε ένα SMS με έναν παραποιημένο σύνδεσμο που φαινόταν να οδηγεί σε ένα ελληνικό ειδησεογραφικό ιστότοπο. Το πάτησε και η συσκευή του μολύνθηκε με το λογισμικό Predator. Όποιος χειριζόταν το λογισμικό είχε πλήρη πρόσβαση στο τηλέφωνό του, ακόμη και σε κωδικούς πρόσβασης και κρυπτογραφημένες εφαρμογές, μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου 2021.

Κατά τη διάρκεια του ίδιου μήνα, ο Νίκος Ανδρουλάκης, ο οποίος είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και διεκδικούσε τότε την ηγεσία του τρίτου πολιτικού κόμματος της Ελλάδας, του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ), έλαβε τον ίδιο σύνδεσμο μέσω SMS. Δεν έκανε κλικ και λίγες ημέρες αργότερα τέθηκε υπό επίσημη παρακολούθηση από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, η οποία διήρκεσε μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου 2021, όταν εξελέγη αρχηγός του κεντροαριστερού κόμματος.

Όλες αυτές οι πληροφορίες αποκαλύφθηκαν τμηματικά την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2022 μέσω διαρροών και ερευνών που κατακεραύνωναν τον ελληνικό ειδησεογραφικό κύκλο με κάθε νέα αποκάλυψη. Το σκάνδαλο κορυφώθηκε στις 3 Αυγούστου, όταν δύο βουλευτές παραδέχθηκαν ανώνυμα στο Reuters ότι ο Θ. Κουκάκης όντως παρακολουθείτο από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. «Με εκπλήσσει το γεγονός ότι τομείς που καλύπτω ως δημοσιογράφος, η οικονομική πολιτική και το τραπεζικό σύστημα, μπορούν να αποτελέσουν απειλή για την εθνική ασφάλεια», δήλωσε ο Θ. Κουκάκης στο Reuters.

Λίγο αργότερα, επιβεβαιώθηκε και η παρακολούθηση της συσκευής του Ν. Ανδρουλάκη από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών.

Τις επόμενες ημέρες, ο πρωθυπουργός έκανε δεκτή την παραίτηση του γενικού γραμματέα (και ανιψιού) του, Γρηγόρη Δημητριάδη, και του επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, Παναγιώτη Κοντολέων. Σε τηλεοπτικό διάγγελμα, ο Κ. Μητσοτάκης παραδέχθηκε την επίσημη επισύνδεση του Ν. Ανδρουλάκη, δηλώνοντας ωστόσο πως «ήταν λάθος. Αυτό που συνέβη μπορεί να ήταν σύμφωνο με το γράμμα του νόμου, αλλά ήταν λάθος. Δεν το γνώριζα και, προφανώς, δεν θα το επέτρεπα ποτέ».

Ωστόσο, ένα δριμύ κατηγορώ παρέμεινε στραμμένο προς τον Κ. Μητσοτάκη, ο οποίος  λίγο μετά την εκλογή του τον Ιούλιο του 2019 μετέφερε την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών της χώρας (που βρισκόταν έως τότε υπό την εποπτεία του υπουργείου Εσωτερικών) στην αρμοδιότητά του. Αργότερα έγινε γνωστό ότι κατά τη διάρκεια του 2021 η ΕΥΠ εξέδωσε εντολή  παρακολούθησης δεκαπέντε χιλιάδων ελληνικών τηλεφώνων.

«Με τη σημερινή του δήλωση, ο πρωθυπουργός εμφανίστηκε και πάλι άμεμπτος υιοθετώντας το αφήγημα ενός “νομικού λάθους” για να δικαιολογήσει μια εγκληματική πράξη και την ευθεία παραβίαση της συνταγματικής διάταξης για το κοινοβουλευτικό απόρρητο» ανέφερε ο κ. Ανδρουλάκης σε δήλωσή του, συμπληρώνοντας πως «δεν θα δεχθώ καμία συγκάλυψη».

Ο Ν. Ανδρουλάκης σχολίασε επίσης τις στοχευμένες επιθέσεις μέσω του Predator, στις οποίες ο Έλληνας πρωθυπουργός δεν αναφέρθηκε στην ομιλία του.

Predator

Το Predator παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από το ερευνητικό εργαστήριο κατασκοπευτικού λογισμικού Citizen Lab τον Δεκέμβριο του 2021. Απαιτεί από τους στόχους να κάνουν κλικ σε έναν σύνδεσμο, αλλά μόλις το κακόβουλο λογισμικό εισέλθει σε μια συσκευή, έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να διαβάζει κάθε μήνυμα και να ακούει κάθε κλήση, αλλά και να ανοίγει την κάμερα και το μικρόφωνο για να ακούει τις συνομιλίες που πραγματοποιούνται σε κοντινή απόσταση. Το κατασκοπευτικό λογισμικό πωλείται από την εταιρεία Cytrox, που εδρεύει στη Βόρεια Μακεδονία, και διατίθεται στην αγορά από μια κοινοπραξία εταιρειών που ονομάζεται Intellexa, η οποία διαθέτει γραφεία στην Αθήνα. Το Citizen Lab διαπίστωσε ότι υπήρχαν πιθανότατα πελάτες του Predator στην Ελλάδα, ένας ισχυρισμός που υποστηρίχθηκε αργότερα από την Ομάδα Ανάλυσης Απειλών της Google, η οποία δήλωσε πως «εκτιμούμε ότι πιθανοί κυβερνητικά υποστηριζόμενοι παράγοντες που αγοράζουν αυτά τα exploits δραστηριοποιούνται (τουλάχιστον) στην Αίγυπτο, την Αρμενία, την Ελλάδα, τη Μαδαγασκάρη, την Ακτή Ελεφαντοστού, τη Σερβία, την Ισπανία και την Ινδονησία».

Οι Έλληνες δημοσιογράφοι έχουν περάσει μήνες ερευνώντας τις σκοτεινές συνδέσεις μεταξύ του Predator, της Intellexa και της ελληνικής κυβέρνησης. Μια σειρά ερευνών στο Inside Story διαπίστωσε ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε συμβόλαια με εταιρείες που διοικούνταν από επιχειρηματίες που είχαν έμμεσες σχέσεις με την Intellexa στην Αθήνα. Έρευνα των Reporters United διαπίστωσε ότι ο Γρ. Δημητριάδης συνέχισε να αγοράζει και να πουλάει εταιρείες παρά το γεγονός ότι ήταν στην εξουσία, και μάλιστα, μία από τις εταιρείες που αγόρασε ανήκε σε ανθρώπους που είχαν επίσης συναλλαγές με τον ιδιοκτήτη της Intellexa.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει επανειλημμένως αρνηθεί τη χρήση του Predator και έχει απορρίψει τις διασυνδέσεις που επισημαίνονται σε αυτές τις έρευνες. «Είναι σαφές ότι οι ελληνικές αρχές δεν χρησιμοποιούν αυτό το είδος λογισμικού. Δεν έχουν καμία συναλλαγή με καμία εταιρεία που κατασκευάζει ή προμηθεύει αυτού του είδους το λογισμικό», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου.

Η ΑΔΑΕ ξεκίνησε έρευνα για την υπόθεση Κουκάκη και τους ισχυρισμούς ότι η κυβέρνηση είχε αγοράσει το Predator, καταλήγοντας τρεις μήνες αργότερα στο συμπέρασμα ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν είχε αγοράσει το κατασκοπευτικό λογισμικό. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της έρευνάς της, η Αρχή δεν πραγματοποίησε έρευνα στα γραφεία της Intellexa, δεν ανέκρινε τους εργαζόμενους και δεν διερεύνησε τις οικονομικές εκθέσεις της εταιρείας για το 2021.

Πολλοί είναι αυτοί που παραμένουν δύσπιστοι. «Ακόμη και αν πιστέψουμε τους ισχυρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης ότι δεν έχει καμία σχέση με το Predator και ότι ένας ιδιωτικός φορέας χρησιμοποιεί το Predator εναντίον Ελλήνων πολιτών, Ελλήνων δημοσιογράφων και Ελλήνων πολιτικών, δεν έχουμε δει τη βούληση της ελληνικής κυβέρνησης να προστατεύσει τα μέλη της και να ανακαλύψει ποιος το χρησιμοποιεί πραγματικά», δήλωσε η δημοσιογράφος του Inside Story, Ελίζα Τριανταφύλλου, η οποία παρακολουθεί την ιστορία και κατέθεσε για τα ευρήματά της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο νωρίτερα αυτόν το μήνα. Η ίδια σημείωσε ότι οι έρευνες δεν ήταν διεξοδικές και οι διώξεις καθυστερούσαν.

«Γιατί η ελληνική κυβέρνηση δεν είναι πρόθυμη να ανακαλύψει ποιος κρύβεται πίσω από αυτό;» διερωτήθηκε, προσθέτοντας πως «ένας λόγος είναι ότι λένε ψέματα και βρίσκονται πίσω από αυτό, ή ότι γνωρίζουν ποιος βρίσκεται πίσω από αυτό και δεν είναι πρόθυμοι να τον αγγίξουν. Δεν μπορώ να βρω κανέναν άλλο λόγο για αυτή την απροθυμία και την καθυστέρηση στο να χυθεί φως σε αυτή την υπόθεση κατασκοπείας».

Στις 9 Σεπτεμβρίου, ένας ακόμη πολιτικός της αντιπολίτευσης, ο Χρήστος Σπίρτζης από το αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, ανακοίνωσε ότι είχε γίνει στόχος του ίδιου συνδέσμου ηλεκτρονικού ψαρέματος που εστάλη στους Θ. Κουκάκη και Ν. Ανδρουλάκη.  «Κύριε Μητσοτάκη, πόσους άλλους βουλευτές, πόσους άλλους πολιτικούς, πόσους άλλους επιχειρηματίες δημοσιογράφους και πολίτες παρακολουθήσατε;» ανέφερε ο Χρ. Σπίρτζης στην ανακοίνωσή του, κατηγορώντας ευθέως τον πρωθυπουργό.

Εκλογές

Ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης έχει προωθήσει τον εαυτό του σε εσωτερικό και εξωτερικό ως μια εκσυγχρονιστική φιλελεύθερη δύναμη για την Ελλάδα, ένα σύμβολο αποτελεσματικότητας και τάξης μετά από χρόνια οικονομικής κρίσης. Το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων αποκάλυψε ρωγμές σε αυτή τη ρητορική. Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι τα τρία τέταρτα των Ελλήνων πολιτών πιστεύουν ότι ο πρωθυπουργός έχει προσωπική πολιτική ευθύνη για το σκάνδαλο των τηλεφωνικών παρακολουθήσεων και πολλοί πιστεύουν ότι πρέπει να παραιτηθεί, ενώ μέλη του ίδιου του κόμματός του τον έχουν επικρίνει στο κοινοβούλιο της χώρας.

Το σκάνδαλο έχει επίσης διαταράξει το ενδεχόμενο κυβέρνησης συνασπισμού που είχε προβλεφθεί πριν από αυτό το καλοκαίρι: Το ΠΑΣΟΚ του Ν. Ανδρουλάκη θα αποκλείσει σχεδόν σίγουρα (αν και όχι απαραίτητα) μια κυβέρνηση συνασπισμού με τη Νέα Δημοκρατία του Κ. Μητσοτάκη.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι αν η χώρα οδηγούνταν τώρα σε εκλογές, το κόμμα του Κ. Μητσοτάκη θα εξακολουθούσε να προηγείται. Στις πρόσφατες δηλώσεις του έχει προσπαθήσει να εστιάσει στον επερχόμενο χειμώνα και στα οικονομικά κέρδη της Ελλάδας, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως τη μόνη επιλογή σταθερότητας για τη χώρα, ανεξάρτητα από τις αποκαλύψεις περί παρακολουθήσεων.

Ο Στ. Μαλιχούδης πιστεύει ότι το τηλέφωνό του δεν παρακολουθείται πλέον, όμως θεωρεί ότι το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων δεν έχει φτάσει στο τέλος του.  «Νομίζω ότι αυτό που είδαμε τώρα με αυτές τις περιπτώσεις παρακολούθησης εξακολουθεί να είναι μόνο το 1% του τι συμβαίνει», δήλωσε, ενώ σημείωσε πως αφότου έμαθε ότι το τηλέφωνό του είχε τεθεί σε παρακολούθηση άρχισε να ανησυχεί ότι είχε εκθέσει πηγές που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες και για περαιτέρω παρακολουθήσεις, είναι όμως ευτυχής που η ιστορία έγινε γνωστή.

«Και νομίζω ότι όσο περισσότερες περιπτώσεις βγαίνουν στη δημοσιότητα, και με κάθε περίπτωση τόσο διαφορετική, δείχνει πόσο διαδεδομένο και τρομακτικό είναι αυτό».

*Επιμέλεια κειμένου: Χριστίνα Χελά

Διαβάστε παρακάτω μεταφρασμένα δημοσιεύματα του Διεθνούς Τύπου σχετικά με το σκάνδαλο των υποκλοπών, αλλά και το σχετικό έγγραφο του ευρωκοινοβουλίου:

• Ελληνικό Predatorgate: Το τελευταίο κεφάλαιο του ευρωπαϊκού σκανδάλου κατασκοπείας;

• Politico: Προς αντιπαράθεση για το σκάνδαλο υποκλοπών Ελλάδα και ΕΕ

• Guardian: Πρόσθετη πίεση για τον πρωθυπουργό το ελληνικό «Watergate»

• Reuters: Ήρθε η ώρα να ανησυχήσουμε ξανά για την Ελλάδα