Ουραγός εξελίξεων αποδεικνύεται για μία ακόμη φορά η ελληνική κυβέρνηση μετά τη νέα «φωτιά» που άναψαν στην Αθήνα τα δύο νέα μνημόνια συναντίληψης για υδρογονάνθρακες και πρωτόκολλο που υπέγραψε την Δευτέρα στην Τρίπολη η πολυμελής τουρκική αντιπροσωπεία με την μία από τις δύο παράλληλες λιβυκές κυβερνήσεις.
Ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας τρέχει και δεν φτάνει για μία ακόμη φορά, πατώντας στα χνάρια της ελληνικής διπλωματικής «μηχανής» που ακολουθεί με ευλάβεια το «διεθνές δίκαιο» και παίζει το ρόλο του «καλού παιδιού» στα μεγάλα αφεντικά σε μία περίοδο γενικής διεθνούς ανομίας, ρευστότητας και γεωπολιτικών ανατροπών. Η ελληνική διπλωματία, με άλλα λόγια αρνείται (είτε επειδή δεν μπορεί, είτε επειδή δεν θέλει) να πάρει οιαδήποτε σημαντική πρωτοβουλία ώστε να επιβάλει τους δικούς της «ρυθμούς» στο σκληρό ροκ που παίζουν εδώ και τουλάχιστον 11 χρόνια στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου όχι μόνον η Τουρκία που δρα απροκάλυπτα ως περιφερειακή αναθεωρητική δύναμη στην ευρύτερη περιοχή αλλά και οι υποτιθέμενοι σύμμαχοί της (ΗΠΑ, Γερμανία, Ιταλία, Βρετανία, Γαλλία, ΕΕ εν συνόλω κ.α). Αν κάτι έχει αποδειχθεί περίτρανα τα τελευταία χρόνια είναι το γεγονός πως η διαρκής αναφορά της Ελλάδας στο Διεθνές δίκαιο εκλαμβάνεται από τους εξ ανατολάς γείτονες ως δήλωση αδυναμίας. Το ίδιο και χειρότερο συμβαίνει με τη μόνιμη (και εσφαλμένη από στρατηγική άποψη και τακτική) επωδό των ελληνικών κυβερνήσεων πως η Ελλάδα «δεν διεκδικεί τίποτε από την Τουρκία».
Είναι επιπλέον σαφές πως όσο η διπλωματία παραμένει «στάσιμη», λιμνάζει εντείνοντας τους κινδύνους. Είναι απλά μυστήριο για ποιο λόγο συνεχίζεται αυτή η ατελέσφορη στάση…
Ως εκ τούτου, οι σπασμωδικές ενέργειες του Νίκου Δένδια (και του κάθε Έλληνα υπουργού Εξωτερικών που κινείται με παρόμοιο τρόπο) είναι καταδικασμένες εκ των προτέρων να μην έχουν αποτέλεσμα ούτε σε επίπεδο ποιότητας, ούτε σε βάθος χρόνου.
Το αυριανό ταξίδι του στην Πολωνία και η έκτακτη επίσκεψή του στο Κάιρο την ερχόμενη Κυριακή δεν αρκούν για να ανακόψουν την όρεξη της Τουρκίας. Πολύ δε περισσότερο δεν αναμένεται να αποδώσουν καρπούς (και γιατί να μπορούσαν;) οι διαδοχικές συναντήσεις που πραγματοποιεί στο μεσοδιάστημα ο Νίκος Δένδιας με τους πρέσβεις ξένων χωρών (βλέποντας πρώτα εκείνους της Γαλλίας, των ΗΠΑ, της Κίνας). Η αποστολή «μηνυμάτων» στα «μεγάλα αφεντικά» εξακολουθεί να γίνεται από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών μέσω…Λαρίσης και δη από μία κυβέρνηση, που όπως και η προηγούμενη των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, έδωσε «γη και ύδωρ» στις ΗΠΑ μετατρέποντας το μεγαλύτερο μέρος της χώρας σε μία τεράστια αμερικάνικη βάση. Και όχι μόνον αυτό! Επέλεξε (πάντα υπηρετώντας το προφίλ του «καλού, πρόθυμου παιδιού») να βυθίσει παράλληλα στο διπλωματικό και πολιτικό ναδίρ τις σχέσεις με τη Ρωσία, που, ας μην ξεχνάμε, είναι ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ…
Γιατί να νοιάξουν την Άγκυρα οι αντιδράσεις ΗΠΑ-ΕΕ;
Σε κάθε περίπτωση τα δύο μνημόνια που υπέγραψαν την Δευτέρα στην Τρίπολη της Λιβύης οι Τούρκοι αξιωματούχοι με την «απερχόμενη» (από το 2021) κυβέρνηση του πρωθυπουργού (και πλούσιου επιχειρηματία) Αμπντελχαμίντ Ντμπεϊμπά είναι απλώς το πρόσχημα, για να μην πούμε η αφορμή, για να ξεκινήσουν οι «έρευνες» της τουρκικής πετρελαϊκής εταιρίας στο Λιβυκό Πέλαγος, σε μία ανάσα από την Κρήτη και (εάν τελικώς της επιτραπεί και τα καταφέρει) εντός της ελληνικής ΑΟΖ.
Η Τουρκία αδιαφορεί για το εάν τα τωρινά μνημόνια (που θα δούμε στη συνέχεια τι ακριβώς περιλαμβάνουν) είναι σύννομα με το διεθνές δίκαιο. Εδώ αδιαφόρησε το 2019 όταν έκανε με το τουρκολιβυκό παράνομο μνημόνιο την (άνευ διεθνούς προηγουμένου) σουρεαλιστική γεωπολιτική ακροβασία, θα τη νοιάξει τώρα; Μήπως την εμπόδισαν τότε οι «αντιδράσεις» σε Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον; Μήπως της έκοψαν τη φόρα τα μισόλογα ή οι υποτιθέμενες «ξεκάθαρες» δηλώσεις των (κοινών σε Ελλάδα και Τουρκία) Ευρωπαίων και Αμερικανών «συμμάχων και εταίρων»;
Όχι, βέβαια! Γιατί να την νοιάξει τώρα την Άγκυρα τι είπε ο Πίτερ Στάνο από τη μεριά της ΕΕ την Δευτέρα και τι είπε την Τρίτη ο Αμερικανός ομόλογός του, εκπρόσωπος Τύπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νεντ Πράις;
Η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά πως «έχει λαμβάνειν» από την παράνομη και έκπτωτη κυβέρνηση Ντμπεϊμπά την οποία πριν λίγα χρόνια έσωσε από καθαρό αφανισμό όταν την πολιορκούσε η πολεμική μηχανή του Λίβυου στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ. Και ας ξέρει πως καλά η Άγκυρα πως ο Ντμπεϊμπά δεν ελέγχει ούτε καν όλη τη Δυτική Λιβύη. Δεν την νοιάζει καν πως στη Λιβύη υπάρχει ο έτερος Λίβυος πρωθυπουργός Φάθι Μπασάγα (που είναι πιο κοντά σε Αθήνα και Κάιρο) και διορίστηκε τον Φλεβάρη από το εκλεγμένο (μετά την ανατροπή του πρώην προέδρου Μουαμάρ Καντάφι το 2011 από ΝΑΤΟ, ΗΠΑ και ΕΕ) λιβυκό κοινοβούλιο του Αγκίλα Σάλεχ, τον οποίο μάλιστα επιχείρησε να προσεταιριστεί την περασμένη άνοιξη προσκαλώντας τον (μαζί με βουλευτές) σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα…
Τι λένε τα νέα μνημόνια
Τα νέα μνημόνια που υπέγραψε η τουρκική πολυμελής κυβερνητική αντιπροσωπεία την Δευτέρα στην Τρίπολη, μέσω «ενδοκυβερνητικού πραξικοπήματος» που έκανε ο πρωθυπουργός Ντμπεϊμπά «κλέβοντας» τις αρμοδιότητες του υπουργού Πετρελαίου Μοχάμεντ Αούν και δίνοντάς τες στον υπουργό Οικονομίας και Εμπορίου Μουχάμεντ αλ Χουαμπίτζ, είναι νομικώς και χρονικώς «θνησιγενή».
Θεσμικώς θνησιγενή τα μνημόνια είναι επειδή η θητεία της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά έχει λήξει από το Δεκέμβρη του 2021 και ας λέει πως έχει κάθε δικαίωμα να παραμένει στην εξουσία «ώσπου να διεξαχθούν οι νέες εκλογές» τις οποίες σαμποτάρει με τη βοήθεια της Τουρκίας. Από την άλλη, θα πρέπει να πούμε πως η νέα κυβέρνηση που συγκροτήθηκε με πρωθυπουργό (τον πρώην υπουργό Εσωτερικών και στενό εταίρο του Ντμπεϊμπά) Φάθι Μπασάγα δεν έχει τους οικονομικούς πόρους που απολαμβάνει η κυβέρνηση στην Τρίπολη, ενώ απέτυχαν οι δύο απόπειρες που έκανε τον Μάιο και τον Αύγουστο να καταλάβει την έδρα της στη λιβυκή πρωτεύουσα εν μέσω σύντομων, πλην σφοδρών, μαχών.
Τα μνημόνια είναι επίσης και νομικώς θνησιγενή γιατί δεν έχουν την υπογραφή της εκλεγμένης λιβυκής βουλής ώστε να έχουν νομική ισχύ (όπως δεν έχει επίσης την έγκριση του κοινοβουλίου το αρχικό τουρκολιβυκό παράνομο μνημόνιο του 2019).
Επιπροσθέτως είναι και χρονικώς θνησιγενή αφού οι συντάκτες τους όρισαν μία τρίμηνη προθεσμία λήξης τους προφανώς για να κάμψουν οι Τούρκοι αξιωματούχοι τις πιθανές αντιρρήσεις και ενστάσεις της λιβυκής πλευράς της κυβέρνησης μαριονέτας του Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά, η οποία, ακόμη και έτσι, στερείται ενιαίας «φωνής» και στάσης σε πολλά ζητήματα.
Τα νέα τουρκολιβυκά μνημόνια για υδρογονάνθρακες και πρωτόκολλο θα μπορούσαν να λήξουν π.χ. στις 4 Ιανουαρίου 2023 με την αποχώρηση οιασδήποτε εκ των δύο πλευρών εάν δεν εγκριθούν κοινοβουλευτικά ή εάν γίνει επίκληση σε προβλήματα ή αφορμές.
Παρόλα αυτά, τα νέα μνημόνια παίζουν το ρόλο του «άλλοθι» ώστε να ανοίξουν δρόμο για την περαιτέρω τουρκολιβυκή ενεργειακή συνεργασία σε «ξηρά και θάλασσα» στρώνοντας το έδαφος για μπίζνες στην Τουρκική Εταιρία Πετρελαίου (Turkish Petroleum Corporation).
Η νομιμότητα των μνημονίων , που δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί στο σύνολό τους, αμφισβητήθηκε ήδη από ΗΠΑ και ΕΕ, αλλά αυτό, όπως προαναφέραμε, αυτό δεν ενοχλεί την κυβέρνηση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που συνεχίζει να κινείται επιδέξια στα θολά νερά της Ανατολικής Μεσογείου πατώντας με θαυμαστή (ως τώρα) ικανότητα στις βάρκες της Δύσης και της Ρωσίας.
H κατάσταση αποσταθεροποίησης που βιώνει εδώ και 11 χρόνια η Λιβύη βολεύει τους πάντες (πλην ίσως της Ελλάδας). Και τις χώρες της Δύσης που εξαπέλυσαν στην Λιβύη το 2011 την προσχηματική ιμπεριαλιστική επέμβαση τάχα για να διώξουν τον «κακό» Καντάφι από την εξουσία (με τον οποίο συνεργάζονταν στενά επί δεκαετίες), όσο και την Τουρκία που βρήκε πρόσφορο έδαφος μέσα στην γεωπολιτική αναμπούλα ώστε να αναπτύξει στρατεύματα, να τελειοποιήσει από τεχνικής άποψης τα τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη Μπαϊρακτάρ στον λιβυκό εναέριο χώρο και να διασώσει (με τη βοήθεια των τουρκόφιλων Σύρων μισθοφόρων που συντηρεί στη βόρεια Συρία) την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά. Η Τουρκία δε δεν αφήνει χαραμάδα να πάει χαμένη, καθώς δέχθηκε, λίγα χρόνια μετά, ακόμη και τον πολέμιό της …«πραξικοπηματία» (όπως έλεγε ως τότε η κυβέρνηση Ερντογάν) Λίβυο στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ.
Όπως προαναφέραμε τα μνημόνια δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί καθώς ώς την ύστατη ώρα τα επεξεργάζονταν ομάδες Τούρκων και Λίβυων ειδικών διπλωματών.Σύμφωνα ωστόσο με τις πληροφορίες της λιβυκής ιστοσελίδας The Libyan News Observatory προβλέπουν:
- Συνεργασία σε έργα εξερεύνησης, ανάπτυξης, παραγωγής, μεταφοράς χρήσης ή και εμπορίας υδρογονανθράκων.
- Διασφάλιση της εξερεύνησης, ανάπτυξης και αύξησης της παραγωγής υδρογονανθράκων και από τις δύο πλευρές.
- Υλοποίηση ολοκληρωμένων έργων για την ενίσχυση της εξερεύνησης χερσαίων και θαλάσσιων πόρων.
- Ρόλο της τουρκικής πετρελαϊκής εταιρίας «Turkish Petroleum Corporation» και των θυγατρικών της σε έρευνες στην ξηρά και θάλασσα της Λιβύης (δίνοντας «πάτημα» για παραβίαση της ελληνο-αιγυπτιακής συμφωνίας ΑΟΖ του 2020).
- Η Λιβύη εγγυάται τη σύναψη συμφωνιών και συμβάσεων με την Turkish Petroleum Corporation για την εκτέλεση εργασιών πετρελαίου.
- Κοινές συνεργασίας μετξαύ Libyan Oil Corporation και Turkish Petroleum Pipeline Corporation στον τομέα των υδρογονανθράκων.
- Συνεργασίες και αμοιβαία υποστήριξη στη χρήση σκαφών έρευνας και γεώτρησης που χρησιμοποιούνται από την Turkish Pipeline Corporation και τους εταίρους της για την εξερεύνηση, ανάπτυξη και παραγωγή σημερινών και μελλοντικών χερσαίων και υπεράκτιων πόρων υδρογονανθράκων στη Λιβύη.
- Συνεργασία σε ανάπτυξη και λειτουργία υφιστάμενων ή πρόσθετων συστημάτων αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Λιβύη.
- Λιβυκή υποστήριξη έργων της Turkish Pipeline Corporation και τους εταίρους της.
- Το Μνημόνιο Συναντίληψης μπορεί να τερματιστεί από οποιοδήποτε μέρος ανά πάσα στιγμή, με περίοδο γραπτής προειδοποίησης τριών μηνών.
- Η λήξη του παρόντος Μνημονίου Συνεννόησης δεν επηρεάζει τις δραστηριότητες και τα έργα που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη ή υλοποιούνται.
- Το υπόμνημα είναι γραμμένο στα τουρκικά, αραβικά και αγγλικά και όλα τα κείμενα θεωρούνται εξίσου αυθεντικά ενώ σε περίπτωση διχογνωμίας υπερισχύει το αγγλικό κείμενο.
Και τώρα, τι;
Μετά τα νέα δεδομένα που δημιουργούν τα δύο νέα παράνομα τουρκολιβυκά μνημόνια η Τουρκία είναι σίγουρο πως θα τα αξιοποιήσει είτε στο τραπέζι μίας μεγάλης, συνολικής διαπραγμάτευσης «εφ΄ όλης της ύλης» με την Ελλάδα (όπως πιθανώς βολιδοσκόπησε προ ημερών μεταξύ άλλων στην Άγκυρα ο Αμερικανός σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν), είτε επί του πεδίου.
Η ελληνική κυβέρνηση τουλάχιστον φανερά δεν δείχνει καλά προετοιμασμένη ούτε για το ένα, ούτε για το άλλο. Το μόνο για το οποίο μπορεί να αισθάνεται «υπερήφανη» είναι η ανάληψη της διοίκησης της ναυτικής αποστολής της ΕΕ, IRINI, (EUNAVFOR MED IRINI) που ασχολείται με την εφαρμογή του διεθνούς εμπάργκο όπλων από τον Έλληνα αρχιπλοίαρχο, Στυλιανό Δημόπουλο, το περασμένο Σάββατο, 1η Οκτώβρη.
Στο μεταξύ, η θολή και ρευστή κατάσταση στη Λιβύη παρατείνει τις μπίζνες δυτικών και τουρκικών επιχειρήσεων στη χώρα αλλά και τα γεωπολιτικά παζάρια, με τη Γερμανία, να επιχειρεί την Τρίτη το στήσιμο μίας τρίτης διεθνούς συνδιάσκεψης για τη Λιβύη στο Βερολίνο μέσω του ειδικού απεσταλμένου Κρίστιν Μπακ που συναντήθηκε την Τρίτη στην Τρίπολη με τη Λίβυα υπουργό Εξωτερικών Νάτζλα αλ Μανγκούς.
Το παζάρι θα ενταθεί σύντομα και από τον νέο ειδικό απεσταλμένο του ΟΗΕ στη Λιβύη, Σενεγαλέζο διπλωμάτη Αμπντουλαγέ Μπατιλί, που θα επιχειρήσει ξανά μία νέα πρωτοβουλία για τη διεξαγωγή λιβυκών προεδρικών, βουλευτικών και περιφερειακών εκλογών ενώ έχουν κλείσει περίπου 10 μήνες από την αποτυχία της «διεθνούς κοινότητας» να εξασφαλίσει τη διεξαγωγή των προγραμματισμένων για τις 24 Δεκέμβρη 2021 λιβυκών εκλογών.
Η ανώμαλη και ρευστή κατάσταση στη Λιβύη εννοείται πως θρέφει παράλληλα τα μεσοπρόθεσμα σενάρια διχοτόμησης και διαμελισμού της χώρας ενώ ενθαρρύνει τις μπίζνες δεκάδων ξένων εταιριών ενέργειας στις οποίες δεν βρίσκει κανείς μόνον τις γνωστές δυτικές πολυεθνικές (Chevron, Shell, TotalEnergies, Eni, ConocoPhillips) ή τον ρωσικό κολοσσό Gazprom και την επίσης ρωσική, λιγότερο γνωστή, εταιρία Tatneft, αλλά και μικρότερες άλλων χωρών όπως η πολωνέζικη Polish Oil & Gas Company, η ισπανική Repsol S.A., η τουρκική Turkish Petroleum Corporation, η γερμανική Wintershall, η βρετανική Sonatrach Petroleum Corporation, κ.α.
Όσο η Λιβύη, με τον τεράστιο ορυκτό της πλούτο, παραπαίει στη δίνη της αποσταθεροποίησης και της αβεβαιότητας, τόσο θα επωφελούνται τα κάθε λογής μεγάλα και μικρά αφεντικά, και οι εταιρίες-αρπακτικά που τα συνοδεύουν.
Πώς το έλεγε ο Μάο;
«Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση».
