Η ομιλία του Τζιάνι Ινφαντίνο, προέδρου της FIFA, σχετικά με τις διαμαρτυρίες για τις συνθήκες εργασίας στα έργα για το Παγκόσμιο Κύπελλο που ξεκίνησε την περασμένη Κυριακή στο Κατάρ, τη στάση των εμίρηδων σε σχέση με τις γυναίκες και την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, ου μην και την ελευθερία των επισκεπτών να πίνουν μπύρες στην κερκίδα, είναι άθλια και συνάμα έξοχη στη θρασύτητά της. Ο Ινφαντίνο βγήκε από «αριστερά» στους πάντες, λέγοντας πως νοιώθει Άραβας, μετανάστης, γκέι κτλ, και ότι οι Ευρωπαίοι με «3000 χρόνια εγκλημάτων κατά της υπόλοιπης ανθρωπότητας» (ίσως να έχει ένα θέμα με τις χρονολογίες), εν πάση περιπτώσει δεν δικαιούνται να ομιλούν για τις συνθήκες εργασίας στο Κατάρ.
Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, ένα από τα πράγματα που μπερδεύει ο Ινφαντίνο είναι το ότι η FIFA δεν είναι η υπερασπίστρια του Κατάρ, αλλά συνεταίρος του: ένας διεφθαρμένος μηχανισμός, μέσω του οποίου διάφοροι ποδοσφαιρικοί παράγοντες πλούτισαν και πλουτίζουν, παράνομα και νόμιμα. Μηχανισμοί δωροδοκιών που αγγίζουν ακόμα και την επιτροπή δεοντολογίας της FIFA σε βάθος δεκαετιών. Δηλαδή – και ταιριαστά με τη θέση του – ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου έχει πετάξει την μπάλα στην κερκίδα. Μια ματιά στο σκάνδαλο της ανάθεσης του παγκοσμίου κυπέλλου του ’22, αλλά και του ’18, δίνεται στο ντοκιμαντέρ που φιλοξενείται στο Netflix, FIFA Uncovered. Παρόλα όσα αποκαλύφθηκαν, η διοργάνωση παρέμεινε στο Κατάρ (OK, ξέρουμε πως οι ΗΠΑ είχαν αμφίβολη δικαιοδοσία και κινήθηκαν από ιδιοτέλεια μια και η δεύτερη υποψηφιότητα για το 2022 ήταν αμερικανική, αλλά τα όσα αποκάλυψαν ισχύουν και μάλιστα αποτελούν μικρό μέρος των δοσοληψιών της FIFA).
Η δήλωση του Ινφαντίνο με την οποία ταυτίζει τον εαυτό του με μετανάστες στο Κατάρ με μισό ευρώ ωρομίσθιο, όταν πληρώνονται καν, είναι εξωφρενική αν αναλογιστεί κανείς ιδίως πως ο μισθός του Ινφαντίνο (η νόμιμη διαφθορά που λέγαμε) φτάνει σχεδόν τα 250.000 ευρώ τον μήνα, χωρίς πιθανότητα δε σοβαρού εργατικού ατυχήματος.
Ποιος (δεν) επικρίνει το Κατάρ;
Ο Ινφαντίνο θα είχε βέβαια έστω και εν μέρει τα δίκια του αν σε εκείνους που διαμαρτύρονται για όλες αυτές τις «ιδιαιτερότητες» του Κατάρ, περιλαμβάνονταν οι κυβερνήσεις, ή οι μεγάλες εταιρείες, ή οι αθλητικές αρχές της Δύσης.
Αλλά δεν περιλαμβάνονται.
Θα μπορούσε ο Μακρόν και ο Σολτς αν είχαν λίγο περισσότερο θράσος να συνεκφωνήσουν την ομιλία του προέδρου της FIFA. Αν τους το ζητούσαν οι Καταριανοί επενδυτές σαν όρο, οι περισσότεροι δυτικοί ηγέτες θα έπλεκαν το εγκώμιο της διευρυνόμενης δημοκρατίας στο Κατάρ.
Η γαλλική κυβέρνηση θυμίζουμε (με τον Σαρκοζί τότε Πρόεδρο) π.χ. είχε κάνει την μεταστροφή υπέρ της υποψηφιότητας του Κατάρ (αρχικά υποστήριζε την υποψηφιότητα των ΗΠΑ) το 2010, μετά από συνάντηση του Σαρκοζί με τον πρίγκιπα του Κατάρ, λίγο καιρό μετά την οποία – και την ψήφο του Πλατινί υπέρ του Κατάρ – οι Εμίρηδες του Κατάρ αγόρασαν την Παρί Σεν Ζερμέν και προέβησαν σε άλλες προσοδοφόρες για τη Γαλλία τοποθετήσεις. Ο Μακρόν ζήτησε άλλωστε να «μην πολιτικοποιηθεί το Παγκόσμιο Κύπελλο», ενώ η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που με την ενεργειακή κρίση στράφηκαν προς το Κατάρ ούτως ή άλλως (Γερμανία, Ισπανία, Ολλανδία) σφυρίζουν αδιάφορα. Αλλά και οι κυβερνήσεις και οι ομοσπονδίες ποδοσφαίρου των ΗΠΑ και του Καναδά, αποφεύγουν να πάρουν θέση ή να επικρίνουν το Κατάρ, όταν δεν το δικαιολογούν.
Δεν είναι άσχετο ας πούμε, που οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι οι εγγυήτριες και χρηματοδότριες των έργων του Παγκοσμίου Κυπέλλου, ή που οι επενδύσεις του Κατάρ στην Ευρώπη (και στο ποδόσφαιρο) είναι τεράστιες. Με άλλα λόγια οι οικονομικές συνδέσεις με το Κατάρ (εδώ και πολύ καιρό), υπερτερούν – ανεξάρτητα από το Παγκόσμιο Κύπελλο – κάθε έγνοιας περί ανθρωπίνων ή δημοκρατικών δικαιωμάτων. Με την ενεργειακή κρίση, αυτό έχει γίνει ακόμα σαφέστερο. Αν έχεις πολλά χρήματα στην Ευρώπη των πολυκρίσεων, όλοι σε αγαπάνε. Η Πορτογαλία λ.χ. θέλει να γίνει η πλατφόρμα του Κατάρ στην Ευρώπη, οι Καταριανοί έχουν αγοράσει τη μισή Βρετανία, βοηθούν την μεταπανδημική ανάπτυξη στην Ισπανία με 5 δισ. Ευρώ και επενδύουν 35 δισ. δολάρια στις ΗΠΑ. Στο πανηγύρι της προσέλκυσης καταριανών επενδύσεων δεν θα μπορούσε να λείπει φυσικά και η Ελλάδα.
Οπότε δεν είναι σαφές ποιους επιπλήττει για δυο μέτρα και σταθμά ο Ινφαντίνο. Εκείνοι που διαμαρτύρονται δεν είναι η Δύση γενικά – τουλάχιστον όχι δια των κυβερνήσεών της – αλλά τα ίδια τα θύματα (που απελαύνονται μετά) και οι οικογένειές τους. Μαζί με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οργανώσεις εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ΜΜΕ, κάποιες διάσπαρτες χειρονομίες από ομοσπονδίες, καλλιτέχνες, και τέλος τους οπαδούς των ομάδων και τους απλούς πολίτες.
Ανάλογα θα μπορούσαμε να πούμε για την άλλη ευλογοφανή καταγγελία του Ινφαντίνο, σχετικά με το ότι η Ευρώπη που διαμαρτύρεται είναι αυτή που πνίγει τους μετανάστες στη Μεσόγειο, σε πολύ μεγαλύτερους αριθμούς από ότι τους σκοτώνουν τα έργα στο Κατάρ. Το οποίο τουλάχιστον δέχεται μετανάστες από τις χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Αυτό φυσικά ισχύει. Οι κυβερνήσεις όμως που ακολουθούν την πολιτική αυτή, όπως είδαμε, καμία επίκριση δεν έχουν για καμία δολοφονία μεταναστών εργατών: είτε στη θάλασσα, είτε στα κάτεργα του Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Η μακάβρια αριθμητική των νεκρών μεταναστών εργατών
Το θέμα των νεκρών του Μουντιάλ δεν είναι καθόλου εύκολο να παραμεριστεί. Δεν είναι μόνο θέμα του Κατάρ βέβαια, αλλά όλων των δεσποτειών του Περσικού Κόλπου: Κατ’ ελάχιστον 10.000 είναι οι νεκροί Ασιάτες μετανάστες εργάτες στις χώρες του κόλπου κάθε χρόνο, σύμφωνα με την έκθεση Vital Signs που εκπόνησαν ΜΚΟ από τις χώρες προέλευσης των μεταναστών στην Ασία. Σε αυτόν τον αριθμό συγκαταλέγονται μόνο μετανάστες από το Νεπάλ, την Ινδία, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, και τις Φιλιππίνες. Συνολικά ο πληθυσμός των μεταναστών στις χώρες του Κόλπου (της Σαουδαραβίας περιλαμβανομένης) φτάνει τα 35 εκατομμύρια!
Αξίζει να σημειωθεί το εξής: όταν το Κατάρ απέκτησε την ανεξαρτησία του το 1971, είχε πληθυσμό μόλις 110 χιλιάδες κατοίκους. Σήμερα έχει φτάσει τα 3 εκατομμύρια, εκ των οποίων μόνο οι 320 χιλιάδες περίπου είναι Καταριανοί. Δηλαδή οι καταριανοί πολίτες αποτελούν περίπου το 11% του πληθυσμού και το 5% του εργατικού δυναμικού. Η αθρόα εισροή μεταναστών στο Κατάρ ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 2000, και έχει κάνει το Κατάρ – όπως και τις άλλες χώρες του Περσικού Κόλπου – μια ιδιότυπη κοινωνία τριών ταχυτήτων: πολιτών, μορφωμένων μεταναστών – κυρίως αλλά όχι μόνο δυτικών – και ανειδίκευτων Ασιατών και Αφρικανών εργατών, χωρίς ουσιαστικά δικαιώματα.
Οι εκτιμήσεις για τους νεκρούς των έργων της διοργάνωσης ξεκινούν από τους 3 (!) που ισχυρίζεται το Κατάρ, μέχρι τους 15.000 νεκρούς αλλοδαπούς συνολικά από κάθε αίτιο μέσα στην περίοδο 2010 – 2019 της Διεθνούς Αμνηστίας, της οποίας η έκθεση περιγράφει αναλυτικά τα δεδομένα. Ενδιάμεσα έχουμε την εκτίμηση του Guardian (6500 από την ανάληψη της διοργάνωσης το 2010, μέχρι τον Οκτώβριο του 2020, αλλά μόνο από Ινδία, Μπανγκλαντές, Νεπάλ, Σρι Λάνκα και Πακιστάν, πάλι από κάθε αίτιο)· και την εκτίμηση του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας για 50 νεκρούς εργάτες στα έργα της διοργάνωσης, μόνο το 2020. Η DW έχει επιχειρήσει να ξεδιαλύνει την αριθμολογία. Εν περιλήψει: με δεδομένο τον τεράστιο αριθμό ξένων εργατών στο Κατάρ (πρέπει να έχουν συρρεύσει περί τα 1,5 εργάτες εκατομμύρια μόνο για τα έργα της διοργάνωσης, συνολικά είναι πάνω από 2,5 εκατομμύρια), η θνησιμότητα στον πληθυσμό αυτόν είναι – όπως επισημαίνει η κυβέρνηση του Κατάρ – «κάτω από τη στατιστικά αναμενόμενη» σε σχέση με τη θνησιμότητα στη χώρα τους και το ίδιο το Κατάρ. Αυτό είναι φυσικά παραπλανητικό: η θνησιμότητα στους νέους είναι ελάχιστη σε σχέση με την συνολική και εδώ έχουμε να κάνουμε με πληθυσμό νέο και υγιή (χρειάζεται πιστοποιητικό υγείας για να πάρεις άδεια εργασίας) ενώ πέρα από τους θανάτους στο Κατάρ, πάρα πολλοί εργάτες γύρισαν και γυρνάνε στις χώρες τους με σοβαρές βλάβες από συνθήκες εργασίες εξαιρετικά βαριές: υπερβολική θερμοκρασία, άμμο, σκόνη, επικινδυνότητα. Με άλλα λόγια ο αριθμός των νεκρών είναι δύσκολο να υπολογιστεί ακριβώς, αλλά πάντως είναι εξαιρετικά υψηλός. Να σημειώσουμε πως η – μάλλον συντηρητική – εκτίμηση των θανάτων από τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, συνοδεύεται από την εκτίμηση για 500 σοβαρά μη-θανατηφόρα ατυχήματα και 37.600 μέτριας σοβαρότητας, πάλι μόνο για το 2020.
Για ένα κομμάτι ψωμί – αν το πάρουν κι αυτό
Πέραν των θανάτων όμως, και των τραυματισμών, οι συνθήκες που καταγγέλλονται (ήδη από νωρίς) είναι συχνότατα συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας/σύγχρονης δουλείας. Σε αυτό το πλαίσιο δεν είναι φυσικά μόνο οι ντόπιες εταιρείες που συμμετέχουν. Οι συνθήκες αυτές θεσμοποιούνται μέσα από το σύστημα καφάλα, μέσω του οποίου ιδιώτες «χορηγοί» αναλαμβάνουν την ευθύνη και τον έλεγχο όλων των νέων μεταναστών εργατών. Η μεταρρύθμιση αυτού του συστήματος (που υπάρχει και σε άλλες χώρες του Κόλπου) ήταν υπόσχεση του Κατάρ και οι σχετικοί νόμοι άλλαξαν, όντως, αλλά με μικρή επίδραση στην πραγματικότητα της εργασίας στη χώρα.
Υψηλότατος είναι και ο αριθμός καταγγελιών για μη-πληρωμή εργατών, ούτε καν με τα ήδη χαμηλότατα ωρομίσθια 50 με 70 λεπτών όπως είπαμε. Οι καταγγελίες είναι επίμονες, και γενικευμένες. Οι ιστορίες φρίκης είναι συνεχείς, αλλά βέβαια θα πρέπει να πούμε πως οι εργασιακές αυτές πρακτικές αφορούν όλη την περιοχή λίγο ή πολύ και ήταν σε πλήρη γνώση της ΦΙΦΑ πριν την (ύποπτη όπως είπαμε) ανάθεση του Παγκόσμιου Κυπέλλου στο Κατάρ. Ας σημειωθεί πως το Κατάρ αύξησε τον βασικό μισθό μετά τις πιέσεις, από τον ILO το 2019, αλλά όχι θεαματικά: από 200€ περίπου – άτυπα – πήγε στα 270€.
FIFA και διοργάνωση
Σε πλήρη γνώση της FIFA ήταν και όλα τα υπόλοιπα που ζούμε τώρα με την απαγόρευση της ομοφυλοφιλίας, τους περιορισμούς στην κυκλοφορία των γυναικών ή το αλκοόλ. Είναι κάτι που περίμενε ο οποιοσδήποτε να «σκάσει» από τη στιγμή που έγινε η επιλογή του Κατάρ. Το οποίο δεν είναι μεν Σαουδική Αραβία, αλλά από την άλλη δεν είναι και Ντουμπάι, όπου όλα αυτά τα ηθικολογικά παρακάμπτονται για λόγους μπίζνες.
Έτσι η FIFA διαμαρτύρεται για να προλάβει την κατακραυγή όχι τόσο εναντίον του Κατάρ, αλλά εναντίον της. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η διεξαγωγή ενός τόσο σημαντικού διεθνούς αθλητικού γεγονότος, με την μεγαλύτερη τηλεθέαση από οποιοδήποτε άλλο, σε μια χώρα σαν το Κατάρ, δεν δείχνει και τεράστια κοινωνική και δημοκρατική ευαισθησία από πλευράς της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου. Αλλά αυτό δεν είναι Πρωτοφανές: από την Ιταλία του Μουσολίνι, στην Αργεντινή του Βιντέλα, και στο Μεξικό δυο χρόνια μετά την σφαγή των φοιτητών στο Τλατελόλκο, η ΦΙΦΑ κάνει μπίζνες και διεθνή πολιτική.
