Οι περισσότεροι έχουμε την κακή συνήθεια να επισκεπτόμαστε τον οδοντίατρο μόνο, όταν ο πόνος μας χτυπήσει την πόρτα. Κάποιοι άλλοι, πάλι, προτιμούν την ασφάλεια της προληπτικής ιατρικής και χτυπάνε την πόρτα του γιατρού πριν τους πιάσει ο πόνος. Σε όποια κατηγορία και εάν ανήκετε είναι σίγουρο πως η κουβέντα που είχε πριν λίγες μέρες το Κοσμοδρόμιο με τον περιοδοντολόγο – εμφυτευματολόγο, Γιώργο Κοντοβαζαινίτη θα σας ανοίξει τα μάτια. Τόσο σε θέματα τετριμμένα και (υποτίθεται) εύκολα όπως π.χ. η επιλογή της σωστής οδοντόβουρτσας και ο τρόπος καθαρισμού των δοντιών, όσο και σε θέματα πιο σύνθετα που αφορούν τις σύγχρονες τεχνολογίες στην υπηρεσία της οδοντιατρικής που κάνουν τη ζωή του γιατρού και (κυρίως) του ασθενή πιο εύκολη και πιο ανώδυνη. Πλάι, όμως, στις ψηφιακές τεχνολογίες και τα λέιζερ θα μάθετε και για τη θεραπευτική χρήση του αλατιού και του χαμομηλιού αλλά και γιατί θα πρέπει να φροντίζετε σωστά τα δόντια σας για να μην πάθετε έμφραγμα ή καρδιαγγειακές νόσους.
Στο ενδιάμεσο θα προβληματιστείτε (ενόψει και των εκλογών που έρχονται…) για ένα ακόμη θέμα που δυστυχώς εξακολουθεί να περνά συχνά στο περιθώριο: την έλλειψη δωρεάν, δημόσιας, σύγχρονης οδοντιατρικής περίθαλψης που είναι συχνά κρίσιμη για την υγεία και την ευζωία μας.
Απαντήσεις, εκτιμήσεις και σκέψεις σε όλα αυτά και ακόμη περισσότερα θα πάρετε, διαβάζοντας, την (ελπίζουμε) πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία που είχαμε με τον Δρ. Γιώργο Κοντοβαζαινίτη (PhD, MSc, MPH, DDS Περιοδοντολόγος-Εμφυτευματολόγος, Πανεπιστήμιο TUFTS, Βοστόνη, ΗΠΑ Master Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Harvard) που θα τον βρείτε στο ιατρείο του επί της Βασιλίσσης Σοφίας 54, στην Αθήνα, αφού προηγουμένως επικοινωνήσετε στο 2107230166.
Όπως διαπιστώσαμε, ο Γιώργος Κοντοβαζαινίτης δεν είναι ένας συνηθισμένος οδοντίατρος καθώς υπηρετεί καθημερινά την οδοντιατρική τόσο στο πανεπιστήμιο, όπου μεταλαμπαδεύει τις γνώσεις και την εμπειρία του στους νέους επιστήμονες, όσο και στο προσωπικό του ιατρείο, όπου χρησιμοποιεί με επιδεξιότητα όχι μόνον τα λεγόμενα παραδοσιακά μέσα αλλά και σύγχρονες εφαρμογές της τεχνολογίας με στόχο την καλύτερη και γρηγορότερη θεραπεία του ασθενή.
Ο ρόλος της εκπαίδευσης και της σωστής οδοντόβουρτσας
Ποια είναι τα συχνότερα λάθη που κάνουμε στη φροντίδα των δοντιών οι περισσότεροι;
Η στοματική υγιεινή είναι ένα πονεμένο κεφάλαιο γιατί συνήθως γίνεται λάθος για διάφορους λόγους. Δεν υπάρχουν εκπαιδευτικά προγράμματα από την πρώιμη σχολική περίοδο, πολλές φορές και οι οδοντίατροι δεν ασχολούνται και δεν δίνουν τη σημασία που πρέπει στο να εκπαιδεύσουν τα παιδιά να φροντίζουν σωστά τα δόντια τους και γενικά σαν κράτος δεν έχουμε μία προληπτική στρατηγική για το θέμα αυτό. Έτσι, το παιδί που έρχεται σε πρώτη επαφή με τον οδοντίατρο συνήθως δε μαθαίνει ή εάν μαθαίνει, δεν του δίνεται η σημασία που πρέπει. Έτσι, στην πορεία γίνονται αρκετά λάθη: Από την επιλογή της οδοντόβουρτσας, ως το χρόνο που αφιερώνει κάποιος για να πλύνει τα δόντια του και την πλημμελή άσκηση στοματικής υγιεινής κατά την οποία δεν εφαρμόζει όλα τα ενδεδειγμένα μέσα για την φροντίδα των δοντιών.
Ενδεικτικά αναφέρω ως πρώτο λάθος την εσφαλμένη επιλογή οδοντόβουρτσας. Άλλο ρόλο έχει η σκληρή, άλλο η μέτρια και άλλο η μαλακή. Την επιλογή της οδοντόβουρτσας πρέπει να την κάνει ο οδοντίατρος που είναι και υπεύθυνος να εκπαιδεύσει τον ασθενή σε οποιαδήποτε ηλικία φθάσει στο ιατρείο του. Θα πρέπει επίσης να του δείξει εάν και πώς θα πρέπει να χρησιμοποιήσει ηλεκτρική ή χειρός. Συνιστάται συνήθως η επιλογή μίας μέτριας οδοντόβουρτσας με ισομεγέθεις θυσάνους. Στη συνέχεια προχωράμε στην κατάλληλη τεχνική εκμάθησης του πλυσίματος των δοντιών.
Με ποιο κριτήριο πρέπει να διαλέγει κάποιος μία κλασική, χειροκίνητη οδοντόβουρτσα, πέρα βεβαίως της σύστασης που κάνει ως αρμοδιότερος ο οδοντίατρος;
Το πρώτο είναι το μέγεθος. Είναι λογικό σε έναν μικρό ασθενή να μην δώσουμε την οδοντόβουρτσα των ενηλίκων. Εάν σε έναν ενήλικα ασθενή δούμε κάποιες ιδιαίτερες καταστάσεις στο στόμα, π.χ. σε υφιζήσεις, (υποχώρηση των ούλων) θα του συστήσουμε μία πιο μαλακή οδοντόβουρτσα. Και θα του δείξουμε την τεχνική με την οποία θα πρέπει να βουρτσίσει τα δόντια, γιατί εάν έχει υφίζηση ούλων και πάει να τα πλύνει με μία σκληρή οδοντόβουρτσα καταλαβαίνετε ότι θα τα καταστρέψει. Πρώτα λοιπόν, κοιτάμε την κλινική εικόνα που σχηματίζει ο γιατρός για την κατάσταση του ασθενή, την ηλικία του, όλα αυτά…
Και οδοντόβουρτσα και μεσοδόντια βουρτσάκια…
Ένα από τα κλασικά σφάλματα που γίνεται από τους περισσότερους είναι ο τρόπος ίσως και ο χρόνος κατά τον οποίο βουρτσίζουμε τα δόντια. Για να μη βάλουμε τους ανθρώπους να αναζητήσουν βίντεο στο youtube, δώστε μας μία κατεύθυνση πώς θα πρέπει να τα βουρτσίζουμε; Ποιο είναι το πιο βασικό πράγμα που πρέπει να κάνουμε ή να αποφύγουμε;
Σίγουρα δε θα πρέπει να έχει σκληρή οδοντόβουρτσα, γιατί η σκληρή οδοντόβουρτσα καταστρέφει και τους οδοντικούς ιστούς και τα ούλα δημιουργώντας αποτριβές και υφιζήσεις. Σίγουρα δε θα πρέπει να ασκεί υπερβολική δύναμη. Γενικά το καλύτερο είναι να πάει στον γιατρό του και να του δείξει εκείνος ποια είναι η καλύτερη τεχνική που θα πρέπει να ακολουθήσει.
Το δεύτερο λάθος που γίνεται στη στοματική υγιεινή είναι πως πολλές φορές οι άνθρωποι δε χρησιμοποιούν όλα τα μέσα. Θα μπορούσα να πω ότι πάνω από το 90% των ανθρώπων δε χρησιμοποιεί μέσα μεσοδόντιου καθαρισμού. Δε χρησιμοποιεί νήμα, μεσοδόντια βουρτσάκια με αποτέλεσμα να έρχονται στο ιατρείο ασθενείς σε μεγάλη ηλικία και να μου λένε ότι «γιατρέ, πρώτη φορά μου το έδειξαν αυτό!». Ο μεσοδόντιος καθαρισμός είναι απαραίτητος τόσο για την πρόληψη περιοδοντικών προβλημάτων (ουλίτιδα – περιοδοντίτιδα), αλλά και για να απομακρύνουμε υπολείμματα τροφών και να μην προκαλούνται αλλοιώσεις των σκληρών οδοντικών ιστών δηλαδή τερηδόνες που οδηγούν σε σφραγίσματα. Εάν έχουμε παλιές εμφράξεις αυτές αργότερα θα θέλουν αντικατάσταση. Γενικά μία σωστή στοματική υγιεινή, με την σωστή οδοντόβουρτσα, με την κατάλληλη τεχνική, με τα μεσοδόντια βουρτσάκια, οδηγεί σε μία ζωή με λιγότερα οδοντιατρικά προβλήματα και λιγότερες επισκέψεις στον οδοντίατρο.
Η πρόληψη επομένως είναι πολύ βασική για να αποφύγουμε σοβαρότερα προβλήματα στοματικής υγείας.
Ακριβώς.
Αν και το θίξατε προ ολίγου, ας δούμε λίγο καλύτερα τις διαφορές ανάμεσα σε μία απλή και σε μία ηλεκτρική οδοντόβουρτσα. Ποια είναι καλύτερη και πότε;
Δεν μπορούμε να πούμε ότι η μία είναι καλύτερη από την άλλη. Έχουμε ενδείξεις για την κάθε μία. Η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα για παράδειγμα αρχικά σχεδιάστηκε για ανθρώπους με κινητική δυσκολία και μετά επεκτάθηκε σε γενικότερη χρήση. Είναι ένα καλό εργαλείο η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα αρκεί να τη χρησιμοποιείς σωστά.
Για παράδειγμα, είναι πολύστροφη. Άρα κινείται με περισσότερες στροφές το λεπτό. Εάν καθαρίζεις μία επιφάνεια με 20.000 στροφές το λεπτό σε σύγκριση με μία χειροκίνητη που μπορεί να καθαρίζει ας πούμε 1.000 φορές το λεπτό, είναι σαφές πως το πρώτο έχει καλύτερα αποτελέσματα.
Όμως εάν δεν προσέξεις και η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα ακουμπάει στα ούλα, τότε μπορεί να σου δημιουργήσει ζημιά. Να οδηγήσει σε αποτριβή των ούλων και άρα σε απώλεια ουλικού ιστού. Υφιζήσεις (καθίζηση) των ούλων, έκθεση της ριζικής επιφάνειας στο στοματικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα αλλοιώσεις, ευαισθησίες κ.λπ. Επομένως, δεν «ενοχοποιούμε» την μία ή την άλλη, αλλά τις χρησιμοποιούμε ανάλογα με την περίσταση, με τις ενδείξεις και την προτίμηση του καθενός.
Από ό,τι καταλαβαίνω μία ηλεκτρική οδοντόβουρτσα δεν πρέπει με τίποτε να ακουμπάει στα ούλα για να τους κάνει… «μασάζ». Αυτό κάνει κακό.
Δεν υπάρχει «μασάζ». Εάν ακουμπήσει στα ούλα, αργά ή γρήγορα θα προκαλέσει απώλεια ιστού.
Χαμομήλι και αλάτι
Ας πάμε τώρα στα φυσικά μέσα με τα οποία μπορούμε να φροντίσουμε τα δόντια, όπως το χαμομήλι και το αλάτι. Ποια είναι η κατά περίπτωση χρήση τους;
Το χαμομήλι, το αλάτι και παλιότερα η μαγειρική σόδα χρησιμοποιούνταν συχνά στην εποχή του παππού μας. Ειδικά η μαγειρική σόδα και το αλάτι αντικαθιστούσαν την οδοντόκρεμα. Θα έχετε ακούσει ιστορίες με τις γιαγιάδες μας να βουτάνε το δάκτυλο σε αλάτι χονδρό για να καθαρίσουν τα δόντια τους στην εποχή που δεν υπήρχε οδοντόκρεμα. Το χαμομήλι και το αλάτι έχουν πάρα πολλές ιδιότητες. Απολυμαντικές, επουλωτικές, καταπραϋντικές, πολλά πλεονεκτήματα. Καταπραΰνει από τον πόνο σε στοματίτιδα. Χλιαρά χαμομηλάκια πέραν της απολυμαντικής δράσης τους μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε σε περίπτωση αποστήματος. Να διασταλεί ο ιστός και να ανοίξει λίγο. Το αλάτι απολυμαίνει, «ψήνει», κλείνει τις πληγές, βοηθάει και αυτό στα απλά. Οι γαργάρες με αλατόνερο σκοτώνουν κάποια μικρόβια.
Επομένως, δουλεύει αυτό, έχει αποτέλεσμα;
Ναι, έχει αποτέλεσμα. Γενικά το αλάτι βοηθάει ωσμωτικά. Εάν θυμάστε από τη φυσική, η ώσμωση τι είναι: η μεταφορά υγρού από ένα αραιότερο σε ένα πυκνότερο διάλυμα. Άρα, λοιπόν, όταν κάνεις γαργάρες με αλατόνερο, μπορεί να βγαίνουν υγρά από τα ούλα, να τραβάει μία πυορροή, ή να αποκολλώνται βύσματα μικρόβιων από πρησμένες αμυγδαλές. Αν είχατε αμυγδαλίτιδα παλιά, ο ωτορινολαρυγγολόγος σας συνιστούσε να κάνετε γαργάρες με αλατόνερο γιατί βοηθούσε να φύγουν τα «βύσματα» από τον στρεπτόκοκκο.
Οπότε μερικές φορές πριν πάμε στο φαρμακείο, καλό να είναι πηγαίνουμε μέχρι την κουζίνα, να παίρνουμε δύο-τρία πράγματα, και να κάνουμε δουλειά…
Σωστά… Σωστά!
Η σχέση καρδιάς και δοντιών
Πάμε τώρα να δούμε τη σχέση της περιοδοντίτιδας με τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Ήταν νομίζω και θέμα διατριβής σας αυτό. Δώστε μας μερικές κατευθύνσεις.
Για χρόνια υπήρχε η θεωρία ότι περιφερικές φλεγμονές μπορούσαν να επιδράσουν σε μία κεντρική φλεγμονή. Πλέον είναι αποδεδειγμένη η σχέση της περιοδοντικής νόσου με τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Αυτό το έχει αποδεχθεί και η Αμερικανική Ακαδημία Περιοδοντολογίας και η Αμερικανική Ακαδημία Καρδιολογίας. Ανήκει στους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη νοσημάτων, όπως το κάπνισμα, η υπερλιπιδαιμία, το στρες. Μέσα σε αυτούς τους παράγοντες συγκαταλέγεται και η περιοδοντίτιδα.
Το σπουδαίο στη δικιά μου έρευνα ήταν ότι μπορέσαμε και συσχετίσαμε την περιοδοντίτιδα ως έναν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, γιατί ως τότε όλες οι έρευνες είχαν την περιοδοντίτιδα αλλά όχι σε καθαρό πληθυσμιακό δείγμα: δηλαδή, κάποιος είχε περιοδοντίτιδα αλλά κάπνιζε, κάποιος είχε περιοδοντίτιδα αλλά έπινε, οπότε οι ενστάσεις που υπήρχαν ήταν πως είχες ένα πληθυσμιακό δείγμα ασθενών που είχαν και άλλους πιθανούς προδιαθεσικούς παράγοντες για καρδιαγγειακά νοσήματα. Άρα μασκαρευόταν θεωρητικά η αιτιολογική σχέση της περιοδοντίτιδας, το λεγόμενο «bias» στις μεθόδους συσχέτισης.
Η δική μας έρευνα απομόνωσε ασθενείς που δεν είχαν όλους τους άλλους προδιαθετικούς παράγοντες και είχαν μόνον περιοδοντίτιδα. Έτσι, δείξαμε ότι αυτός ο πληθυσμός που είχε μόνον περιοδοντίτιδα είχε δύο ή και τρεις φορές παραπάνω κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Γιατί εμπλεκόταν στην εκδήλωση καρδιαγγειακής νόσου. Στην αθηρωμάτωση που είναι η βασική αιτία των καρδιαγγειακών νοσημάτων, που είναι μία τοπική φλεγμονή των αγγείων.
Σαν να την τροφοδοτεί δηλαδή.
Ναι.
Όμως υπάρχουν και τρόποι, φαντάζομαι, να αποτραπεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Δεν είναι υποθέτω «δεδομένο» πως η περιοδοντίτιδα θα οδηγήσει σίγουρα σε καρδιαγγειακά νοσήματα. Η πρόληψη και οι τακτικές θεραπείες περιοδοντίτιδας, βοηθάνε;
Ναι, βοηθάνε. Η σύσταση της Αμερικανικής Ακαδημίας Περιοδοντολογίας είναι άνθρωποι που ανήκουν σε ομάδα αυξημένου κινδύνου για ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων να επισκέπτονται τον οδοντίατρο και να θεραπεύουν την περιοδοντίτιδα τους ή να κάνουν προληπτικούς ελέγχους. Επίσης, τα μεγάλα νοσοκομεία σε μεταμοσχεύσεις και βαριάς καρδιαγγειακής νόσου δίνουν στους ασθενείς να συμπληρώσουν έντυπο με το ιστορικό ζητώντας παράλληλα και από τους οδοντιάτρους να βεβαιώσουν πως δεν έχουν περιοδοντική φλεγμονή. Το Ωνάσειο, αλλά και μεγάλα κέντρα του εξωτερικού το εφαρμόζουν.
Και εάν υπάρχει φλεγμονή, τι γίνεται;
Πρέπει να την θεραπεύσεις, και μετά να χειρουργηθείς. Όπως υπάρχει συσχέτιση της περιοδοντίτιδας με πρόωρες γέννες, κ.λπ. Έχει συσχετιστεί η περιοδοντίτιδα και με ελλιποβαρή νεογνά.
Η σχέση ουλίτιδας και περιοδοντίτιδας
Πάμε τώρα στην ουλίτιδα, που θεωρείται πρόγονος της περιοδοντίτιδα. Γιατί η ανεπαρκής θεραπεία της πρώτης μπορεί να μας οδηγήσει στην δεύτερη;
Η ουλίτιδα είναι μία προγενέστερη κατάσταση της περιοδοντίτιδας. Αν κοιτάξει κάποιος τους περιοδοντικούς ιστούς, δηλαδή τους ιστούς που περιβάλλουν το δόντι, αυτοί είναι τα ούλα, το οστό, και οι ίνες του περιρριζίου. Ανατομικά, επειδή το ούλο περιβάλει εξωτερικά το οστό, είναι αυτό που αρρωσταίνει πρώτο στην ουλίτιδα. Αν η ουλίτιδα δεν διαγνωστεί και δεν θεραπευτεί αμέσως, η μόλυνση, προχωρά σε βαθύτερους ιστούς και δημιουργεί περιοδοντίτιδα. Η ουλίτιδα είναι λοιπόν πρόδρομη κατάσταση και μπορεί να οδηγήσει στην περιοδοντίτιδα εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως.
Ας δούμε τώρα στο θέμα της πέτρας που μπορεί να δημιουργηθεί στα δόντια. Η ονομασία της πέτρας συχνά μπορεί να παραπλανήσει. Φαντάζομαι δεν πρόκειται για τίποτε άλατα. Τι είναι λοιπόν η πέτρα στα δόντια;
Ο επιστημονικός ορισμός της πέτρας είναι ενασβεστιωμένη μικροβιακή πλάκα. Είναι μία μάζα μικροβίων, ζωντανοί οργανισμοί, οι οποίοι ενασβεστιώνονται. Παίρνουν δηλαδή άλατα από το περιβάλλον και γίνεται η λεγόμενη “πλάκα”, πέτρα.
Αυτό το κάνει το μικρόβιο σαν έναν προστατευτικό μηχανισμό. Όταν εσύ θα πλύνεις τα δόντια σου, εάν έχει δημιουργήσει ένα στρώμα πέτρας, εσύ πλένεις την πέτρα, και αυτό από μέσα σε επαφή με το δόντι δουλεύει. Άρα σου τρώει το ούλο, σου τρώει το κόκαλο, θα σου κάνει ουλίτιδα, θα σου κάνει περιοδοντίτιδα, θα σου φάει το δόντι, θα σου κάνει τερηδόνα και θα θες σφραγίσματα, εμφράξεις, δηλαδή, άρα δεν είναι αυτό που νομίζουμε “πέτρα”, άλατα… Είναι μάζα μικροβίων, η οποία πρέπει να απομακρυνθεί!
Υπάρχει τεράστια σύγχυση, νομίζω, γύρω από το θέμα της πέτρας στα δόντια. Η εκλαϊκευμένη ονομασία της πάθησης δεν έχει συνεπώς καμία σχέση με την πραγματικότητα!
Καμία.
Λέιζερ για κάθε χρήση
Πάμε τώρα στις πιο σύγχρονες μεθόδους οδοντιατρικής. Στο λέιζερ. Το πρώτο λέιζερ στα δόντια χρησιμοποιήθηκε το 1989. Από τότε ως σήμερα έχουν σημειωθεί ραγδαίες πρόοδοι. Πού έχουμε φτάσει; Πού βρισκόμαστε;
Έχει γίνει όντως τεράστια πρόοδος. Το λέιζερ τι είναι; Είναι μία δέσμη φωτός, που όπως θυμάστε από τη φυσική, έχει διάφορα μήκη κύματος. Υπάρχουν δηλαδή πολλά λέιζερ. Και το κάθε μήκος κύματος έχει διαφορετική λειτουργία. Άλλο μπορεί να είναι κοπτικό, άλλο δρα επουλωτικά, άλλο μπορεί να διεγείρει τα κύτταρα για πολλαπλασιασμό, κ.λπ. Αυτό που δεν έχει στανταριστεί σήμερα είναι οι παράμετροι λειτουργίας τους ώστε να πούμε ότι σε ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος για έναν συγκεκριμένο χρόνο παράγεται το καλύτερο βιολογικό αποτέλεσμα. Αυτό λοιπόν που μπορούμε να κάνουμε με το λέιζερ είναι μεταξύ άλλων να κόψουμε οδοντικούς ιστούς, να αντικαταστήσουμε δηλαδή τον τροχό. Μπορούμε επίσης να κόψουμε μαλακούς ιστούς σε άλλο μήκος κύματος, δηλαδή να κάνεις ουλεκτομές ή να κόψεις χαλινούς. Σε ένα άλλο μήκος κύματος μπορείς να βοηθήσεις την επούλωση ιστών και σε κάποιο άλλο μπορεί να έχει αναισθητική δράση. Αυτές τις παραμέτρους εμείς, τώρα, θέλουμε να τις συγκεκριμενοποιήσουμε για να εξασφαλίσουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Και σε αυτή την κατεύθυνση κινείται τώρα η έρευνα.
Ακόμη και για πράγματα απλά όπως η λεύκανση των δοντιών μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα λέιζερ, σωστά;
Ναι. Ακριβώς. Μπορούμε επίσης να τα χρησιμοποιήσουμε στον καθαρισμό, στην περιοδοντολογία, στις απονευρώσεις. Για παράδειγμα, με το λέιζερ, μπορούμε να επιτύχουμε μεγαλύτερο βάθος σε μία απολύμανση σε σχέση με το παρελθόν και τα μηχανικά μέσα που χρησιμοποιήσαμε και τα οποία μας επέτρεπαν να φτάσουμε σε ένα συγκεκριμένο βάθος. Σήμερα με ένα λέιζερ μπορούμε να φθάσουμε σε μεγαλύτερο βάθος των ιστών και να κάνουμε καλύτερη δουλειά. Η απολύμανση του ριζικού σωλήνα του εσωτερικού τμήματος του δοντιού μπορεί να γίνει με το λέιζερ και να φθάσει σε βαθύτερα στρώματα και να σκοτώσει περισσότερα μικρόβια από όσα θα πετυχαίναμε με μηχανικό τρόπο. Στην περιοδοντολογία μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε στις ουλεκτομές σε συγκεκριμένα περιστατικά. Για παράδειγμα, εάν έχει κάποιος «ουλικό χαμόγελο» να μπορέσουμε να κόψουμε ούλα και να τον βοηθήσουμε στην αισθητική. Είναι αναίμακτες αυτές οι τεχνικές. Παλιά θα κόβαμε με νυστέρι και θα βάζαμε ράμματα. Το λέιζερ μπορεί να κόβει και ταυτόχρονα να κάνει πήξη του αίματος. Είναι αναίμακτες αυτές οι τεχνικές! Δεν χρειάζονται ράμματα.
Αυτό δεν καθησυχάζει και τους πιο ανήσυχους ασθενείς;
Ακριβώς! Στην αισθητική οδοντιατρική θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην λεύκανση ή στην παρασκευή των δοντιών για εμφράξεις. Στην περιοδοντολογία μπορεί να καθαρίσει την πέτρα που έχει κολλήσει πάνω στη ρίζα. Δηλαδή πάει και τη «σπάει» για να το πούμε απλά.
Θα έπρεπε επομένως να πούμε τι δε κάνει το λέιζερ!
Ναι. Έχει πολλές χρήσεις. Είναι ένα εργαλείο που προστίθεται στη φαρέτρα του σύγχρονου οδοντιάτρου και τον βοηθά στη λεπτομέρεια των θεραπειών.
Πόσο διαδεδομένη είναι η χρήση των λέιζερ από τους συναδέλφους σας στην Ελλάδα;
Δεν είναι πολύ διαδεδομένη στη χρήση γιατί ο εξοπλισμός είναι ακριβός. Μιλάμε για αρκετές χιλιάδες ευρώ…
Υπάρχει διευκόλυνση από τις τράπεζες ή το κράτος;
Υπάρχει διευκόλυνση από τις τράπεζες μέσω της χορήγησης επαγγελματικού δανείου. Από το κράτος δεν υπάρχει κάτι σχετικό. Αλλά εδώ είμαστε και σε μία περίοδο μεταμνημονιακού περιβάλλοντος και τα πράγματα είναι πιο περιορισμένα. Από την άλλη, το λέιζερ είναι πιο ακριβό και έχει και αυξημένες δαπάνες αναλώσιμων. Δεν ξέρω εάν ο κόσμος μπορεί να ανταπεξέλθει σε αυτό το κόστος θεραπείας και γι’ αυτό το λόγο ακριβώς δεν είναι διαδεδομένη η κλινική του χρήση. Δηλαδή, ο οδοντίατρος αναρωτιέται συχνά σε περίπτωση που αγοράσει το λέιζερ, εάν θα μπορέσει να κάνει απόσβεση κόστους. Η κατάρα της τεχνολογίας, από την άλλη, είναι πως πάντα βγαίνει ένα καινούριο μοντέλο. Οπότε, αυτός είναι ένας επιπρόσθετος παράγοντας που προβληματίζει την αγορά σχετικού εξοπλισμού καθώς δεν αποκλείεται πριν καλά-καλά ξεχρεώσεις τον εξοπλισμό να πρέπει να αγοράσεις σε τρία ή τέσσερα χρόνια νέο, πιο βελτιωμένο μοντέλο.
Εάν σκεφθείτε ότι από το πρώτο λέιζερ το 1989 που έκανε συγκεκριμένα πράγματα, φθάσαμε σήμερα σε λέιζερ μικρότερου μεγέθους, μεγέθους τσέπης, και πολλαπλών δυνατοτήτων, τότε καταλαβαίνετε πως το δίλημμα είναι μεγάλο για έναν οδοντίατρο. Σαφώς υπάρχει γνώση, ενημέρωση και συμμετοχές των Ελλήνων οδοντιάτρων σε συνέδρια, αλλά υπάρχουν δυσκολίες στο να το αγοράσει.
Αν υπήρχε σύγχρονο δημόσιο σύστημα υγείας…
Εάν όμως υπήρχε ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας που να συμπεριλαμβάνει και την οδοντιατρική περίθαλψη δεν θα περιορίζονταν τέτοια διλήμματα για τους συναδέλφους σας; Για παράδειγμα προσφάτως θεσπίστηκε ένα πρόγραμμα οδοντιατρικής προληπτικής ιατρικής και ελέγχου σε παιδάκια σχολικής συγκεκριμένης ηλικίας για πρώτη φορά. Δεν είναι τραγικό να συμβαίνει αυτό στις μέρες μας; Δεν πρέπει αυτό το ζήτημα της οδοντιατρικής περίθαλψης να τεθεί στο δημόσιο διάλογο;
Σωστά. Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Είναι μία πληγή στη χώρα μας.
Όχι μόνο στην Ελλάδα. Και στις ΗΠΑ είναι πανάκριβη η οδοντιατρική περίθαλψη και θεραπεία.
Ναι και σε δεκάδες άλλες χώρες. Νομίζω θα έπρεπε να καθίσουν κάτω οι φορείς, οι οδοντιατρικές ομοσπονδίες, οι σύλλογοι, τα υπουργεία υγείας, να κάτσουν να συνεννοηθούν σε αυτό το θέμα, διότι η πρόληψη θα μειώσει, εκτός των άλλων, και το κόστος! Διότι, βλέπετε, ακόμη και οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες επενδύουν στην πρόληψη. Γιατί; Για να μην έχουν αυξημένα κόστη σε θεραπείες. Επομένως, είναι νομίζω μία έξυπνη κίνηση να καθίσουν κάτω και να τα βρούνε και να κάνουν προγράμματα προληπτικής ιατρικής γιατί θα μειώσουν και τα κόστη και θα βελτιώσουν την υγεία των ανθρώπων.
Αυτό ακριβώς, και από την άλλη, εάν τα μεγάλα δημόσια νοσοκομεία είχαν πτέρυγες οδοντιατρικής περίθαλψης σύγχρονα εξοπλισμένες δεν θα λυνόταν και το πρόβλημα του μεγάλου κόστους που αντιμετωπίζουν σήμερα πολλοί συνάδελφοί σας για να παράσχουν σύγχρονες θεραπείες στους ασθενείς τους; Δεν θα είχαμε μία αμοιβαία επωφελή συμφωνία σε αυτή την περίπτωση με μέγα κερδισμένο τον ασφαλισμένο, τον ασθενή;
Σαφώς.
Γιατί λοιπόν δεν υπάρχει ούτε καν υποψία κουβέντας για κάλυψη οδοντιατρικής περίθαλψης στο δημόσιο σύστημα υγείας;
Δεν ξέρω. Και εγώ όσα χρόνια ασκώ την οδοντιατρική ομολογώ πως το θέμα με έχει προβληματίσει και δεν έχω βρει απάντηση μέχρι τώρα.
Ωστόσο, νομίζω πως θα πρέπει να τεθεί κάποια στιγμή στο δημόσιο διάλογο το θέμα της οδοντιατρικής περίθαλψης.
Ναι, θα πρέπει. Και νομίζω πως και εσείς οι δημοσιογράφοι μπορείτε να βοηθήσετε να τεθεί το θέμα στο δημόσιο διάλογο, στο υπουργείο Υγείας και στους αρμόδιους φορείς και τις ενώσεις γιατρών.
Και οι ασθενείς θα πρέπει να ασκήσουν πίεση, προς τις εκάστοτε κυβερνήσεις και κόμματα;
Και οι ασθενείς. Όλοι μαζί θα πρέπει να αναλάβουν το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί στο θέμα…
Το πολυεργαλείο της ψηφιακής φωτογραφίας
Θα ήθελα να θίξετε τώρα ένα άλλο θέμα που αφορά ένα εργαλείο που δύσκολα το συνδέει κάποιος με την άσκηση της οδοντιατρικής. Μιλάω για την ψηφιακή φωτογραφική μηχανή. Πόσο χρήσιμη μπορεί να είναι; Χρειάζεται σήμερα ένας οδοντίατρος να είναι και καλός φωτογράφος για ασκήσει ακόμη καλύτερα την ιατρική;
Η ψηφιακή φωτογραφία είναι ένα εργαλείο που βοηθά στην καλύτερη συλλογή πληροφοριών ώστε να μπορεί να γίνει πιο καλά η μελέτη μίας περίπτωσης και να επικοινωνήσει ο γιατρός με τους συνεργάτες του. Εγώ ως μεταπτυχιακός φοιτητής στις ΗΠΑ τραβούσα πάρα πολλές φωτογραφίες σε χειρουργεία και μετά βλέποντας την επούλωση και το κλινικό αποτέλεσμα, ανατρέχαμε πίσω, στο πλαίσιο του μαθήματος, στη φωτογραφία ώστε να ξέρουμε τι κάναμε σωστά ή τι πήγε λάθος. Γιατί το ράμμα έσπασε εκεί ή γιατί το ούλο ξεκόλλησε σε αυτό το σημείο; Γιατί δεν είχα ράψει σωστά! Όταν βλέπεις το κλινικό αποτέλεσμα και γυρίζεις πίσω στη φωτογραφία, τότε αντιλαμβάνεσαι τι πήγε στραβά και να το διορθώσεις την επόμενη φορά! Είναι λοιπόν και μία διαδικασία εκπαιδευτική και βελτίωσης. Επίσης τώρα στην αισθητική οδοντιατρική μπορείς να επικοινωνήσεις πιο άμεσα με το εργαστήριο και τον τεχνίτη σου. Μπορείς να τους στείλεις φωτογραφία στο εργαστήριό του και να δει επακριβώς το χρώμα του δοντιού. Άρα όταν κάνει μία αποκατάσταση δοντιού μία στεφάνη, μία γέφυρα, ένα εμφύτευμα, μπορεί να πετύχει ακριβώς το χρώμα των διπλανών δοντιών γιατί οπτική εικόνα ο άνθρωπος. Δεν του λες αφηρημένα ένα χρώμα. Επίσης μπορείς να συνεργαστείς εξ αποστάσεως με συναδέλφους σε άλλες περιοχές ή χώρες. Στέλνω μία κλινική εικόνα του ασθενή σε έναν συνάδελφό μου που είναι εξειδικευμένος σε κάτι και συζητώ μαζί του την καλύτερη θεραπεία για τον ασθενή. Ή μία διαφορική διάγνωση. Ή τον προετοιμάζω γιατί θα συνεργαστώ με έναν συνάδελφο άλλης ειδικότητας, ώστε έχει και αυτός έχει μία εικόνα πριν την θεραπεία. Βοηθά στην τηλεϊατρική. Είναι ένα σπουδαίο εργαλείο!
Που δεν του έχουν δώσει τη δέουσα σημασία στην Ελλάδα…
Όχι.
Και στο πανεπιστήμιο που διδάσκετε τους κατευθύνετε προς αυτή την κατεύθυνση;
Βεβαίως. Και στα μεταπτυχιακά προγράμματα έχουμε εφαρμόσει οι φοιτητές να έχουν ψηφιακή κάμερα να τραβούν φωτογραφίες ώστε να γίνει και εδώ μέρος της διαδραστικής εκπαίδευσης και της άσκησης ιατρικής. Στα μεταπτυχιακά προγράμματα μία φορά περίπου κάθε 10 μέρες μαζεύονται όλοι οι φοιτητές και συζητάμε ένα περιστατικό, ή υπάρχουν συνεργασίες φοιτητών που παρουσιάζουν ένα περιστατικό από την αρχή ως το τέλος. Γϊνεται μία πολύ σημαντική κουβέντα για την εκπαίδευσή τους.
Την δεκτικότητα των οδοντιάτρων στην χρήση ψηφιακών εργαλείων τη συναντάται μόνον στις νεότερες ηλικίες ή και σε μεγαλύτερους μεταπτυχιακούς φοιτητές;
Σε όλες τις ηλικίες. Ο νεότερος έχει μία πιο μεγάλη προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες. Ωστόσο, όλοι οι άνθρωποι προσπαθούν να μάθουν τις νέες τεχνολογίες γιατί εκεί πάει το πράγμα, και αναγκαστικά εάν δεν ακολουθήσεις τα νέα εργαλεία θα μείνεις εκτός. Επομένως όλοι προσπαθούμε να βελτιώσουμε τις δεξιότητές μας στην τεχνολογία. Απλώς οι νεότεροι είναι πιο γρήγοροι στην χρήση αυτών των εργαλείων.
Ο τρισδιάστατος εκτυπωτής και τα δόντια
Οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές παίζουν σήμερα ρόλο στην βελτίωση της οδοντιατρικής.
Νομίζω εκεί είναι το μέλλον. Η οδοντιατρική αποκατάσταση σχεδιάζεται σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και πάει σε έναν τρισδιάστατο εκτυπωτή για να παρασκευαστεί. Αυτό τι κάνει; Έχει καλύτερη εφαρμογή διότι εάν κάποιος οδοντίατρος θέλει να φτιάξει μία στεφάνη,μία θήκη και πάρει ένα αποτύπωμα με τα γνωστά υλικά, αυτό το αποτύπωμα μπορεί να αλλοιωθεί. Να υπάρξει συστολή-διαστολή. Με τον τρισδιάστατο εκτυπωτή δεν υπάρχει περιθώριο αλλοίωσης. Σκανάρεις και παίρνεις αυτό ακριβώς που χρειάζεσαι.
Σαν γάντι;
Ακριβώς, ταιριάζει σαν γάντι. Δεν θα έχει ατέλειες. Θα είναι και πιο γρήγορη η αποκατάσταση. Μειώνεις και το χρόνο και τον αριθμό των ραντεβού που χρειάζεται να κάνει ο ασθενείς στο ιατρείο, όπως κάναμε παλιότερα…
Μειώνεται πάρα πολύ και ο χρόνος που δαπανά ο ασθενής στο ιατρείο. Και αυτό εξυπηρετεί και τον γιατρό και τον ασθενή.
Αυτό γίνεται τώρα, ή μιλάμε για μεσοπρόθεσμη εφαρμογή;
Νομίζω ότι γίνεται ήδη στην πράξη σε κάποια ιατρεία, ακόμη και στην Ελλάδα. Με το ανάλογο κόστος σε ιδιωτικά ιατρεία.
Τελικά η φροντίδα των δοντιών είναι μία πολύ δαπανηρή υπόθεση ή μπορεί η πρόληψη να μειώσει το κόστος;
Η οδοντιατρική φροντίδα είναι δαπανηρή υπόθεση. Μπαίνουν οι τεχνολογίες στην ζωή μας. Αυτό σημαίνει ότι μία τεχνολογία όταν πρωτοβγαίνει είναι ακριβή. Με την πάροδο του χρόνου όμως το κόστος πέφτει. Εμείς είμαστε στην εισαγωγή αυτών των τεχνολογιών στη χώρα μας άρα είναι ακριβές. Με την πάροδο των ετών όμως το κόστος μειώνεται. Όπως και σε όλα τα προϊόντα τεχνολογίας… Σίγουρα όμως ένας γιατρός που σέβεται τον ασθενή του θα πρέπει να του παρουσιάσει τις δυνατότητες των επιλογών και του κόστους ώστε να φθάσει ο ασθενής στην επιθυμητή θεραπεία ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητές του.
Το σίγουρο είναι πως η πρόληψη μειώνει το κόστος. Εάν εγώ κάνω πρόληψη και τους τακτικούς καθαρισμούς θα προλάβω καταστάσεις και θα μειώσω πόνο, δυσφορία και κόστη.
Άρα η προληψη είναι το Άλφα και το Ωμέγα.
Βλαστοκύτταρα αναγέννησης
Θα ήθελα να σας ρωτήσω και για τα βλαστοκύτταρα. Πού βρίσκεται τεχνολογικά το πράγμα. Είναι σενάριο φαντασίας η δημιουργία δοντιών με καλλιέργεια βλαστοκυττάρων στο εργαστήριο;
Τα βλαστοκύτταρα είναι πρόδρομες κυτταρικές μορφές που μπορούν να ανανεώνονται με συνεχή πολλαπλασιασμό και να διαφοροποιούνται σε εξειδικευμένα κύτταρα σε εξειδικευμένη λειτουργία. Τι θέλουμε εμείς με τα βλαστοκύτταρα; Στοχεύουν στην αναγέννηση των ιστών που έχουμε χάσει. Αυτό για να γίνει, πρέπει ο γιατρός να ξέρει ακριβώς τον κυτταρικό μηχανισμό και συνήθως γίνεται με τη βοήθεια ενός ικριώματος και αυξητικών πρωτεϊνών. Δηλαδή εάν έχω χάσει εγώ οστό γύρω από το δόντι θα πρέπει να βάλω ένα ικρίωμα να εμπλουτίσω αυτό το ικρίωμα με τα βλαστοκύτταρα και να προσθέσω αυξητικούς παράγοντες για να γίνει ο πολλαπλασιασμός. Είναι μία τεχνική ιδιαίτερη αλλά θέλει ακόμη χρόνο και μελέτη στο εργαστήριο αλλά υπόσχεται πολλά στο μέλλον.
Δεν είναι πολύ μακρινή η αναγεννητική ιατρική.
Όχι δεν είναι.
Αλλά και πάλι επανέρχομαι στο θέμα της δημόσιας περίθαλψης. Γιατί είναι κρίμα και ίσως και άδικο να έχουμε την τεχνολογία και την επιστήμη και να μην μπορούμε να την αξιοποιήσουμε για το κοινό, δημόσιο όφελος. Για την υγεία των συνανθρώπων μας…
Αλλά εδώ δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε στο ένα και εμείς πάμε κατευθείαν στο… 10!
Ας πάμε και 10 βήματα παραπέρα και ας κάνουμε μία προβολή στο μέλλον και να αναρωτηθούμε εάν η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα μας αντικαταστήσει όλους ακόμη και εσάς τους γιατρούς ή να γίνει ο καλύτερος βοηθός τους. Τι πιστεύετε πως θα γίνει;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη λειτουργεί με αλγόριθμους. Είναι συμπληρωματική τεχνολογία και έρχεται να ενισχύσει το γιατρό. Ποιο είναι το κύριο πρόβλημά μας αυτή την εποχή; Είναι ο όγκος των δεδομένων. Άρα, η Τ.Ν. που είναι ένας αλγόριθμος που ενσωματώνει πολλές πηγές και όγκου πληροφοριών που δεν θα μπορούσε να τα επεξεργαστεί τόσο γρήγορα ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Είναι λοιπόν ένα όπλο η τεχνολογία αυτή. Την τελική επιλογή την έχει ο γιατρός. Σίγουρα δεν θα αντικαταστήσει το γιατρό. Έρχεται να προβλέψει καταστάσεις και να τις προλάβει. Έχει τη δυνατότητα σήμερα ο γιατρός με τη χρήση Τ.Ν. να δει εάν ένας ασθενής κινδυνεύει τις επόμενες 4 μέρες, ενδέχεται να νοσήσει από κάτι. Εφαρμογές Τ.Ν. μπορούν να προειδοποιήσουν εγκαίρως. Δε νομίζω ποτέ ότι η Τ.Ν. θα αντικαταστήσει το γιατρό. Απλώς θα είναι εργαλείο και βοηθός.
Δεν μιλάμε για ρομποτική ιατρική που είναι υπόθεση του παρόντος και ήδη γίνονται τέτοιες επεμβάσεις.
Είστε μάλλον αισιόδοξος;
Εικάζω ότι μπορεί να γίνει και θέλω να πιστεύω ότι δε θα αντικατασταθεί ο γιατρός γιατί υπάρχει και η ανθρώπινη σχέση του με τον ασθενή.
Μετά από όλα αυτά που είπαμε τι θεωρείτε σημαντικό σε ό,τι αφορά την οδοντιατρική περίθαλψη;
Το σημαντικό είναι ο άνθρωπος να μην παραμελεί την υγεία του. Να ενημερώνεται και να συμβουλεύεται τον γιατρό της εμπιστοσύνης του και να αφιερώνει χρόνο για τον εαυτό του. Δυστυχώς, η σύγχρονη ζωή οδηγεί σε κατακερματισμό της προσωπικότητάς μας και δυστυχώς ο άνθρωπος κάνει πολλά ανούσια πράγματα εκτός από το να προσέξει τον εαυτό του. Θα πρότεινα λοιπόν να αφιερώσουμε περισσότερο χρόνο για τη φροντίδα του εαυτού μας. Τη φροντίδα που μας αξίζει. Αν το κάνουμε αυτό θα έχουμε σίγουρα καλύτερη ποιότητα ζωής. Μία καλύτερη ζωή!
