Η ραγδαία ξενοδοχοποίηση του κέντρου της Αθήνας και η απραξία του υπουργείου Πολιτισμού απειλούν τον παλαιότερο σε λειτουργία κινηματογράφο της Αθήνας, το «Ιντεάλ», που το 2021 έκλεισε τα 100 χρόνια ιστορίας του. Ξεκίνησε το 1921 ως «Σαλόν Ιντεάλ» και μέσα στα χρόνια του καθιερώθηκε στην συνείδηση των Αθηναίων ως μία από τις σημαντικότερες κινηματογραφικές αίθουσες. Πρωτοπόρο στις τεχνολογικές εξελίξεις, το «Ιντεάλ» ήταν ο δεύτερος αθηναϊκός κινηματογράφος που έγινε πλήρως ομιλών με υπερσύγχρονα για την εποχή τους συστήματα ήχου, ενώ ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 1991.

Ο κίνδυνος για το «Ιντεάλ», όπως και για άλλους δύο ιστορικούς κινηματογράφους της Αθήνας, το «Άστορ» και το «Αελλώ», έγινε αρχικά γνωστός τον περασμένο Νοέμβριο, όταν δημοσιεύτηκε η προκήρυξη μακροχρόνιας μίσθωσης των κτιρίων που τα στεγάζουν, από τον ιδιοκτήτη τους τον Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ). Στην προκήρυξη δεν είχε τεθεί καμία δέσμευση προς τους επίδοξους επενδυτές για τη διατήρηση χρήσης των κινηματογράφων που στεγάζονται σε ακίνητα του ΕΦΚΑ, με ορατό τον κίνδυνο να οδηγηθούν σε κλείσιμο και οι τρεις ιστορικές κινηματογραφικές αίθουσες.

Κενό γράμμα οι καθησυχαστικές δεσμεύσεις

Μετά από τις διαμαρτυρίες που προκλήθηκαν τότε και τις σχετικές ερωτήσεις που κατατέθηκαν στην Βουλή από βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ, δόθηκαν αρχικά επίσημες διαβεβαιώσεις από το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, στο οποίο και υπάγεται ο ΕΦΚΑ, πως «δεν δρομολογείται αλλαγή χρήσης των κινηματογράφων Αελλώ, Άστορ και Ιντεάλ».

Ειδικότερα για το «Ιντεάλ», η ανακοίνωση του υπουργείου ενημέρωνε πως «όσοι υποψήφιοι επενδυτές ήρθαν σε επαφή με τον e-ΕΦΚΑ βλέπουν θετικά τη διατήρηση της χρήσης της αίθουσας ως κινηματογράφου με ταυτόχρονη αναβάθμιση αυτής μέσα από την αξιοποίησή της και για θεατρικές παραστάσεις ή άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις».

Στην ίδια ανακοίνωση, μάλιστα, τονιζόταν πως «βασικό κριτήριο για τη λήψη της όποιας απόφασης από τη διοίκηση του e-ΕΦΚΑ παραμένει η άμεση αξιοποίηση του συνόλου της ακίνητης περιουσίας που διαχειρίζεται ο φορέας και, παράλληλα, ο σεβασμός στην ιστορικότητα των κτιρίων και των χρήσεων αυτών. Καμία απόφαση δεν πρόκειται να ληφθεί χωρίς να λαμβάνει και τα δύο αυτά στοιχεία υπόψη».

Η ευθύνη του υπουργείου Πολιτισμού

«Προς την κατεύθυνση αυτή», συνέχιζε η ανακοίνωση εκείνη του υπουργείου Εργασίας, «η διοίκηση του e-ΕΦΚΑ βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία και συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για όσα κτίρια έχουν αρχιτεκτονικό, ιστορικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον, συμπεριλαμβανομένων και των κινηματογράφων που βρίσκονται στην ιδιοκτησία του φορέα».

Στα τέλη Νοεμβρίου, με ομόφωνο ψήφισμά του παρενέβη και το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων, σημειώνοντας πως «θεωρεί κρίσιμη για τον χαρακτήρα, την μνήμη και τον πολιτιστικό πλούτο της πόλης, τη συνέχιση της λειτουργίας των τριών ιστορικών κινηματογραφικών αιθουσών του κέντρου, Ιντεάλ, Άστορ και Αελλώ», καλούσε το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ) και κάθε άλλη αρμόδια αρχή, να ενεργήσουν για την κήρυξη ως διατηρητέας της χρήσης των ιστορικών κινηματογραφικών αιθουσών της Αθήνας, καθώς και να μεριμνήσουν για τη θεσμική προστασία τους ως χώρων πολιτισμού, «στα πρότυπα της προστασίας που έχει εξασφαλιστεί με υπουργική απόφαση του 1997 για τους θερινούς κινηματογράφους της πόλης».

Η τελευταία αυτή αναφορά παραπέμπει στην υπουργική απόφαση του 1997 που υλοποίησε το όραμα της Μελίνας Μερκούρη, σώζοντας από την μετατροπή τους σε πολυκατοικίες ή υπαίθρια πάρκινγκ σαράντα επτά (47) θερινούς κινηματογράφους της Αθήνας και ευρύτερα του Λεκανοπεδίου, μέσα από τον χαρακτηρισμό ως διατηρητέων των χρήσεων των κτισμάτων που τους στέγαζαν.

Παραπομπή στην ίδια ιστορική υπουργική απόφαση κάνει στην πρόσφατη παρέμβασή του για το θέμα, με ανοιχτή επιστολή η οποία κοινοποιείται στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και στον υφυπουργό Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη, και η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου (ΕΑΚ).

«Το ζήτημα πλέον αφορά την ελληνική πρωτεύουσα στο σύνολό της», παρατηρεί η ΕΑΚ. Και αναρωτιέται: «Τι όραμα έχει η πολιτεία για αυτή την πόλη; Ποια θέλουμε να είναι η Αθήνα σε δέκα χρόνια από σήμερα; Αυτή τη στιγμή η Αθήνα κινδυνεύει να μετατραπεί από μια πολυπρόσωπη, ευρωπαϊκή πόλη, με μόνιμους κατοίκους και μόνιμους χώρους πολιτισμού, σε ένα εστέτ τουριστικό πάρκο το οποίο θα προσφέρει κατ’ αποκλειστικότητα μπουτίκ υπηρεσίες διαμονής και εστίασης σε ξένους ταξιδιώτες».

Οι κινηματογράφοι», ολοκληρώνει σε δραματικούς τόνους την επιστολή της η ΕΑΚ, «είναι ο κατεξοχήν χώρος πολιτισμού της μητρόπολης. Μια σύγχρονη πόλη χωρίς κινηματογράφους στον αστικό ιστό της είναι μια πόλη σε κρίση.

Την κρίση αυτή και την αναγκαιότητα της διατήρησης της μνήμης που φέρουν οι ιστορικοί κινηματογράφοι της Αθήνα δεν φαίνεται να τα αντιλαμβάνεται η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Λαλίστατη σε άλλα θέματα που της επιτρέπουν, κατά την αντίληψή της ή τις συμβουλές της επικοινωνιακής συμβούλου της, να εισπράττει μόνο επαίνους και θετική προβολή, σε έναν ορυμαγδό εντυπώσεων, για το συγκεκριμένο θέμα σιωπά επιδεικτικά, όπως, άλλωστε, πράττει και σε όλες τις περιπτώσεις που επιθυμεί να αποφύγει τις ευθύνες της είτε από τις καταστροφικές επιλογές της είτε από την απραξία της.

Τι μέλλει γενέσθαι;

Το θέμα της διάσωσης του «Ιντεάλ» και των άλλων ιστορικών κινηματογράφων της Αθήνας επανήλθε στο προσκήνιο, καθώς οι διαβεβαιώσεις του υπουργείου Εργασίας αποδείχθηκαν κενές περιεχομένου.

Απόντος του υπουργείου Πολιτισμού, η πρωτοβουλία για την διάσωση των κινηματογράφων είχε περάσει στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), που σε έκθεσή του χαρακτήριζε τα συγκεκριμένα κτίρια «διατηρητέα» και «έργα τέχνης», προτείνοντας στον ΕΦΚΑ, στο ΥΠΠΟΑ και στον Δήμο Αθηναίων την έκδοση υπουργικής απόφασης, σύμφωνα με την οποία να χαρακτηριστεί ως διατηρητέα η χρήση κινηματογράφου-θεάτρου στο τμήμα που καταλαμβάνει σήμερα η χρήση αυτή, τόσο για το «Άστορ» όσο και για το «Ιντεάλ».

Ωστόσο, την τελευταία μέρα της προθεσμίας ο ΕΦΚΑ, δηλαδή επί της ουσίας το υπουργείο Εργασίας, διαψεύδοντας την προηγούμενη τοποθέτησή του, υπέβαλε ένσταση, με αποτέλεσμα να σταματήσει η διαδικασία της κήρυξης διατηρητέας της χρήσης τους, ενώ οι άμεσα ενδιαφερόμενοι δεν είχαν τον απαραίτητο χρόνο ούτε καν να απαντήσουν χρονικό στις αιτιάσεις της τελευταίας στιγμής!

Η επιχειρηματολογία του ΕΦΚΑ-υπουργείου Εργασίας για την μη χαρακτηρισμό διατηρητέας τη χρήσης της αίθουσας του «Ιντεάλ» είναι πως το επιχειρηματικό πλάνο του αναδόχου, της εταιρείας «Ξενοδοχεία Ελλάδος Mitsis Company A.E.», προβλέπει να διαμορφωθεί η κινηματογραφική αίθουσα σε Θέατρο-Συνεδριακό Κέντρο, διότι «συζητώντας για το μέλλον της κινηματογραφικής αίθουσας, το οποίο διαχωρίζεται σαφώς από το μέλλον της κινηματογραφικής παραγωγής, όλοι οι εμπλεκόμενοι συμφωνούν ότι η νέα πραγματικότητα με την κυριαρχία της πλατφόρμας (streaming) (χαμηλό κόστος θέασης, ποικιλία και ποιότητα, άνεση σπιτιού) συνεχώς απομακρύνει το κοινό από την αίθουσα»...

Με άλλα λόγια, ο ΕΦΚΑ-υπουργείο Εργασίας αλλάζει την επίσημη τοποθέτησή του του Νοεμβρίου, εναρμονιζόμενο πλήρως με τις απαιτήσεις και την επιχειρηματολογία του επιχειρηματικού ομίλου που εκμίσθωσε, έναντι 70.000 ευρώ μηνιαίως, για 45 χρόνια το μεγαλύτερο από τα δύο κτίρια του ιστορικού Μεγάρου Σλίμαν-Μελά, το τετραώροφο κτίριο στην Πανεπιστημίου 46 και Χαριλάου Τρικούπη, έργο του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ, σε μικρό τμήμα του οποίου λειτουργεί ο κινηματογράφος, με σκοπό να το μετατρέψει σε υπερπολυτελές ξενοδοχείο.

Ας σημειωθεί πως το Μέγαρο Σλίμαν-Μελά είναι ένα μόνο από τα περίπου 520 ακίνητα, που περιλαμβάνονται στο χαρτοφυλάκιο του ΕΦΚΑ, εκ των οποίων τα 91, συνολικής αξίας σχεδόν μισού δισεκατομμυρίου ευρώ (!), βρίσκονται στον Δήμο Αθηναίων.

Η τύχη του «Ιντεάλ» δεν έχει ακόμη κριθεί οριστικά. Μπορεί στην Αθήνα η gentrification να απειλεί πλέον ευθέως και τα ιστορικά τοπόσημα. Μπορεί τα συναρμόδια υπουργεία να παριστάνουν πως δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, υποχωρώντας, στην πραγματικότητα, στα σχέδια του ιδιώτη επενδυτή. Μπορεί το υπουργείο Πολιτισμού να μην αναλαμβάνει τις ευθύνες του και, φυσικά, η Λίνα Μενδώνη να μην είναι η Μελίνα.

Αλλά συνεχίζουν να υπάρχουν τα συλλογικά υποκείμενα και οι άνθρωποι που είναι έτοιμοι να δώσουν τον αγώνα σωτηρίας για το «Ιντεάλ». Ήδη οργανώνονται και μας καλούν σε μια πρώτη πράξη συμπαράστασης και συστράτευσης, οργανώνοντας για την Κυριακή 2 Απριλίου δωρεάν προβολές, live για το κοινό και συλλογή υπογραφών για την προστασία των κινηματογράφων που απειλούνται.

Στη δράση συμμετέχουν τα ιστορικά σινεμά του κέντρου της Αθήνας «Ιντεάλ», «Άστορ» και «Ίριδα», που κινδυνεύουν άμεσα με διακοπή της λειτουργίας τους.