Η δέσμη μέτρων που ανακοίνωσε ο αναπληρωτής υπουργός Αθλητισμού, Γιάννης Βρούτσης την Τετάρτη 20/12/2023, αν είχε εφαρμοστεί έγκαιρα δεν θα απέτρεπε κανένα από τα πρόσφατα φονικά και σοβαρά επεισόδια. Ούτε τη δολοφονία του Άλκη Καμπανού στο δρόμο, ούτε την κάθοδο των μυρίων Κροατών και την δολοφονία Κατσούρη εκτός γηπέδου και ποδοσφαιρικού αγώνα, ούτε το ξύλο στη μέση της Θεσσαλονίκης μεταξύ αρειανών και παοκτσήδων, πολύ δε περισσότερο το περιστατικό έξω από το γήπεδο του Ρέντη στο οποίο τραυματίστηκε βαρύτατα και πέθανε τελικά την Τετάρτη 27/12 ένας αστυνομικός και αποτέλεσε την θρυαλλίδα των νέων αυτών μέτρων… Οι οπαδικές συγκρούσεις γίνονται στις εθνικές οδούς και σε κεντρικές οδικές αρτηρίες, σε κεντρικές πλατείες, σε γήπεδα τρίτων, σε άσχετα αθλήματα, σε εμπορικά κέντρα, σε ραντεβού για ξύλο. Όσα επεισόδια γίνονται μέσα στα γήπεδα συνήθως περιορίζονται (με μεγαλειώδη εξαίρεση τον τελικό κυπέλλου στο πανθεσσαλικό το 2017), αλλά πάντως δεν αποτελούν πλέον την κορυφή της οπαδικής βίας. Όταν διακόπτονται αγώνες συνήθως αφορούν επεισόδια εκτός γηπέδου, και την αλόγιστη χρήση χημικών από την ΕΛ.ΑΣ.
Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν, είναι μέτρα που παίρνονται όχι για να αποδώσουν για τη λύση κάποιου προβλήματος, αλλά για να επικοινωνηθούν ως μέτρα λύσης ενός προβλήματος, που φυσικά όχι μόνο δεν αγγίζουν καν, αλλά δεν μας περιγράφουν καν ποιο είναι. Είναι κάτι που το συναισθάνεται άλλωστε και η πλειονότητα των συμπολιτών μας
Αν διαβάσει κανείς την τοποθέτηση του κ. Βρούτση, θα διαπιστώσει πως δεν την συνέχει καμία ουσιαστική γνώση του προβλήματος, δεν διδάσκεται τίποτα από τα όσα προηγήθηκαν, και κυρίως επαναφέρει (ή ανανεώνει) την αυστηροποίηση ποινών και μέτρων μέσα σε γήπεδα μια προσέγγιση η οποία καμία αλλαγή δεν θα επιφέρει στα ήδη ισχύοντα. Αξίζει να παραθέσουμε μερικά από όσα είπε γιατί από αυτά και μόνο είναι σαφές πως κανένας στην κυβέρνηση δεν έχει ιδέα για το θέμα, παρά τις εξάρσεις αυτοθαυμασμού:
…Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει αποφασιστικά θέσει το πλαίσιο, τα μέτρα που ελήφθησαν μετά τη δολοφονία Καμπανού ήταν άμεσα, το ιδιώνυμο αυστηροποιήθηκε και οι ποινές για την αθλητική βία αυξήθηκαν σε βαθμό τέτοιο που όμοιό του δεν υπάρχει στην Ευρώπη. Η Αστυνομία σάρωσε τους Συνδέσμους των Οργανωμένων οπαδών, αρκετοί εκ των οποίων είναι και οι θύλακες των παραβατικών που παρεισφρέουν στο ποδόσφαιρο και δημιουργούν όλες αυτές τις θλιβερές καταστάσεις.
Και ενώ τα μέτρα ήταν εξαιρετικά αυστηρά, γίναμε μάρτυρες ακόμα μίας θηριωδίας εκ μέρους των οργανωμένων οπαδών, με θύμα αυτή τη φορά έναν Αστυνομικό, που παλεύει για τη ζωή του, έχοντας ήδη χάσει το πόδι του, σε αναίτια επίθεση εναντίον του την ώρα που διεξαγόταν ένας αγώνας βόλει!
Δηλαδή ο κ. Βρούτσης θεωρεί αυτονόητα πως η αυστηροποίηση των νόμων περιορίζει το πρόβλημα, κάτι που πάει αντίθετα από τη συσσωρευμένη παγκόσμια εγκληματολογική εμπειρία, αλλά δεδομένου και του νομικού συντηρητικού λαϊκισμού της νέας μεταρρύθμισης του ποινικού κώδικα, εντάσσεται στη συνολική φιλοσοφία δικαίου της κυβέρνησης. Θα μπορούσε να πει κανείς μάλιστα πως η οπαδική βία χρησιμοποιείται -πάλι- για να εδραιώσει μια συναίνεση στην σκληρή καταστολή ως μόνιμο φάρμακο, κάθε κοινωνικής παθογένειας.
Οι ίδιες οι διαπιστώσεις άλλωστε («το πιο αυστηρό πλαίσιο στην Ευρώπη») του υπουργού οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα: η αυστηροποίηση των ποινών δεν οδηγεί σε πάταξη της οπαδικής βίας. Με άλλα λόγια, ήταν δεδομένο πως οι αυστηρές ποινές δεν θα αντιμετώπιζαν κανένα πρόβλημα, και είναι δεδομένο επίσης πως οι υπόλοιπες παρεμβάσεις που ανακοίνωσε την Τετάρτη είναι εξίσου “τζούφιες” για λόγους που θα εξηγήσουμε παρακάτω…
Ας σημειώσουμε πως ο πρωθυπουργός ο ίδιος είχε αναγγείλει υπερηφάνως μετά την δολοφονία του Άλκη Καμπανού τον Φεβρουάριο του 2022, την αυστηροποίηση των ποινών για την «αθλητική βία»:
…και αμέσως μετά την προέλαση των Κροατών φιλάθλων στη Νέα Φιλαδέλφεια και τη δολοφονία του Μιχάλη Κατσούρη τον Αύγουστο του 2023 (παρεμπιπτόντως όλοι οι συλληφθέντες Κροάτες και μη για τα επεισόδια αποφυλακίστηκαν την Παρασκευή), άλλο ένα πακέτο μέτρων, επίσης σε κατεύθυνση που επαναλήφθηκε την Τετάρτη:
…Για να βγει πριν μια εβδομάδα ο ίδιος να μας πει πως τα «μέτρα που είχαμε πάρει δεν ήταν αρκετά». Ενώ απλώς τα μέτρα που είχαν πάρει είναι εκτός θέματος.
Μπερδεύοντας το βόλεϊ με το τρόλεϊ
Ας ανακεφαλαιώσουμε τα τραγικά περιστατικά του Ρέντη, όσα τα συνόδευσαν αλλά και τις αντιδράσεις γύρω από αυτά, μια και συνοψίζουν πολλές όψεις της κυβερνητικής πολιτικής:
Σε αγώνα βόλεϊ μεταξύ των ομάδων του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού (χωρίς παρουσία οπαδών του παναθηναϊκού φυσικά), 15 άτομα από την κερκίδα του Ολυμπιακού βγήκαν έξω από τον αγωνιστικό χώρο για να την «πέσουν στους μπάτσους». Ένας από αυτός, ο 18χρονος κατηγορούμενος πια, έστρεψε προς τις δυνάμεις των ΜΑΤ μια ναυτική φωτοβολίδα, την οποία ισχυρίζεται πως του είχε δώσει κάποιος ομαδάρχης / αρχηγός / χουλιγκανοβοσκός (εδώ φαίνεται και η αποτελεσματικότητα της «σάρωσης των λεσχών των οργανωμένων» την οποία επικαλέστηκε ο υπουργός), και πυροβόλησε. Η φωτοβολίδα εξοστρακίστηκε στο έδαφος και έπληξε στο πόδι έναν άνδρα των ΜΑΤ, ο οποίος σαν συνέπεια του χτυπήματος ακρωτηριάστηκε για να καταλήξει τελικά χθες.
Η αντίδραση της κυβέρνησης λοιπόν ήταν άμεση και χωρίς καμία λογική ή ουσία, όπως είπαμε: Έγιναν επεισόδια έξω από το γήπεδο βόλεϊ, όπου έπαιζε η ομάδα βόλεϊ, του ερασιτέχνη Ολυμπιακού. Σαν συνέπεια αυτών, τιμωρήθηκαν όλες οι ΠΑΕ του επαγγελματικού ποδοσφαίρου (και κανενός άλλου αθλήματος) να παίξουν κεκλεισμένων των θυρών για δύο μήνες. Αυτό παρότι κανένα μείζον επεισόδιο βίας από οργανωμένους οπαδούς, πέραν κάποιων κροτίδων και παρομοίων, δεν αποτέλεσε την αφορμή της νέας ποδοσφαιρικής «μεταρρύθμισης». Αν υποβόσκει έμμεσα η κατηγορία ότι οι συγκεκριμένοι που τραυμάτισαν σοβαρά τον αστυνομικό έχουν σχέση, χρηματοδοτούνται, ή προστατεύονται από την ΠΑΕ Ολυμπιακός (και θα ήταν η μόνη λογικοφανής αιτιολόγηση της επιλογής της τιμωρίας ποδοσφαιρικών χώρων) τότε προφανώς θα έπρεπε να ζητηθεί η ποινική δίωξη ανθρώπων της συγκεκριμένης ΠΑΕ και η τιμωρία της και καμίας άλλης. Όπως αντίστοιχα αν προέκυπτε σχέση της διοίκησης της ΠΑΕ Παναθηναϊκός με όσους συνέργησαν στην δολοφονική επίθεση των Κροατών εναντίον του οπαδού της ΆΕΚ, Μιχάλη Κατσουρή. Μια τέτοια ευθύνη δεν μπορεί να διαχέεται επί δικαίων και αδίκων. Δεν έχει καμία λογική να τιμωρείται ο Πανσερραϊκός, και οι κάτοχοι διαρκείας της ομάδας του π.χ. για κάτι που συνέβη από τρίτους, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακρυά, σαν να είναι κοινή και συλλογική ευθύνη όλων των σωματείων η εγκληματική δράση ομάδων ανάμεσα στους οργανωμένους των μεγάλων ομάδων. Αν πάλι είναι κοινή η ευθύνη των ΠΑΕ η φύλαξη των αγωνιστικών χώρων της ελληνικής πετοσφαίρισης , γιατί δεν διώχθηκε η ΕΠΑΕ ποινικά και αστικά;
Επανάληψη μήτηρ της αρνήσεως
Μετά από την πρώτη αντίδραση με τα ξεκάρφωτα «κεκλεισμένων των θυρών» γήπεδα ποδοσφαίρου, τα τελευταία μέτρα που εξήγγειλε υπερηφάνως ο κ. Βρούτσης είναι remake παλιότερων. Η “Κατιούσα” είχε περισυλλέξει τις αλλεπάλληλες κυβερνητικές παρεμβάσεις από το 2006 μέχρι τον Αύγουστο του 2023. Ας δούμε λοιπόν και τις τελευταίες
- Σε ότι αφορά την αυστηροποίηση, υπήρξε το «ιδιώνυμο» Ορφανού το 2006 (για τον οποίο ο κ. Φλωρίδης είναι πολύ υπερήφανος), το οποίο τότε λίγους μήνες μετά την ψήφισή του, δεν απέτρεψε ούτε την δολοφονία Φιλόπουλου, ούτε την οπαδική βία, ενώ οδήγησε αθώους στη φυλακή και αμφισβήτησε βασικές πρόνοιες της αναλογικότητας και του δικαίου. Πρόκειται για μια παραφροσύνη που εξήγγειλε ήδη από τον Φεβρουάριο του 2022 και ο πρωθυπουργός όπως είδαμε και μάλιστα σαν πρωτότυπη ιδέα.
- Τα ηλεκτρονικά εισιτήρια και οι κάμερες υφίστανται από το 2015, και αν δεν έχουν εφαρμοστεί σωστά όπως διατείνεται ο υπουργός (και δεν νομίζω πως βρίσκεται εκεί το πρόβλημα) δεν χρειάζεται παρά σωστή εφαρμογή των ήδη ψηφισθέντων. Η βεβαιότητα για την ταυτοποίηση μέσω κινητού (το 2019 σημειώνω πως το 70% των άνω των 50 στην Ελλάδα δεν είχε smartphone) αφενός βασίζεται σε αφελή τεχνοφετιχισμό, αφετέρου δεν αντιμετωπίζει το πραγματικό οπαδικό πρόβλημα: της διάχυσης της οπαδικής βίας έξω από τους αγώνες ποδοσφαίρου (κάτι που κατά πάσα πιθανότητα είναι αθέλητη παρενέργεια της αποτελεσματικότητας του περιορισμού της βίας μέσα στα γήπεδα ποδοσφαίρου).
- Η Διαρκής Επιτροπή για την Αντιμετώπιση της Βίας: άλλο ένα μέτρο που εξαγγέλθηκε ενώ υπάρχει ήδη από το 1999, το οποίο θα αναβαθμιστεί με επιπλέον αρμοδιότητες και ευρύτερη σύνθεση για να αποκρύψει το γεγονός πως κανένα πραγματικό κοινωνικό πρόβλημα δεν λύθηκε φτιάχνοντας ad hoc επιτροπές γραφειοκρατών.
Άλλωστε τα μέτρα που παίρνονται, όταν απλά δεν αναμασούν τα προηγούμενα, μεταφέρουν αλλά δεν επιλύουν το εκάστοτε θέμα: Οι κάμερες μεταφέρουν τη βία εκεί που δεν υπάρχουν. Οι ταυτότητες φιλάθλων, ηλεκτρονικές ή μη, το πολύ να αποκλείσουν από τη φυσική παρουσία στα ποδοσφαιρικά γήπεδα ορισμένων από τους οργανωμένους, οι οποίοι όμως θα παραμείνουν οργανωμένοι και θα δρουν αλλού. Οι τιμωρίες των ΠΑΕ θα γίνουν πιο αυστηρές, αλλά θα τιμωρούνται και για επεισόδια σε αγώνα υδατοσφαίρισης, ή στην Εθνική οδό; Οι λέσχες που θα γίνουν μία ανά ομάδα είναι ήδη μία ανά ομάδα: ουσιαστικά όλα τα σχετικά είναι ξαναζεσταμένος νόμος Κοντονή.
Τι συμβαίνει στην Ευρώπη;
Βρίσκομαι στην πρωτόγνωρη για μένα θέση να συμφωνήσω με τον αντιπρόεδρο του Ολυμπιακού κ. Καραπαπά ως προς τούτο (και μόνον):
Δεν υπάρχει θέμα αθλητικής ή οπαδικής βίας. Αυτό που υπάρχει είναι κοινωνική βία, κυρίως από νέα παιδιά τα οποία ομαδοποιούνται μέσα στους χώρους των γηπέδων και έξω από αυτά, οι οποίοι είναι πάντα χώροι ζυμώσεων.
Δεν είναι ελληνικό το φαινόμενο. Σε προηγμένες χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, αυτή τη χρονιά μόνο έχουμε αμέτρητα περιστατικά βίας μέσα και έξω από τα γήπεδα. Στην Ελλάδα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, αν όχι όλα, είναι επεισόδια που γίνονται εκτός γηπέδων.
Πράγματι, είναι εντυπωσιακό πως η συζήτηση για το τι συμβαίνει στην Ελλάδα, διεξάγεται ερήμην του τι συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές (για να μην πάμε στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική ή στην Ασία) χώρες. Βέβαια αν κοιτάξουμε τι όντως συμβαίνει, δεν θα δούμε μόνο κοινωνική βία, αλλά και το οργανωμένο έγκλημα: Πριν λίγα χρόνια οι δικαστικές αρχές της Ιταλίες διερευνούσαν την σχέση των οργανωμένων οπαδών της Γιουβέντους με την Ντράνγκετα, την Καλαβρέζικη μαφία. Πέρυσι οι κερκίδες στο Σαν Σίρο, έδρα της Ίντερ, άδειασαν με τη βία από οργανωμένους της ομάδας, σαν απόδοση τιμής στον δολοφονημένο αρχηγό τους, έναν βαρυποινίτη γκάνγκστερ με σχέση με τις μαφίες και την ακροδεξιά. Σεσημασμένοι ακροδεξιοί κακοποιοί (δολοφονημένοι και αυτοί) ήταν οι αρχηγοί της κερκίδας της Λάτσιο και της Γιουβέντους, τουλάχιστον. Στη Σερβία και στη Βοσνία τα πράγματα είναι παρεμφερή. Ενώ ανάλογα φαινόμενα υπάρχουν και στην Ισπανία και στη Γερμανία. Προεδρικοί στρατοί υπάρχουν και στην Πορτογαλία.
Δεν υπάρχει αμφιβολία για ανάλογες διασυνδέσεις μελών των λεσχών με το οργανωμένο έγκλημα και στην πρόσφατη επίσκεψη Οικονόμου – Βρούτση στον Άρειο Πάγο, υποτίθεται πως ζητήθηκε ο εντοπισμός αυτών των σχέσεων.
Αλλά με βάση την έως τώρα εμπειρία, όχι μόνο δεν έχει υπάρξει μείωση της δράσης του οργανωμένου εγκλήματος στη χώρα μας, αλλά όλο και περισσότερες ειδήσεις (από αυτές που στο σύστημα 107 δεν πολυκυκλοφορούν) δείχνουν πως ούτε η ΕΛΑΣ, ούτε η δικαιοσύνη δεν φαίνονται πρόθυμες ή ικανές να διεκπεραιώσουν τέτοιου είδους διώξεις. Αν οργανωμένοι έχουν σχέση με την “Greek Mafia”, τίποτα στο ιστορικό αντιμετώπισής της από το κράτος –για να το πούμε ήπια– δεν δείχνει πως πρόκειται να φτάσει κάποιο «μαχαίρι στο κόκκαλο».
Τα φαινόμενα τυφλής οπαδικής βίας πράγματι υποκρύπτουν ταυτόχρονα ένα βαθύτερο κοινωνικό πρόβλημα. Είναι ένα φαινόμενο με μεγαλύτερη σχέση με την έξαρση της νεανικής εγκληματικότητας, παρά με τις αποφάσεις τις ΕΠΑΕ ή της ΕΠΟ, αλά και με διαχρονικότητα που υπερβαίνει την τρέχουσα συγκυρία.
Αν η κυβέρνηση ενδιαφέρεται πάντως να αντιμετωπίσει το ζήτημα της σχέσης οργανωμένων με Προέδρους, και να ρίχνει πρόστιμο και ποινές σε όσους κάνουν εμπρηστικές δηλώσεις, της ευχόμαστε καλή τύχη και καλή επιτυχία, αν και δεν έχει πράξει ποτέ κάτι που να δείχνει πρόθεση ανασκαλέματος προς αυτήν την κατεύθυνση, μια και εκεί θα έχει να κάνει μέτωπο με επικοινωνιακά ισχυρότατους παίκτες, που τώρα τη στηρίζουν σε κάθε επίπεδο.
ΥΓ1: «Στα γήπεδα πρέπει να επιστρέψουν οι παρέες, οι οικογένειες, οι πατεράδες και οι μανάδες με τα παιδιά τους» έλεγε ο Βρούτσης και αναρωτιέμαι, έχοντας ζήσει ως απλός φίλαθλος την εικόνα των Ελληνικών γηπέδων από το 1980 μέχρι σήμερα σε ποια μυθική ειδυλλιακή εποχή θέλει να επιστρέψουμε ακριβώς; Η εξωγηπεδική δράση και τα μαχαίρια είναι ένα θέμα, αλλά μπορεί κανείς να πει πως πλέον τα ίδια τα γήπεδα είναι συνήθως ασφαλέστερα για τις οικογένειες και τα παιδιά από εκείνα της δεκαετίας του 90 και του 2000. Και αν κινδυνεύει σήμερα από κάτι είναι περισσότερο η για ψύλλου πήδημα χρήση δακρυγόνων μέσα και γύρω από τα γήπεδα, παρά από την βία μέσα σε αυτά.
ΥΓ2: Η αστυνομία στην περίπτωση της αιματηρής επίθεσης στον Ρέντη, σε αντίθεση με τα συνήθη, αντέδρασε αστραπιαία. Σε μια πρωτοβουλία εμπνευσμένη μάλλον από τη συμπεριφορά του IDF στη Γάζα, έδιωξαν τα γυναικόπαιδα, και κράτησαν τους άντρες που ήταν παρόντες στο γήπεδο, πάνω από 400 αιχμαλώτους, ή αγνοούμενους όπως τους περιέγραψε ο Θανάσης Καμπαγιάννης συνήγορος μίας εκ των οικογενειών που δεν έβρισκαν τους συγγενείς τους, καθώς οι άνθρωποι – μεταξύ των οποίων ανήλικοι – κρατήθηκαν όλο το βράδυ και δεν αφέθηκαν ελεύθεροι παρά μετά το άλλο μεσημέρι όταν τους δόθηκε η δυνατότητα να ενημερώσουν φίλους, γονείς. Πάρθηκε γενετικό υλικό χωρίς να έχουν απαγγελθεί κατηγορίες, έγιναν καταθέσεις χωρίς την παρουσία δικηγόρων – ούτε καν τη δυνατότητα επικοινωνίας με αυτούς. Ένας εκ των δικηγόρων περιέγραψε πως καταλύθηκε εκείνο το βράδυ ο μισός ποινικός κώδικας και ο μισός κώδικας ποινικής δικονομίας. Ο δράστης ήταν ένας από αυτούς που είχε προσαχθεί, αλλά η σύλληψή του έγινε εφικτή μόνο μετά την μαρτυρία δύο άλλων από την ομάδα. Ο ιθύνων νους της επίθεσης δεν ήταν μεταξύ εκείνων που είχαν προσαχθεί. Η άδικη και ακραία ταλαιπωρία, αλλά ακόμα και βίαιη κακοποίηση, σχετικών και ασχέτων θεωρήθηκε ως αξιοθαύμαστη επίδειξη πυγμής της κυβέρνησης και της αστυνομίας και όχι ως καταπάτηση βασικών αρχών ενός κράτους δικαίου. Στην επικοινωνιακή διαχείριση της κυβέρνησης, με την ανοχή του δικαστικού σώματος, κανένα δικαίωμα δεν έχουν όχι μόνο όσοι θεωρούνται από την ίδια ως «περιθωριακοί» αλλά ακόμα και όσοι απλά περιγράφονται από τα φιλικά της ΜΜΕ ως περιθωριακοί. Είναι άλλη μια κλασική εκδήλωση του ακροδεξιού λαϊκισμού που διατρέχει τις προβληματικές σχέσεις της κυβέρνησης με βασικές αρχές του κράτους δικαίου.
