Την ώρα που γράφω αυτό το άρθρο, είναι Απρίλιος του 2024. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Πάσχα έχει ήδη τελειώσει και η ζωή έχει επανέλθει στους καθημερινούς της ρυθμούς. Ο Χριστός έχει αναστηθεί, ενώ εδώ στην Ελλάδα, ο Ιησούς δεν έχει μπει ακόμη στην Ιερουσαλήμ.
Οι ημερομηνίες ανάμεσα στο Δυτικό και το Ορθόδοξο Πάσχα διαφέρουν για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, το Πάσχα είναι κινητή εορτή, σε αντίθεση με τα Χριστούγεννα, που εορτάζονται κάθε χρόνο την ίδια ημερομηνία. Δεύτερον, τα ημερολόγια που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της ημερομηνίας του Πάσχα είναι διαφορετικά. Η Δυτική Εκκλησία (Καθολική και Προτεσταντική) χρησιμοποιεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιεί το Ιουλιανό ημερολόγιο.
Η ελληνική λέξη «Πάσχα» σχετίζεται με τον εβραϊκό εορτασμό της απελευθέρωσης των Ισραηλιτών από τη σκλαβιά στην Αίγυπτο, με τη βοήθεια του Θεού. Σύμφωνα με τη Βίβλο (Έξοδος 11:1-12:36), άγγελος Κυρίου σκότωσε κάθε πρωτότοκο άνθρωπο και ζώο στην Αίγυπτο ενώ είχε πει στους Ισραηλίτες να βάψουν με το αίμα ενός θυσιασμένου αρνιού τις παραστάδες και τις πόρτες των σπιτιών τους. Βλέποντας το αίμα, ο άγγελος δεν θα έμπαινε στο σπίτι και το πρωτότοκο παιδί θα ζούσε.
Ο Ιησούς σταυρώθηκε στην Ιερουσαλήμ την ημέρα εορτασμού του εβραϊκού Πάσχα, η ημερομηνία του οποίου δεν είναι σταθερή. Συμπίπτει με την πρώτη πανσέληνο του μήνα Νισάν, τον πρώτο μήνα της Άνοιξης στο εβραϊκό ημερολόγιο. Η αγγλική λέξη «Easter» εικάζεται ότι προέρχεται από το «Eostre», μια προχριστιανική θεά της Άνοιξης.
Στη Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ., οι ηγέτες της Εκκλησίας συμφώνησαν ότι το Πάσχα θα έπεφτε την Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία (το σημείο στο οποίο ο Ήλιος είναι πάνω από τον ισημερινό της Γης και οι μέρες είναι ίσες).Οι αστρονόμοι υπολόγισαν αυτήν την ημέρα να είναι η 21η Μαρτίου, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο που χρησιμοποιούνταν τότε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Το Ιουλιανό ημερολόγιο, που εφευρέθηκε και πήρε το όνομά του από τον Ιούλιο Καίσαρα το 45 π.Χ., υπολόγιζε τη διάρκεια του έτους στις 365 και ένα τέταρτο, ημέρες. Εισήγαγε ένα δίσεκτο έτος κάθε τέσσερα χρόνια για να ευθυγραμμίσει τις ημέρες και ημερομηνίες του έτους με τις εποχές και τις ώρες της ανατολής και της δύσης του ηλίου. Αυτό είχε πραγματικά σημασία σε μια αγροτική κοινωνία, χωρίς ηλεκτρισμό, εξαρτημένη από το φυσικό φως.
Ωστόσο, το Ιουλιανό ημερολόγιο υπερεκτίμησε τη διάρκεια του έτους, κατά 11 λεπτά και 14 δευτερόλεπτα και περίπου 1.200 χρόνια αργότερα, οι ημερομηνίες του έτους να πέφτουν περίπου 10 ημέρες εκτός ευθυγράμμισης με τις αλλαγές της εποχής και τις προβλεπόμενες ώρες ανατολής και δύσης του ηλίου. Για να ευθυγραμμίσει εκ νέου τις εποχές με τις ημερομηνίες, το 1582, ο Πάπας Γρηγόριος ΙΥ’ εισήγαγε το νέο Γρηγοριανό ημερολόγιο, που ονομάστηκε από τον ίδιο.
Αστρονομικά πιο ακριβές από το Ιουλιανό ημερολόγιο, το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι αυτό που χρησιμοποιείται ευρέως σε όλο τον κόσμο σήμερα, αλλά η αντίσταση προς τον Πάπα και την Καθολική Εκκλησία σήμαινε ότι η υιοθέτησή του δεν ήταν άμεση απ’ όλες τις χώρες. Καθολικές χώρες, όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία υιοθέτησαν γρήγορα το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Μετατόπισαν την ημερομηνία τους κατά 10 ημέρες μπροστά και, το 1582, την Κυριακή 9 Δεκεμβρίου ακολούθησε η Δευτέρα 20 Δεκεμβρίου. Άλλες χώρες χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο. Το προτεσταντικό Ηνωμένο Βασίλειο υιοθέτησε το Γρηγοριανό ημερολόγιο το 1752. Μια αλλαγή 11 ημερών σήμαινε πως τη 2η Σεπτεμβρίου ακολούθησε η 14η Σεπτεμβρίου εκείνου του έτους. Αυτό προκάλεσε ταραχές στην Αγγλία καθώς οι άνθρωποι φοβήθηκαν ότι η ζωή τους είχε μειωθεί κατά 11 ημέρες. Η Ελλάδα υιοθέτησε το Γρηγοριανό ημερολόγιο το 1923, με μια αλλαγή 13 ημερών, όπου την Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου ακολούθησε η Πέμπτη 1 Μαρτίου, εκείνου του έτους.
Τόσο η Δυτική όσο και η Ορθόδοξη Εκκλησία υπολογίζουν το Πάσχα ως την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία στις 21 Μαρτίου. Αλλά εξαρτάται από το ποια «21η Μαρτίου» χρησιμοποιείται. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι ευθυγραμμισμένο με το αστρονομικό γεγονός της εαρινής ισημερίας, που λαμβάνει χώρα είτε στις 20 είτε στις 21 Μαρτίου.
Ωστόσο, η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν αναγνωρίζει την εξουσία του Πάπα ή του Γρηγοριανού ημερολογίου και βασίζεται στον υπολογισμό της στις 21 Μαρτίου σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο. Η διαφορά των 13 ημερών μεταξύ των δύο ημερολογίων (η οποία θα αυξηθεί σε 14 ημέρες μέχρι το έτος 2100), σημαίνει ότι η 21η Μαρτίου στο Ιουλιανό ημερολόγιο, αντιστοιχεί στις 3 Απριλίου στο Γρηγοριανό ημερολόγιο. Κατά συνέπεια, η πρώτη πανσέληνος μετά την «21η Μαρτίου» στο Ιουλιανό ημερολόγιο μπορεί να έρθει μόνο μετά τις 3 Απριλίου στο Γρηγοριανό ημερολόγιο. Αυτός είναι ο λόγος που το Ορθόδοξο Πάσχα μπορεί να είναι την ίδια μέρα, αλλά ποτέ νωρίτερα.
Η ημερομηνία του Πάσχα δεν έχει τόση σημασία. Η πραγματική ημερομηνία της σταύρωσης του Χριστού έχει χαθεί στην ιστορία. Αυτό που έχει σημασία είναι ο εορτασμός του θανάτου και της ανάστασης του Ιησού Χριστού, εάν πιστεύετε στη χριστιανική παράδοση, ή η άφιξη θερμότερων και μεγαλύτερων ημερών με την Άνοιξη, αν δεν πιστεύετε. Και το ότι όλοι έχουμε λίγο περισσότερο ελεύθερο χρόνο!
