Δε φθάνει μόνο η εκκωφαντική επιτυχία του Chega του ακροδεξιού Αντρές Βεντούρα στις εκλογές του Μαρτίου, που από την τρίτη θέση μπορεί να επηρεάζει την πολιτική ατζέντα στην Πορτογαλία. Η κοινωνία και οι θεσμοί στη χώρα της Ιβηρικής βλέπουν περιδεείς πως η ιδεολογία της ακροδεξιάς έχει ξεπεράσει την απλή ρητορεία, ιδίως σε νεότερα ακροατήρια. Και κυρίως πως πολλαπλασιάζονται οι «σκουαντριστικές» επιθέσεις ενάντια σε ομάδες και στρώματα της κοινωνίας που αποτελούν τον συνήθη αποδιοπομπαίο τράγο των νεοφασιστικών κύκλων.
Η ειδεχθής επίθεση σε κοιτώνα μεταναστών στο Πόρτο, που θύμισε την επίθεση της Χρυσής Αυγής καθώς έγινε δόλια την ώρα που κοιμόντουσαν και η βίαια και τρομοκρατική παρέμβαση στο Καμπεσέιρας ντε Μπάστου δύο ακροδεξιών ομάδων σε ομιλία για την διαφορετικότητα στα φύλα, που προκάλεσε την επέμβαση της αστυνομίας αποτελούν μόλις τα δύο πιο πρόσφατα επεισόδια σε ένα αποκρουστικό φαινόμενο που τείνει να πάρει υπέρογκες διαστάσεις. Ιδιαίτερα γιατί δείχνει πως δεν αποτελεί απλά ένα σημείο των καιρών, αλλά πως η διαστελλόμενη τούτη τάση υποκινείται βάσει οργανωμένου σχεδίου , το οποίο μάλιστα ξεπερνά τα σύνορα μίας συγκεκριμένης χώρας.
Οι αποκαλύψεις που είδαν τη δημοσιότητα πως οι νεοναζιστικές ομάδες στρατολογούν νέους, ριζοσπαστικοποιώντας την εφηβική αντίδραση και τον ναρκισσισμό της βίας σε αυτές τις ηλικίες και πως η επίθεση στο Πόρτο εκτελέσθηκε από ακροδεξιά ομάδα με επαφές στο διεθνές νεοναζιστικό κύκλωμα, φανερώνουν πόσο βαθύ είναι το πρόβλημα και πόσο άμεση είναι η ανάγκη να περισωθεί ό,τι απομένει από την ασθμαίνουσα δημοκρατία και τους καθημαγμένους θεσμούς. Και φυσικά όχι με τις σπασμωδικές μεταρρυθμίσεις και την καταστολή από μία εξουσία εν κρίσει και στριμωγμένη, που απλά νομιμοποιεί τις διαιρέσεις, που οι νέοι φασισμοί εκμεταλλεύονται για να διαδώσουν το μήνυμα μίσους τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της αστυνομίας, τα εγκλήματα που περισσότερο αυξήθηκαν ήταν εκείνα κατά του κράτους (πάνω από 16,9%) και κατά της πολιτιστικής/θρησκευτικής/ προσωπικής ταυτότητας (πάνω από 9,6%) με 367 κρούσματα το 2023, έναντι 289 το 2022. Αλλά και τα στοιχεία για την εγκληματικότητα των νέων αμείλικτα: η οπαδική βία το παρελθόν έτος αυξήθηκε κατά 14,6% έναντι του 2022, με έναν συνολικά αυξημένο αριθμό 6756 καταγεγραμμένων επεισοδίων. Ακόμη χειρότερο: τα επεισόδια σχολικής βίας, σε παιδιά κάτω των 16 ετών, αυξήθηκαν κατά 16% εν σχέσει προς το 2022, με καταγεγραμμένα 5.380 περιστατικά, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της υπηρεσίας Εσωτερικής Ασφάλειας (RASI) . Είναι εμφανές πως οι περιορισμοί κατά τη διάρκεια της πανδημίας, που απέκλεισαν επί μακρόν τους νέους από τη δυνατότητα κοινωνικοποίησης και της συμβίωσης μέσα στο σχολικό περιβάλλον, που ευνόησε τη δημιουργία αποκλειστικών ομάδων και παρεών, τους ανταγωνισμούς προς άλλους και κυρίως τον υποκειμενισμό και τον ναρκισσισμό των ΜΚΔ και της πολύωρης προσήλωσης στο διαδίκτυο και την ενασχόληση με βίαια βιντεοπαιχνίδια. Το οποίο δε, διαγνωσμένα αποτελεί το προνομιακό εργαλείο της διεθνούς ακροδεξιάς για τη διάδοση των εξωφρενικών, αλλά ιδιαίτερα μαυλιστικών, θεωριών τους και το όχημα για τη διασπορά του μίσους κατά ανθρώπων, κοινωνικών ομάδων και θεσμών.
Τον «διεθνικό» τούτο χαρακτήρα της επιτυχίας που έχουν οι ακροδεξιοί να ριζοσπαστικοποιούν και να στρατολογούν έχει εντοπίσει και η Υπηρεσίας Πληροφοριών Ασφαλείας (SIS), όπως παραδέχθηκε πρόσφατα και η διευθύντρια της Νέιβα ντα Κρουζ. Μιλώντας πρόσφατα σε συνέδριο του Αυτόνομου Πανεπιστημίου, η ντα Κρουζ τόνισε πως σήμερα υπάρχει «μια διαδικτυακή ακροδεξιά κοινότητα ή, καλύτερα ακόμη, ένα κακώς δομημένο δίκτυο διαδικτυακών ομάδων με ακροδεξιούς μαχητές διαφορετικών εθνικοτήτων, που αφιερώνεται στη διάδοση της προπαγάνδας μίσους, την εξύμνηση ακροδεξιών τρομοκρατών (όπως ο Νορβηγός Μπρέιβικ και ο Αυστραλός Τάραντ) και με την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, εμπειριών και εγχειριδίων, με σκοπό τη στρατολόγηση, τη ριζοσπαστικοποίηση και την ενθάρρυνση για τη διάπραξη βίαιων ενεργειών». Σύμφωνα με τη διευθύντρια του SIS, «αυτή η νέα ακροδεξιά βασισμένη σε τρομοκράτες προέκυψε από την alt-right εκδοχή της δεξιάς στη Βόρεια Αμερική και έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο».
Αυτή η νέα μορφή ονομάζεται «επιταχυντική», καθώς «σκοπεύει να επισπεύσει (ή να επιταχύνει) τα φυλετικά ή πολιτισμικά ξεσπάσματα, καθώς θεωρεί ότι δεν υπάρχουν πλέον άλλες εναλλακτικές για να σταματήσει η ‘αντικατάσταση της λευκής φυλής’». Αυτές οι «σφηκοφωλιές» κρύβονται και κινούνται επιδέξια σε όλο το μήκος και πλάτος του διαδικτύου, κυρίως στις πλατφόρμες παιχνιδιών και ριζοσπαστικοποιούν και στρατολογούν νέους, εκμεταλλευόμενες την πολιτική πόλωση που επικρατεί σήμερα σε όλες τις κοινωνίες. Μάλιστα, η τωρινή κινητοποίηση των νέων για την Παλαιστίνη, που για πολλούς πολιτειακούς και θεσμικούς παράγοντες ανά τον κόσμο (βλέπε Αγιούσο στην Ισπανία) ταυτίζεται με την «αριστερά» -που κατηγορείται ευθέως ως φιλο-ισλαμιστική και αντισημιτική- είναι δυνατόν να παροξύνει την ακροδεξιά μισαλλοδοξία, που -οποία ειρωνεία- στις ημέρες μας έχει αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό αντισημιτισμό της με τον αντι-ισλαμισμό (τουλάχιστον στις ΗΠΑ).
Η ρατσιστική επίθεση στο Πόρτο ανέδειξε τα προβλήματα ενσωμάτωσης και τη μισαλλοδοξία που κυριαρχεί πλέον στην Πορτογαλία απέναντι στους μετανάστες. Άλλωστε η επιτυχία του Βεντούρα οφείλεται στο γεγονός ότι οι κάτοικοι της χώρας προτάσσουν τη μετανάστευση ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της κοινωνίας, με την ξενοφοβία να εκτοξεύεται σε εκθετικό βαθμό τα τελευταία χρόνια. Η σχέση με την τεχνολογία και τα ΜΚΔ είναι ιδιαίτερα προσφιλές πεδίο για την ακροδεξιά, η οποία γνωρίζει κι εκμεταλλεύεται τις νέες τεχνολογίες και τα περιβάλλοντά της ταχύτερα από τις θεσμικές οντότητες που πρέπει να απαντήσουν σε αυτές τις εξτρεμιστικές προκλήσεις ή εκκολαπτήριες δραστηριότητες. Υπενθυμίζεται ότι τον Μάιο του 2022, η πορτογαλική αστυνομία είχε συλλάβει έναν 17χρονο Πορτογάλο δράστη μίας διαδικτυακής ρατσιστικής επίθεσης στη διάρκεια συζήτησης στο Λύκειο Camões -μία επίθεση που είχε συγκλονίσει για πολύ καιρό την κοινωνία για τη σφοδρότητα των νεοναζιστικών απόψεων του αυτουργού της . Σύμφωνα με δημοσιεύματα τον περασμένο Φεβρουάριο, ο νεαρός είχε ενταχθεί στο National Partisan Movement (NPM), μια ακροδεξιά ομάδα με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία χρησιμοποιούσε πλατφόρμες όπως το Telegram για να στρατολογήσει νέους νεοναζί μεταξύ 14 και 19 ετών. Και η ίδια η ντα Κρουζ στο σημείο αυτό επισήμανε το πόσο προσεκτικοί θα πρέπει να είναι οι θεσμοί «στην εκμετάλλευση των εργαλείων μετασύνδεσης και τεχνητής νοημοσύνης από επίδοξους δράστες τρομοκρατικών απειλών, καθώς προσφέρουν ευρύτερες και πιο εξελιγμένες δυνατότητες δραστηριότητας».
Τα διευρυνόμενα αντισυστημικά κινήματα, ιδίως με εκείνα που έχουν διασυνδέσεις με την ακροδεξιά και τα οποία βασίζονται σε θεωρίες συνωμοσίας, είναι πάντα έτοιμα να επιτεθούν στις δημοκρατίες και τους θεσμούς, όχι μόνο σε τοπικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Μάλιστα, ο φανατισμός τους επιτελείται όχι μόνον εν κρυπτώ και παραβύστω, αλλά και φανερά: αρκεί να θυμηθούμε τα «αντι-σοσιαλιστικά» παραληρήματα του προέδρου της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι και τα καλέσματά του για παγκόσμια αποτίναξη του κομμουνισμού, τις παλαιότερες δηλώσεις του Μπολσονάρου ή του Τραμπ. Ενδεικτική για το πώς ετοιμάζονται να καταλάβουν τις δομές του κράτους είναι η περίπτωση του κινήματος Reichsbürger στη Γερμανία, με τη σύλληψη περίπου 25 εξτρεμιστών τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους.
Η ακροδεξιά έχει απλώσει τις αρπάγες της στην πορτογαλική, αλλά και τη νεολαία σε διεθνές επίπεδο, εκμεταλλευόμενη την ιδεολογική αποθέωση της βίας. Βέβαια στόχος της δεν είναι να εξοντώσει τους αντιπάλους της -αριστερούς, προλεταριάτο, φεμινίστριες, lgtb+, μετανάστες- αλλά να αδρανοποιήσει τις ικανότητές τους να αντισταθούν και να απαντήσουν. Ή να παραιτηθούν τελείως από την πολιτική. Από την άλλη νομιμοποιούν την εξουσία να συστήσει σκληρότερους κατασταλτικούς μηχανισμούς και να απλώσει συστήματα ελέγχου, με πρόσχημα την προστασία από τους εξτρεμιστές. Οι οποίοι εν τέλει αποδεικνύονται πως είναι, όχι όσοι θέλουν να καταλύσουν το σύστημα, αλλά εκείνοι που επιδιώκουν να υπερασπισθούν τα δικαιώματα -όπως αποδεικνύει η ιστορική μαρτυρία του φασισμού και του ναζισμού στον Μεσοπόλεμο. Οι νέες ιεραρχίες χρειάζονται ένα ισοπεδωμένο μαζικό κίνημα και ο «ταξικός εγωισμός» , όπως έλεγε και Α. Γκλυκσμάν (στο Φασισμοί: παλιός και νέος) που καλλιεργούν οι νέοι φασισμοί, που έρχονται από τα πάνω πλέον με τη στρατολόγηση των λιγότερο αποκλεισμένων, αλλά πιο οργισμένων, στρωμάτων της κοινωνίας και στην «πολεμική» κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού, για να επιτύχουν την κοινωνική διαίρεση και να περικυκλώσει, στο όνομα ενός παντοδύναμου Κράτους, τις ελευθερίες και τα δικαιώματα.
