Με την επίσκεψη των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν και Λόιντ Όστιν στην Αυστραλία ολοκληρώθηκε η νέα αμερικανική επίθεση φιλίας στην περιοχή του Νοτίου Ειρηνικού, μια διπλωματική «έκρηξη» κατά την οποία ο πρώτος επισκέφτηκε επίσης την Τόνγκα και τη Νέα Ζηλανδία, ενώ ο δεύτερος πέρασε από την Παπούα Νέα Γουινέα.
Σε μια μεγάλη γεωγραφική ζώνη, που εκτείνεται από την Ταϊβάν – όπου η ένταση με την Κίνα και οι αμερικανικές παρεμβάσεις αποτελούν καθημερινότητα – προς τα νότια, τις Φιλιππίνες και την Παπούα Νέα Γουινέα κοντά στις ακτές της Αυστραλίας, αλλά κυρίως δίπλα, στην Τόνγκα, τα Νησιά του Σολομώντα, το Τουβαλού, το Κιριμπάτι, το Βανουάτου, τα Νησιά Φίτζι και μια σειρά νησιωτικές χώρες που για εμάς τους δυτικούς φαντάζουν ως εξωτικοί παράδεισοι, ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας εντείνεται και οι επισκέψεις Αμερικανών υπουργών και αξιωματούχων πυκνώνουν τον τελευταίο χρόνο.
Στα βόρεια αυτής της περιοχής μεγάλου ενδιαφέροντος, το Πεκίνο διεκδικεί το μεγαλύτερο μέρος της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, από την οποία διέρχονται αγαθά αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο, ενώ αλληλεπικαλυπτόμενες αξιώσεις σε διάφορα νησιά διατηρούν, το Μπρουνέι, η Μαλαισία, οι Φιλιππίνες, η Ταϊβάν και το Βιετνάμ. Κέντρο αυτής της περιοχής οι Φιλιππίνες που ως μεγάλος αμυντικός σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή – παρότι δεν έχουν επιβάλει ακόμα κυρώσεις στη Μόσχα – συμφώνησαν, την Άνοιξη να δώσουν στις αμερικανικές δυνάμεις πρόσβαση στις περισσότερες από τις στρατιωτικές τους βάσεις στο πλαίσιο της Συμφωνίας Ενισχυμένης Αμυντικής Συνεργασίας (EDCA) μεταξύ των δύο χωρών, ενώ ενισχύουν τους δεσμούς ασφαλείας τους και με το Τόκιο.
Οι δύο πυλώνες της AUKUS και το «ενδιαφέρον» για την κλιματική αλλαγή
Νότια, οι Αμερικανοί χτίζουν βήμα-βήμα ένα σημαντικό προπύργιο με την μεγαλύτερη δύναμη της Ωκεανίας, με την συμφωνία AUKUS (ακρωνύμιο των λέξεων Australia, United Kingdom, United States) ανάμεσα στην Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σύμφωνα με τον «πυλώνα ένα» της συμφωνίας, ο οποίος έχει προχωρήσει ήδη αρκετά, η Αυστραλία θα αποκτήσει ένα στόλο αμερικανικών πυρηνοκίνητων υποβρυχίων, βήμα που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές αναβαθμίσεις στην ιστορία της. Η προσοχή στρέφεται τώρα στον «πυλώνα δύο», ο οποίος αφορά στον κυβερνοπόλεμο, την τεχνητή νοημοσύνη και την ανάπτυξη υπερηχητικών πυραύλων.
Το Πεκίνο, από την πλευρά του, εκτιμά ότι η AUKUS ενέχει σοβαρό κίνδυνο εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων και ανατρέπει τις ισορροπίες στην περιοχή, και κάλεσε, τον περασμένο Μάρτη, την Αυστραλία, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ «να εγκαταλείψουν τη νοοτροπία του ψυχρού πολέμου» και να καταβάλουν περισσότερες προσπάθειες για τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή.
Σίγουρα όλα αυτά συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης των Μπλίνκεν και Όστιν στην Αυστραλία, με τον πρωθυπουργό Άντονι Αλμπανίζι, να κάνει λόγο για μια περίοδο «αυξανόμενου στρατηγικού ανταγωνισμού», υποδηλώνοντας την ανησυχία από την διπλωματική και στρατιωτική αναβάθμιση της Κίνας και να προσθέτει ότι «η Αυστραλία και οι ΗΠΑ συνεργάζονται για να προωθήσουν την ασφάλεια, τη σταθερότητα και την ευημερία στην περιοχή», ενώ ο Άντονι Μπλίνκεν από την πλευρά του τόνισε ότι η συμμαχία των δύο χωρών «ποτέ δεν ήταν ισχυρότερη».
Ενώ η στρατιωτική συνεργασία κυριάρχησε στις συζητήσεις, έντονο ήταν το ενδιαφέρον του Μπλίνκεν και για άλλα ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή και η ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας. «Η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια εξελίσσεται σε πυλώνα της συμμαχίας ΗΠΑ-Αυστραλίας», τόνισε κατά τη διάρκεια ξενάγησης σε επιχείρηση που κατασκευάζει φορτιστές για ηλεκτρικά οχήματα.
Είναι προφανές ότι πέραν, του όποιου πιθανού – ειλικρινούς ή όχι – ενδιαφέροντος για το περιβάλλον, οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν την Αυστραλία ως χρήσιμο σύμμαχο στην προσπάθειά τους να διεμβολίσουν την κυριαρχία του Πεκίνου στις αναδυόμενες βιομηχανίες καθαρής ενέργειας, όπως η κατασκευή ηλεκτρικών οχημάτων.
Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι η Αυστραλία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς λιθίου στον κόσμο – βασικό συστατικό των επαναφορτιζόμενων μπαταριών – αλλά προς το παρόν στέλνει το μεγαλύτερο μέρος του μεταλλεύματός της για επεξεργασία στην Κίνα.
Την ίδια στιγμή, αξιοσημείωτο – αν και παράδοξο – παραμένει το γεγονός ότι η Κίνα αποτελεί στην πραγματικότητα τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο τόσο της Αυστραλίας όσο και της Ιαπωνίας, παρά τη συμμετοχή τους σε ενώσεις υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
«Επιθετικό φλερτ» σε εξωτικά νησιά
Δίπλα στην Αυστραλία και βόρεια από τη Νέα Ζηλανδία, τις γνωστές σε εμάς χώρες της Ωκεανίας, εκτείνεται ένα αρχιπέλαγος διάσπαρτο με μικρά νησιωτικά έθνη, που δέχονται το όλο και πιο επιθετικό «φλερτ» του Πεκίνου και της Ουάσιγκτον με «προσφορές» κοινωνικού χαρακτήρα και οικονομικές και στρατιωτικές επενδύσεις που προωθούν το γεωπολιτικό και στρατιωτικό τους αποτύπωμα στην περιοχή, καλυπτόμενες πίσω από το ζήτημα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας και της κλιματικής αλλαγής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόλις δύο ημέρες μετά την αναχώρηση του Μπλίνκεν από την Τόνγκα, από όπου έκανε λόγο για «ληστρικές οικονομικές δραστηριότητες και επενδύσεις» του Πεκίνου, το κινεζικό νοσοκομειακό πλοίο Peace Ark έδεσε στην πρωτεύουσα Νουκουαλόφα, όπου πρόκειται να προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες υγείας σε χιλιάδες ασθενείς, προερχόμενο από το Κιριμπάτι, ενώ στη συνέχει αναμένεται να επισκεφθεί τα Νησιά του Σολομώντα και στο Βανουάτου.
Από την άλλη πλευρά, η Παπούα Νέα Γουινέα και οι ΗΠΑ, υπέγραψαν τον περασμένο Μάιο, συμφωνία αμυντικής συνεργασίας με βάση την οποία η Ουάσιγκτον θα ανακαινίσει τα λιμάνια και τα αεροδρόμια της χώρας για στρατιωτική και πολιτική χρήση και η επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Άμυνας Λόιντ Όστιν στην πρωτεύουσα Πορτ Μόρεσμπι, από όπου ανακοίνωσε την ανάπτυξη πλοίου της αμερικανικής ακτοφυλακής στην περιοχή και δεσμεύτηκε πως οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν μόνιμη στρατιωτική βάση, υπονοώντας με τις υπόλοιπες δηλώσεις του το εντελώς αντίθετο, μόνο καλά δεν προοιωνίζεται για την εύθραυστη ισορροπία του αμερικανο-κινεζικού ανταγωνισμού.
Όσο αφορά στα υπόλοιπα νησιωτικά έθνη της περιοχής, το προηγούμενο διάστημα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ενημέρωσε το Κογκρέσο πως σχεδιάζει τεράστια αύξηση στο διπλωματικό προσωπικό και τις δαπάνες για εγκαταστάσεις σε νέες πρεσβείες των ΗΠΑ στα νησιά του Ειρηνικού, σε μια προσπάθεια κυριαρχίας σε ζωτικό χώρο, καθώς η Κίνα έχει μόνιμες διπλωματικές αποστολές σε οκτώ από τα 12 νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού.
Σύμφωνα με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, πρόκειται να προσληφθούν έως και 40 υπάλληλοι τα επόμενα πέντε χρόνια για καθεμία από τις τέσσερις πρεσβείες που άνοιξαν πρόσφατα ή πρόκειται να ανοίξουν σύντομα στον Ειρηνικό. Αυτές περιλαμβάνουν την πρεσβεία στη Νουκουαλόφα της Τόνγκα και μια πρεσβεία στη Χονιάρα των Νήσων Σολομώντα, που άνοιξε τον Ιανουάριο. Υπάρχουν επίσης σχέδια για πρεσβείες στο Πορτ Βίλα του Βανουάτου και στην Ταράουα του Κιριμπάτι.
Ενώ οι ΗΠΑ περιγράφουν την στρατηγική τους για την περιοχή ως «υποστήριξη των ανοιχτών κοινωνιών και διασφάλιση ότι οι κυβερνήσεις των χωρών μπορούν να κάνουν ανεξάρτητες πολιτικές επιλογές χωρίς καταναγκασμό», είναι σαφές ότι τα έθνη της περιοχής, παγιδευμένα στο σχέδιο της Ουάσιγκτον να στήσει ένα σύμπαν «δορυφόρων» στην περιοχή εναντίον του Πεκίνου – κατά τα πρότυπα των φιλοδυτικών χωρών στα σύνορα της Ρωσίας – δεν έχουν καμία ευκαιρία να κάνουν ανεξάρτητες πολιτικές επιλογές.
Και άλλοι «παίκτες»
Η σκακιέρα όμως είναι πολύ ενδιαφέρουσα για να «παίζουν» σ’ αυτήν μόνο η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο.
Στο νησιωτικό κράτος του Βανουάτου βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες και ο Εμμανουέλ Μακρόν καθώς το ενδιαφέρον του για την περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού όπου η Γαλλία διατηρεί 1,6 εκατομμύρια πολίτες σε επτά υπερπόντια εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Νέας Καληδονίας και της Γαλλικής Πολυνησίας, και μια αποκλειστική οικονομική ζώνη που εκτείνεται σε εννέα εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.
«Υπάρχει στον Ινδο-Ειρηνικό και ιδιαίτερα στην Ωκεανία ένας νέος ιμπεριαλισμός που εμφανίζεται και μια λογική εξουσίας που απειλεί την κυριαρχία των μικρότερων και συχνά πιο εύθραυστων κρατών», τόνισε ο Γάλλος πρόεδρος από το Βανουάτου, όπου βρέθηκε την Πέμπτη, μετά της επισκέψεις του στην Παπούα Νέα Γουινέα, όπου ένοιωσε ένα διακαή πόθο να προστατέψει τα τροπικά δάση – μάλλον τα όποια συμφέροντά του στο νησί θα υποστήριζε κάποιος κακοπροαίρετος – και την Καληδονία.
«Η στρατηγική μας στον Ινδο-Ειρηνικό είναι πάνω από όλα να υπερασπιστούμε μέσω εταιρικών σχέσεων την ανεξαρτησία και την κυριαρχία όλων των κρατών στην περιοχή που είναι έτοιμα να συνεργαστούν μαζί μας», ανέφερε εμφανιζόμενος κι αυτός ως «ιππότης» της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας των νησιωτικών εθνών της περιοχής. Μάλλον όμως οι μνηστήρες γίνονται πλέον πολλοί για να μπορούμε να εμπιστευτούμε τις καλές τους προθέσεις.
Να σημειωθεί, τέλος, ότι στις αρχές Ιουνίου, ο Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους έκανε γνωστό ότι η χώρα του σκοπεύει να αναπτύξει δύο πολεμικά πλοία στην περιοχή Ινδικού- Ειρηνικού μέσα στο 2024, επισημαίνοντας ότι οι χώρες της Δύσης «θα πρέπει να υψώσουν τα ανάστημά τους για να προστατεύσουν τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες και τις σημαντικές θαλάσσιες οδούς», ενώ την ναυτική του παρουσία στην ευρύτερη περιοχή, ήδη από τα τέλη της προηγούμενης χρονιάς, ενίσχυσε και ο Καναδάς κάνοντας λόγο για «ανάγκη μετριασμού της καταναγκαστικής συμπεριφοράς και των απειλών για την περιφερειακή ασφάλεια», φωτογραφίζοντας, χωρίς να το αναφέρει, το Πεκίνο.
