Είμαι φανατικός οπαδός του Τζίμη Πανούση. Δεν μπορώ παρόλα αυτά να μην αναφερθώ στη σημασία του Γιώργου Νταλάρα. Και εξηγούμαι. Χτες το βράδυ έκατσα και είδα την εκπομπή του Νίκου Πορτοκάλογλου και της Ρένας Μόρφη «Μουσικό κουτί» στην ΕΡΤ1. Η εκπομπή ήταν αφιερωμένη στο έργο του μεγάλου στιχουργού και ποιητή Λευτέρη Παπαδόπουλου. Δε θα σταθώ σε πολιτικές θέσεις και απόψεις για την κοινωνία που εξέφρασε τις τελευταίες δεκαετίες ο στιχουργός. Όπως μας είχε μάθει να λέμε ο Παύλος Σιδηρόπουλος, το έργο αυτονομείται από τον δημιουργό του.
Αφού ο Νταλάρας δίνει τα εύσημα στον Πορτοκάλογλου και τη Μόρφη για την εκπομπή τους καθώς όπως λέει, η εκπομπή προβάλλει το «προοδευτικό τραγούδι, το λαϊκό τραγούδι, το αληθινό τραγούδι, το τραγούδι αυτών που υποστηρίζουμε» και πως αυτό το τραγούδι είναι «η περιουσία του ελληνικού λαού», επιλέγει να ξεκινήσει με το «Αχ, χελιδόνι μου». Το τραγούδι αυτό βγήκε σε δίσκο το 1971, εν μέσω της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Ο δίσκος ονομαζόταν «Μέτοικος».
Ακούγοντας το τραγούδι σκέφτηκα το αν αυτό το τραγούδι εκφράζει το σήμερα. Και βρήκα πως, ναι, το εκφράζει. «Αχ, χελιδόνι μου, πώς να πετάξεις/ σ’ αυτόν τον μαύρο τον ουρανό/ αίμα σταλάζει το δειλινό/ και πώς να κλάψεις; Και πώς να κλάψεις/ Αχ, χελιδόνι μου!» Σ’ αυτήν την πρώτη στροφή άκουσα για το σήμερα την έλλειψη προοπτικής για τη νεολαία. Το χελιδόνι συμβολίζει τον ερχομό της άνοιξης, τον νέο κύκλο της ζωής, το τέλος του χειμώνα. Όμως το χελιδόνι δεν μπορεί να πετάξει, η νεολαία δεν έχει προοπτική, άγριος καπιταλισμός, κακοπληρωμένες δουλειές, ούτε ένα σπίτι δεν μπορούν να νοικιάσουν οι νέες και οι νέοι χωρίς να στενάξουν. Αναφέρομαι βέβαια στα παιδιά των λαϊκών τάξεων. Μαύρος ουρανός, έλλειψη προοπτικής, και καταιγίδα που έρχεται. Το δειλινό σταλάζει αίμα. Πόλεμος στην Ουκρανία, γενοκτονία και πόλεμος στην Παλαιστίνη, πόλεμος στην Ερυθρά Θάλασσα, η χώρα μας μπλεγμένη βαθιά, ηγέτες μεγάλων δυνάμεων μιλάνε για ακόμα πιο μεγάλο πόλεμο, ο πυρηνικός όλεθρος έχει επιστρέψει σαν απειλή υπαρκτή. Και πώς να κλάψεις; Με τι δάκρυα; Μήπως στέγνωσαν κι αυτά;
Στη δεύτερη στροφή λέει «Αχ, παλληκάρι μου τα τρένα φύγαν/
Δεν έχει δρόμο για μισεμό». Ο στίχος, αν και γράφτηκε επί Χούντας και αναφέρεται στην πολιτική εξορία, μπορεί να ειδωθεί στο σήμερα σχετικά με τη μετανάστευση. Πού να πας; Στην Ευρώπη του πληθωρισμού και της ακρίβειας, με την ακροδεξιά να επελαύνει, να είσαι ξένος μέσα στους ξένους, με μια δουλειά που σου βγάζει συχνά μόνο τα προς το ζην, χωρίς τους αγαπημένους σου ανθρώπους και χωρίς την προοπτική να προκόψεις, ειδικά αν δεν έχεις μια ειδικότητα σοβαρή; Και όλο ακούμε και διαβάζουμε για απολύσεις. Δεν έχει δρόμο για μισεμό για τις λαϊκές τάξεις. Η Ευρώπη είναι σε κρίση, ο κόσμος δεν πάει καλά. Τα τρένα φύγαν…
Συνεχίζει όμως η στροφή και αντανακλά το σήμερα και σχετικά με την πολιτική πρόταση αλλαγής: «Κι όσοι μιλούσαν για λυτρωμό/ πες μου πού πήγαν, πες μου πού πήγαν/ Αχ, παλληκάρι μου». Τα τελευταία χρόνια η κοινωνία με τις προοδευτικές της δυνάμεις δίνει αγώνες ξανά μετά τη στρατηγική ήττα του Ιούλη του 2015. Νεολαία πολλή, εργαζόμενοι, τοπικές κοινωνίες, οι γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, μετανάστες, δημοκρατικοί πολίτες και αντισυστημικοί αγωνιστές και αγωνίστριες, τα αιτήματα για σοβαρή περιβαλλοντική και οικογενεικαή πολιτική αλλά και για δικαίοσύνη για το Μάτι και τα Τέμπη έχουν καταφέρει να δημιουργούν πλήθος εμπόδια στους πολιτικούς που μας κυβερνάν και να πετυχαίνουν και νίκες εδώ κι εκεί. Όμως, λείπει το συνολικό πρόγραμμα, το γενικό σχέδιο που θα εμπνεύσει και που θα φέρει στη χώρα τη δύναμη για να χάσει ο άγριος καπιταλισμός και επιστρέψει η λογική και η δικαιοσύνη. Λείπει η αντιπρόταση που να πείθει και να δείχνει δρόμο εξόδου από τον μαύρο ουρανό. Ο κανένας είναι δεύτερος κατάλληλος πρωθυπουργός και οι λαϊκές τάξεις ζαλισμένες προσπαθούν να επιβιώσουν. Πού είναι αυτοί που μιλούν για λυτρωμό; Και για ποιον λυτρωμό; Πού είναι το αντίπαλο δέος;
«Άχου, καρδούλα μου φυλακισμένη/ Δε βγαίνει ο ήλιος που καρτεράς/ Μόνο ο ντελάλης της αγοράς/ Σε ξεκουφαίνει, σε ξεκουφαίνει/ Άχου, καρδούλα μου» Αυτή είναι η τρίτη στροφή. Εδώ επαναλαμβάνεται η έλλειψη προοπτικής κι ελπίδας με τη μορφή του ήλιου που δε βγαίνει από τον μαύρο ουρανό, να διαλύσει τα σκότη και να φέρει τη νέα αυγή. Χωρίς προοπτική ο λαϊκός άνθρωπος του σήμερα, παλεύει να ζήσει όπως όπως, χωρίς να απολαμβάνει τη ζωή την ανθρώπινη, με τις μέρες, τις βδομάδες, τους μήνες να περνούν κι εμείς σκυφτοί πάνω από τη δουλειά που δε φτάνει για να ζήσουμε ανθρώπινα. Και μας ξεκουφαίνουν οι κυρίαρχοι, οι αφέντες της αγοράς με τους ντελάληδές τους, πλούτος και λάιφστάιλ, να μας βάλουν να καταναλώσουμε, να δώσουμε το υστέρημά μας για ένα ακριβό ρούχο, για ένα ακριβό κινητό, για μια βδομάδα ακριβές διακοπές, για ένα αυτοκίνητο, για να πουλήσουν και να μας πάρουν πίσω τα λίγα που μας έδωσαν για τη δουλειά μας που τους κάνει πλούσιους. Ο ντελάλης της αγοράς από το 1971 είναι εδώ, στο καθεστώς που βάζει την αγορά πάνω από κάθε τι άλλο ανθρώπινο.
Εκεί η Μελίνα Κανά θα αναφέρει το τραγούδι «Όλες του κόσμου οι Κυριακές» λέγοντας πόσο σημαντικό είναι να θεωρούμε τον έρωτα κάτι το ιερό γιατί ο στίχος λέει «σαν τη φωτιά είσαι ζεστός, είσαι ο ίδιος ο Χριστός» ενώ ο Δημήτρης Μπάσης αναφέρει το «Σαββατόβραδο στην Καισαριανή».
Λίγο πιο μετά, και αφού ο στιχουργός έχει συνομιλήσει στο σπίτι του με τους παρουσιαστές της εκπομπής και έχει μιλήσει για φτώχεια, αγώνα για ζωή, έχει εξυψώσει την παραδουλεύτρα τη μάνα του και έχει τονίσει πως όταν ήταν παιδί στην Αθήνα της Κατοχής όλοι οι νέοι ήταν με το ΕΑΜ, ενώ έχει πει πως το πιο σημαντικό είναι το ερωτικό τραγούδι καθότι ο έρωτας είναι επαναστατικός, καλούνται οι τραγουδιστές να πούνε ποιο τραγούδι θα έλεγαν σε ένα νέο παιδί ν’ ακούσει για να καταλάβει τι είναι η στιχουργία του Λευτέρη Παπαδόπουλου.
Ο Γιώργος Νταλάρας το σκέφτεται και απαντά κι αυτός με τη σειρά του με την «Καισαριανή». Αναγκάστηκε, λέει, να μάθει τι λέει το τραγούδι, πώς οι Γερμανοί έστησαν τους πατριώτες στον τοίχο, και μετά έμαθε για το Μπλόκο στην Κοκκινιά, και μετά για ένα άλλο μπλόκο και για το Δίστομο. «Δεν τα διδασκόμασταν στο σχολείο», λέει. Ακόμα, θα καλέσει τους δημιουργούς να επιστρέψουν στα μεγάλα νοήματα και στον απλό λαό.
Ο Γιώργος Νταλάρας ζήτησε χτες να μπει φραγμός σε αυτό που σαράντα χρόνια πριν ο Πανούσης ονόμαζε «τσιχλοτραγουδάκια χωρίς μαγκιά και ήθος». Και το «Αχ, χελιδόνι μου» από το 1971 μπορεί και σήμερα να εκφράσει την αγωνία του Τζίμη Πανούση για το πως θα ξεμπλέξουμε με τη βοήθεια «της αγάπης μας της πρώτης» από τον «φιλελεύθερο ιππότη, τον γιάπη τον Ισκαριώτη.» Ναι, ο Γιώργος Νταλάρας προσπαθεί να πει κάτι προοδευτικό και ανατρεπτικό. Τον σέβομαι γι’ αυτό.
