To Κοσμοδρόμιο μίλησε με την Βραζιλιάνα βουλευτή του Κόμματος Σοσιαλισμού και Ελευθερίας (PSOL), Φερνάντα Μελχιόνα, για τις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, την διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση Μπολσονάρου, τον δομικό ρατσισμό και σεξισμό του βραζιλιάνικου κράτους και τις προοπτικές της Αριστεράς.
Συνέντευξη: Βαγγέλης Μαρινάκης
Μετάφραση: Ηλιάνα Τεβουνά
Λίγες μέρες μετά τις εκλογές πώς θα περιγράφατε το πολιτικό τοπίο στη Βραζιλία σήμερα; Η επικρατούσα αντίληψη στην Ευρώπη και την Ελλάδα είναι ότι οι υποψήφιοι του Μπολσονάρου υπέστησαν μεγάλες απώλειες, ενώ η παραδοσιακή κεντροδεξιά εμφανίστηκε ισχυρότερη και η ευρύτερη αριστερά συνεχίζει να αγωνίζεται να ανακάμψει. Κατά πόσο ανταποκρίνεται αυτή η εικόνα στην πραγματικότητα;
Αυτές οι εκλογές ήταν σημαντικές για να μετρηθεί η δύναμη αυτού του κινήματος που ονομάζουμε «Μπολσοναρισμό»: κίνημα ακροδεξιό, που σχετίζεται με την πολιτική ιδεολογία του Ζαίρ –Μεσία- Μπολσονάρου, αντιδραστικό στα ήθη, φιλελεύθερο στην οικονομία, που αρνείται την Επιστήμη και επιδιώκει διαρκώς την περιστολή των δημοκρατικών ελευθεριών. Ασφαλώς, ο μεγάλος ηττημένος αυτών των εκλογών ήταν ο Μπολσονάρου, καθώς από τους 13 υποψήφιους που υποστήριξε μόνον δύο βγήκαν νικητές και αυτοί όχι από τις μεγάλες πρωτεύουσες.
Από πολιτική άποψη, η πολιτική αντιπαράθεση μετατοπίστηκε προς το κέντρο επιτρέποντας στα παραδοσιακά κεντροδεξιά κόμματα να κερδίσουν περισσότερες περιφέρειες (νομούς). Αυτή η αναδιαμόρφωση του εγχώριου πολιτικού χάρτη, ανέδειξε, από την άλλη πλευρά το PSOL σαν νέο εκπρόσωπο του αριστερού πόλου, που εμφανίζεται σαν νέα δύναμη, -καταλαμβάνοντας τον χώρο που παραδοσιακά ανήκε στο Εργατικό Κόμμα – μία δύναμη αναδυόμενη ως εκφραστής του αντιρατσιστικού, φεμινιστικού, αντιφασιστικού αγώνα, απότοκο του συνεχιζόμενου αντιπολιτευτικού αγώνα ενάντια στην κυβέρνηση Μπολσονάρου.
Έτσι, εκτός από την εκλογική αποτυχία των Μπολσοναριστών , που εξακολουθούν να διατηρούν την δημοτικότητά τους και συνεχίζουν να ενισχύονται από το πρόγραμμα έκτακτης βοήθειας (που χορηγείται στα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της πανδημίας), μπορεί κανείς να διαπιστώσει την ενίσχυση του στρατοπέδου της Aριστεράς , με την εκλογή σε αυτοδιοικητικές θέσεις εκατοντάδων αγωνιστών από τους κόλπους της, ταυτισμένων με τους αγώνες των αντιρατσιστικών, φεμινιστικών και πολύμορφων κινημάτων. Για παράδειγμα, έχουμε την Έρικα Χίλτον, την πιο δημοφιλή εκλεγμένη τρανς γυναίκα στη Βραζιλία, μαύρη, από την περιφέρεια του Σάο Πάολο.
Ας μιλήσουμε για τον κορονοϊό και το πώς απάντησε στην πανδημία ο Μπολσονάρου. Ο αριθμός των θανάτων από κορονοϊό ξεπέρασε τους 170.000 λίγες μέρες πριν, το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στον κόσμο πίσω από τις ΗΠΑ. Τον Ιούνιο, ο διάσημος ογκολόγος Ντραούζιο Βαρέλα είπε ότι η διαχείριση της πανδημίας από τον Μπολσονάρου καταδίκασε την χώρα να ζήσει μια ιστορική τραγωδία. Αλλά την ίδια στιγμή η δημοτικότητα του Μπολσονάρου είναι στο υψηλότερο σημείο από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του. Πώς εξηγείτε αυτήν την αντίφαση; Θα μπορούσατε να μας δώσετε κάποιο πλαίσιο σχετικά με την κατάσταση, η οποία μας φαίνεται σαν ένα μεγάλο παράδοξο;
Ακόμη και υπό μία ασυνάρτητη πολιτική κατάσταση για την αντιμετώπιση της κατάστασης στη Βραζιλία, η σταθερή δημοτικότητα του Μπολσονάρου ωφελήθηκε σίγουρα από ορισμένες πολιτικές πρόνοιας, όπως η χορήγηση έκτακτου επιδόματος βοήθειας σε οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα κυρίως στα βορειοανατολικά της χώρας. Εν μέσω σοβαρής οικονομικής κρίσης , με 13 εκατομμύρια ανέργους και ακρίβεια τροφίμων, τα επιδόματα εξασφάλισαν την επιβίωση εκατομμυρίων οικογενειών. Πέραν τούτων, ένας επιπρόσθετος παράγοντας που μπορεί να εξηγήσει αυτή τη δημοτικότητα είναι ακριβώς η διάδοση ψευδών ειδήσεων σε συνδυασμό με τις συστηματικές επιθέσεις του Μπολσονάρο στον παραδοσιακό Τύπο, που σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν τις ψευδείς ειδήσεις ευνοϊκές για τον Μπολσονάρο και την γεμάτη ρατσισμό, μισογυνισμό και φόβο σε βάρος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας πολιτική ρητορική του, που έχει απήχηση στην πλειονότητα των λευκών ανδρών.
Ας προχωρήσουμε στο ζήτημα του συστημικού ρατσισμού και του σεξισμού. Από όλο τον κόσμο, η Βραζιλία έχει το υψηλότερο ποσοστό βίας και εγκλημάτων μίσους κατά των σεξουαλικών και έμφυλων μειονοτήτων μεταξύ των χωρών με διαθέσιμα δεδομένα. Αν και καταλαβαίνουμε ότι ο μαύρος πληθυσμός, οι γυναίκες της Βραζιλίας και η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα αντιμετωπίζουν διακρίσεις και η ρατσιστική βία δεν είναι εύκολο για εμάς να κατανοήσουμε τη θεσμική διάσταση. Τι διαιωνίζει την κρατική βία που πλήττει παιδιά εφήβους και γυναίκες και καταλήγει σε περιπτώσεις που αφήνουν όλους άφωνους; Και ποια είναι τα επιτεύγματα και οι προκλήσεις του βραζιλιάνικου φεμινιστικού κινήματος και του αντίστοιχου BlackLivesMatter;
Η Βραζιλία, με όλη την αποικιακή κληρονομιά της δουλείας έχει το ρατσισμό ως δομικό στοιχείο της. Αυτό σημαίνει ότι ο ρατσισμός διεισδύει σε όλες τις σχέσεις παραγωγής, εξουσίας, τη δομή του κράτους, τους θεσμούς, σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής και διαιωνίζεται έτσι ένα σύστημα εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, η μεγάλη πλειοψηφία της οποίας είναι μαύροι και φτωχοί που ζουν κυρίως στην περιφέρεια και γυναίκες που απασχολούνται σε κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας. Γι’ αυτό και στην Βραζιλία δυστυχώς μπορούμε να πούμε ότι ο ρατσισμός είναι πολιτική του κράτους, που συντηρεί και αναπαράγει τη ρατσιστική ιδεολογία, είτε μέσω της γενοκτονίας του μαύρου πληθυσμού από την αστυνομία, είτε μέσα από τις ελλείψεις σε δημόσιες υπηρεσίες για αυτό το τμήμα του πληθυσμού, τις μαζικές φυλακίσεις κ.α.
Και η ίδια μορφή της φαλλοκρατίας, του machismo, είναι δομικό συστατικό του πατριαρχικού βραζιλιάνικου κράτους, που ασκεί διακρίσεις στις γυναίκες λόγω φύλου. Τις γυναίκες που εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στους θεσμούς εξουσίας, να αμείβονται με χαμηλότερους μισθούς για την ίδια δουλειά σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους και πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής και σεξουαλικής βίας.
Ευτυχώς έχουμε δει από το 2015 την άνοδο αυτού που ονομάζουμε «Φεμινιστική Άνοιξη», στην οποία οι γυναίκες απέκτησαν δύναμη απέναντι στις συντηρητικές κυβερνήσεις και ανέκτησαν τα δικαιώματά τους μπλοκάροντας την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους που κατακτήθηκαν με αγώνες, καταγγέλλοντας επίσης ανοικτά τον τρόπο με τον οποίο το καταπιεστικό κράτος νομοθετεί για τα σώματά τους διαιωνίζοντας τη βία με βάση το φύλο. Και συγχρόνως, με την ανάπτυξη του αντιρατσιστικού αγώνα, τα κινήματα των μαύρων Βραζιλιάνων γεμίζουν τους δρόμους με αγώνες αποκηρύσσοντας τον θεσμικό ρατσισμό κράτους και επιχειρήσεων, αναγκάζοντάς τους να αναθεωρήσουν τους τρόπους δράσης και συμπεριφοράς τους, τη λογική της δημόσιας και ιδιωτικής ασφάλειας, τη δημιουργία ποσοστώσεων για τη συμμετοχή του πληθυσμού αυτού στους χώρους εξουσίας, στα πανεπιστήμια και αλλού.
Τώρα, ας μιλήσουμε για το Κόμμα του Σοσιαλισμού και της Απελευθέρωσης (PSOL). Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τη δράση του PSOL στην Ελλάδα, στην πραγματικότητα πολλοί άνθρωποι μου είπαν «τι, υπάρχει Αριστερά πέρα από το Εργατικό Κόμμα στη Βραζιλία». Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για την πολιτική του PSOL και να μας παράσχετε κάποιο πλαίσιο για τους αγώνες που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στο κόμμα;
Το PSOL είναι ένα κόμμα που γεννήθηκε πριν 16 χρόνια και συγκροτήθηκε από ακτιβιστές που ανήκαν σε μία εσωτερική ομάδα του Εργατικού Κόμματος (ΡΤ) που διαγράφηκαν επειδή δεν συμφωνούσαν με τις θέσεις του κόμματος που υποχώρησε στην πολιτική της ταξικής συμφιλίωσης, πραγματοποιώντας μεταρρυθμίσεις, όπως για παράδειγμα η μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης που αφαίρεσε συνταξιοδοτικά δικαιώματα από την εργατική τάξη. Σε αυτές τις εκλογές το PSOL εδραιώθηκε ως νέα αναδυόμενη δύναμη του στρατοπέδου της βραζιλιάνικης Αριστεράς, ενώ το Εργατικό Κόμμα έχασε μεγάλη δύναμη και επιρροή στα κοινωνικά στρώματα, τάση που είχε διαφανεί από το 2016.
Νομίζω ότι η μεγάλη πρόκληση σήμερα για το PSOL είναι να αναδιοργανωθεί στη βάση της εργατικής τάξης της Βραζιλίας ώστε να οικοδομήσει μία νέα αριστερή και αντικαπιταλιστική εναλλακτική λύση στη Βραζιλία, ώστε να ασκήσει σκληρή αντιπολίτευση στην κυβέρνηση Μπολσονάρο και να ηγηθεί του αγώνα απέναντι στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Για να ανακτήσει την ελπίδα που χάθηκε στο λαό και προδόθηκε από τις κυβερνήσεις Λούλα και Ντίλμα, που μόλις εγκαταστάθηκαν στην εξουσία προτίμησαν να κυβερνούν στην λογική της παλιάς πολιτικής της ταξικής συμφιλίωσης. Το PSOL, που γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ως αριστερή αντιπρόταση απέναντι στο ΡΤ, τώρα μεγαλώνει με τις δικές του δυνάμεις, στη βάση των φεμινιστικών, αντιρατσιστικών, αντιφασιστικών και πολύμορφων αγώνων.
