Η απόφαση του δικαστή και ειδικού εισηγητή στο Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο (STF) της Βραζιλίας, Έντσον Φασίν να ακυρώσει όλες τις καταδικαστικές αποφάσεις που έλαβε το 13ο Δικαστήριο της Κουριτίμπα εναντίον του πρώην προέδρου της χώρας, Λουΐς Ινάσιο “Λούλα” ντα Σίλβα, αποτελεί πιθανότατα μία σημαντική ανατροπή στο πολιτικό σκηνικό της Βραζιλίας. Και τούτο γιατί η απαλλαγή του ιστορικού ηγέτη του Κόμματος των Εργατών (ΡΤ), του δίνει τη δυνατότητα να διεκδικήσει ξανά την προεδρία στις εκλογές του 2022, αποτελώντας ένα ακλόνητο “αντίπαλο δέος” στον ακροδεξιό πρόεδρο Ζάιρ Μπολσονάρου.

Στην ετυμηγορία του ο Φασίν αποδέχεται πλήρως το αίτημα για προστασία των δικαιωμάτων (habeas corpus) του Λούλα που είχαν υποβάλει η υπεράσπισή του και το ΡΤ στις 3 Νοεμβρίου 2020. Η δικαστική απόφαση που εκτείνεται σε 46 σελίδες απαλλάσει τον πρώην πρόεδρο για τα σκάνδαλα που αφορούν την έπαυλη “τρίπλεξ” στο Γκουαρουζά, το αγρόκτημα στην Ατιμπάια και το Ινστιτούτο “Λούλα” .

Σύμφωνα με την αξιολόγηση του δικαστή, το δικαστήριο της Κουριτίμπα ήταν αναρμόδιο να αποφανθεί για τις υποθέσεις εκείνες, γιατί δεν σχετίζονταν άμεσα με τις έρευνες για τα οικονομικά σκάνδαλα που αφορούσαν την κρατική εταιρεία πετρελαίου Petrobras.

Με την απόφαση αυτή δε δικαιώνεται μόνον ο Λούλα, οπως επισημαίνουν πολλοί νομικοί στη Βραζιλία, αλλά διασώζεται παράλληλα και η ίδια η επιχείρηση κατά της διαφθοράς γνωστή ως “Lava Jato”, καθώς απομακρύνονται οι μεροληπτικές και μη σύννομες ενέργειες που κηλίδωσαν τη διεξαγωγή της και είχαν αποκλειστικό στόχο να απενεργοποιήσουν πολιτικά τον Λούλα. Από πολλών μηνών στο στόχαστρο των αποκαλύψεων και της κατακραυγής είχαν βρεθεί οι ενέργειες ιδίως του πρώην υπουργού Δικαιοσύνης Σέρζιο Μόρο, ο οποίος ως άλλος Αντόνιο Ντι Πιέτρο της Ιταλίας είχε αναδειχθεί σε υπέρτατο τιμητή της Βραζιλίας, καταδιώκοντας τον Λούλα. Όμως μετά τις αποκαλύψεις του σκανδάλου του επιλεγόμενου Vaza Jato, το οποίο απέδειξε τη στενή επαφή και τις κρυφές συνεννοήσεις ανάμεσα σε δικαστές και εισαγγελείς για μεθοδευση στις υποθέσεις του Λούλα, κατά παράβαση του Συντάγματος, τα δεδομένα της υπόθεσης έχουν αλλάξει. Το Ανώτατο Δικαστήριο αναμένεται επίσης να αποφανθεί και για το αίτημα του Λούλα να παραπεμφθεί ως ύποπτος ο Μόρο, μια δίκη που επί μήνες αναμένεται να αναλάβει το κύριο Σώμα της βραζιλιάνικης δικαιοσύνης.

O αρμόδιος δικαστής του Ανωτάτου Σώματος Ζιλμάρ Μέντες θα ζητήσει να προχωρήσει η δίκη του Μόρο. Όμως πολλοί νομικοί και αναλυτές εκτιμούν ότι η απόφαση του Φασίν, ενός από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές του Lava Jato στις δικαστικές αίθουσες, που πήρε την πρωτοβουλία να την περισώσει, διαχωρίζοντας την κύρια υπόθεση από την υποψία της σκοπιμότητας να χρησιμοποιηθεί μία υπόθεση διαφθοράς για μία στοχευμένη πολιτική δίωξη, ενδέχεται να έχει παράπλευρες συνέπειες για άλλες αντίστοιχες υποθέσεις. Μία από αυτές είναι να ακυρωθούν ή να αρχειοθετηθούν αυτές καθαυτές οι κατηγορίες κατά του Μόρο. Αρκετοί βέβαια, όπως ο έγκριτος ποινικολόγος Αντόνιο Κάρλος ντι Αλμέιντα Κάστρο ή “Κακάι” υποστηρίζουν πως η ακύρωση των διώξεων του πρώην προέδρου Λούλα “δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την απαλλαγή του Μόρο”, πρισθέτοντας πως ο πρώην δικαστής και υπουργός μπορεί να δικασθεί όχι για τα όσα εμπίπτουν στο habeas corpus, αλλά για τις υποψίες που εκκρεμούν εναντίον του..

Και ο πρόεδρος της Βουλής Αρτούρ Λίρα (PP-AL), σχολιάζοντας την απόφαση μέσω του Twitter, εξέφρασε μία “ αμφιβολία μήπως η απόφαση αυτή απαλλάξει εξόν από τον Λούλα και τον Μόρο. Ο Λούλα μπορεί και να το αξίζει. Ο Μόρο όμως ποτέ!”, τόνισε ο Λίρα. Ο Φασίν, ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές του Lava Jato στις δικαστικές αίθουσες, πήρε λοιπόν την πρωτοβουλία να περισώσει την κύρια υπόθεση, διαχωρίζοντας την από την υποψία της σκοπιμότητας να χρησιμοποιηθεί μία υπόθεση διαφθοράς για μία στοχευμένη πολιτική δίωξη.

Ο ίδιος ο Λούλα σε συνέντευξή του στην ισπανική εφημερίδα El Pais την Παρασκευή δήλωσε εν αναμονή: “Υπήρξε συμπαιγνία για να εμποδίσουν τον Λούλα να επιστρέψει στην προεδρία της Βραζιλίας. Είπε ψέματα ένα μέρος της Δικαιοσύνης, μέρος του Υπουργείου, της Ομοσπονδιακής Αστυνομίας. Πολλοί άνθρωποι συμμετείχαν σε ένα ψέμα, που διογκώθηκε από τα μέσα ενημέρωσης. Τώρα που ξέρουν την αλήθεια, πώς θα πουν στην κοινωνία ότι καταδίκασαν ένα αθώο άτομο για 5 χρόνια;”.

Στην ίδια συνέντευξη ο Λούλα δεν απέκλεισε την υποψηφιότητά του στις εκλογές του 2022, παρόλο που θα έχει συμπληρώσει τα 75 χρόνια του. “Η πολιτική είναι εγγεγραμμένη στο DNA μου” τόνισε.

Ωστόσο ο αντιπρόεδρος του Μπολσονάρου, Άμιλτον Μουράου, προτρέπει να μη βιάζεται κανείς να προεξοφλήσει την πολιτική επιστροφή του Λούλα, τονίζοντας πως “μέχρι τότε θα έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι”. Βεβαια λίγο πριν ο ίδιος είχε εκφράσει και τον σκεπτικισμό του εάν θα απαλλαγεί εντελώς ο πρώην πρόεδρος από τις καταδίκες, “που κάποιες ήσαν σε δεύτερο και άλλες σε τρίτο βαθμό” – όμως ο Φασίν με την απόφασή του τον διέψευσε.

Πάντως η αντιδρασή του είναι φυσιολογική, καθώς η προεδρία Μπολσονάρου έχει αρκέσει για να αποκαθαρθεί κάπως η αντιπάθεια που είχε δημιουργήσει σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού η περίοδος διακυβέρνησης του ΡΤ (στον βαθμό που πολλοί αναλυτές απέδιδαν περισσότερο στο μίσος έναντι του ΡΤ την ψήφο στον Μπολσονάρου, παρά στην ουσιαστική επίδραση του τελευταίου στην πλειονότητα των ψηφοφόρων). Μάλιστα ακόμη και πηγές εκτός της Βραζιλίας εκτιμούν πως ο Λούλα είναι ο μόνος υποψήφιος που ακόμη κι απέναντι στον Μπολσνοάρου, μπορεί να κερδίσει τις εκλογές από τον πρώτο γύρο.

Καταδίκες

Ο Λούλα είχε καταδικασθεί για την έπαυλη στο Γκουαρουζά σε τρίτο βαθμό. Τον Μάρτιο του 2018, ο πρώην πρόεδρος καταδικάστηκε από τον δικαστή τότε Σέρζιο Μόρο σε 9 χρόνια κι έξι μήνες για τα εγκλήματα της παθητικής διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, θεωρούμενος ως δικαιούχος δωροδοκίας 3,7 εκατομμυρίων δολαρίων από την κατασκευαστική εταιρεία OAS για την ανακαίνιση της έπαυλης. Η καταδίκη βασίσθηκε στην κατάθεση του πρώην προέδρου της OAS, Λέο Πινέιρο. Η καταδίκη επικυρώθηκε από το Ομοσπονδιακό Περιφερειακό Δικαστήριο της 4ης Περιφέρειας (το οποίο αύξησε την ποινή του σε κάθειρξη 12 ετών) και από το Ανώτατο Δικαστήριο (το οποίο μείωσε την ποινή του σε 8 έτη). Η υπεράσπιση δηλώνει ότι η Λούλα δεν έλαβε ποτέ τα χρήματα.

Η άλλη υπόθεση που ακυρώθηκε αφορά το αγρόκτημα στην Ατιμπάια. Τον Φεβρουάριο του 2019, ο Λούλα καταδικάστηκε σε φυλάκιση 12 ετών και 11 μηνών από την δικαστή Γκαμπριέλα Αρντ, η οποία αντικατέστησε τον Μόρου (που έγινε υπουργός) στην υπόθεση, για διαφθορά και ξέπλυμα χρήματος. Η Εισαγγελία κατηγόρησε τον πρώην πρόεδρο ότι είχε λάβει 1,02 εκατομμύρια ρεάις για έργα από τις εταιρείες Odebrecht, OAS και Schahin. Σύμφωνα με την εισαγγελία, το αγροκτημα ανήκε στη Λούλα, κάτι που ο ίδιος αρνείτο ενώ ως επίσημος κάτοχός του εμφανίζεται ο φίλος του Φερνάντου Μπιτάρ.

Η τρίτη κατηγορία που ακυρώθηκε αφορά το Ινστιτούτο Λούλα και είναι συνάρτηση και συνέπεια της υπόθεσης Odebrecht, από την οποία απηλλάγη επίσης. Τον Δεκέμβριο του 2016, ο Λούλα παραπέμφθηκε για εγκλήματα παθητικής διαφθοράς και νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, λόγω φερόμενων αδικαιολόγητων πλεονεκτημάτων που αποκτήθηκαν μέσω συμβάσεων που υπογράφηκαν μεταξύ της Petrobras και του εργολάβου Odebrecht. Σύμφωνα με εισαγγελείς, ο πρώην πρόεδρος έστησε μηχανισμό για να επιτευχθεί κοινοβουλευτική στήριξη στα έργα του κατασκευαστή ακινήτων με την κρατική εταιρεία. Μέρος των χρημάτων διοχετεύονταν για την αγορά γης στο νότιο τμήμα του Σάο Πάολο, όπου θα χτιστεί μια νέα έδρα του Ινστιτούτου Λούλα. Όσον αφορά την καταδίκη αυτή, ενοχοποιείται η μηχανορραφία της ομάδος Μόρο μέσω μηνυμάτων, που εντοπίσθηκαν στην επιχείρηση Spoofing.

Η ίδια η υπόθεση δωροδοκίας Odebrecht (και του δανείου από την BNDES στην Αγκόλα): αφορά την αγωγή που ασκήθηκε τον Ιούνιο του 2019 εναντίον του Λούλα, αυτή τη φορά για ενδείξεις ότι ο πρώην πρόεδρος (και οι υπουργοί Αντόνιου Παλόκσι και Πάολο Μπερνάρντο) έλαβαν δωροδοκίες 40 εκατ. δολαρίων από την κατασκευαστική εταιρεία Odebrecht σε αντάλλαγμα για πολιτικές χάρες. Ο επιχειρηματίας Μαρσέλο Όντεμπρεστ, ιδιοκτήτης της κατασκευαστικής εταιρείας, συγκαταλέγεται επίσης στους κατηγορουμένους στην υπόθεση. Με την εταιρεία αυτή συνδέεται κι η “υπόθεση Janus” για την οποία έχει απαλλαγεί.

Υπόλογος όμως εξακολουθεί να είναι ο Λούλα για την υπόθεση Zelotes (2016) που αφορά την αγορά 36 σουηδικών μαχητικών αεροσκαφών και την επέκταση των φορολογικών κινήτρων για τους κατασκευαστές αυτοκινήτων, που διατηρούσαν εργοστάσια στα βόρεια, βορειο-ανατολικά και κεντροδυτικά της χώρας.

Επιπλέον, κατ’ εντολή του υπουργείου Δικαιοσύνης έχει κλείσει η υπόθεση της “κλίκας του ΡΤ”, κατά την οποία ο δικηγόρος Ροντρίγκου Ζανοτ είχε κατηγορήσει τον Σεπτέμβριο του 2017 τον Λούλα ότι σχημάτισε εγκληματική οργάνωση για να λάβει δωροδοκίες σε ένα πρόγραμμα της Petrobras, μεταξύ του 2002-16 ύψους 1,4 δισ. ρεάις και στην οποία ενέπλεκε και την διάδοχο του Λούλα, πρώην πρόεδρο Ντίλμα Ρούσεφ.